Sualtı dünyasının derinliklerine adım atmak, her zaman hayallerimin bir parçası olmuştur. İlk kez tüplü dalış yapmaya karar verdiğimde, suyun altındaki o büyülü dünyanın beni nasıl karşılayacağını merak ediyordum. Scuba diving gerçekte nedir diye sorarsanız, sizi bambaşka bir evrene taşıyan bir deneyim derim.
Scuba Diving Nedir?
"Scuba diving nedir?" sorusuna cevap vermek için öncelikle scuba teriminin kökenine bakmak gerekir. SCUBA, İngilizce "Self Contained Underwater Breathing Apparatus" ifadesinin kısaltmasıdır. Türkçesi, Kendine Yetebilen Sualtı Solunum Cihazı demektir. Kendine yetebilen olarak adlandırılmasının sebebi, dalış esnasında kullanılan ekipmanın, yüzeyde veya su altında herhangi bir cihaza ya da sisteme bağlı olmaksızın solumaya olanak sağlamasıdır.
Scuba Diving Ekipmanları
İnsanların su altında nefes alması ne yazık ki mümkün değildir. Bu sebeple tüplü dalış sporu birçok ekstra ekipman gerektirir. Su altında solumayı sağlayan ekipman yani scuba, bir adet tüp, bu tüpü taşıyan ve aynı zamanda yüzerliği dengede tutmaya yarayan BCD ve havayı tüpten dalgıca aktararak nefes almayı sağlayan regülatörden oluşur.
BCD (Buoyancy Control Device)
BCD, Türkçeye Yüzerlik Kontrol Cihazı olarak çevrilebilir. Yelek benzeri bir aparattır ve sırt kısmında hava tankının takılabileceği kilitli bantlar bulunur. Regülatör üzerinde bulunan inflator mekanizması ile BCD ve hava tankı arasında bağlantı kurulur. Bu mekanizma, havayı tüpten alarak BCD'nin hava odacıklarına doldurur ve aynı odacıklardan havayı dışarı bırakır. Bu şekilde su altında yüzerlik dengesi kurulmuş olur.
İlk dalışımda, BCD'nin işlevini tam olarak anlamamıştım. Ancak suyun altında yüzerlik kontrolü sağlayabilmek için ne kadar önemli olduğunu deneyimledikten sonra anladım. Bir keresinde, hava odacıklarına gereğinden fazla hava doldurarak istemeden yüzeye doğru hızla yükseldiğimi ve eğitmenimin hızlı müdahalesiyle durumu kontrol altına aldığımızı hatırlıyorum.
Regülatör
Regülatör, bir kafaya bağlı dört koldan oluşan bir sistemdir. Hem soluma, hem yüzerlik, hem de derinlik ve tüp içerisindeki hava miktarını bilmek için önemlidir.
Ana Soluma Aparatı (Primary Regülatör): Dalgıcın su altında rahatça nefes almasını sağlar.
Ahtapot (Octopus): Ana soluma aparatının hasar görmesi durumunda kullanılabilecek veya havası tükenen bir diğer dalgıca verilebilecek yedek soluma aparatıdır.
Basınç ve Derinlik Göstergesi: Tüpteki hava basıncını ve dalış derinliğini izlemeye yarar.
Inflator Hortumu: BCD'nin şişirilmesini ve söndürülmesini sağlar.
Regülatör mekanizmasının ağza alınan kısmında iki adet tek taraflı çalışan kapakçık bulunur. Havanın girdiği kısımdaki kapakçık, nefes verme esnasında kullanılmış havanın tüpe dönmesini engeller. Havanın aparatı terk ettiği kısımda bulunan kapakçık ise, havanın çıkışına izin verirken suyun bu aparat içerisine girmesini engeller. Bu şekilde tüpten alınan temiz hava kullanıldıktan sonra aparatın dışına salınır.
Tüp (Hava Tankı)
Sonuncu scuba elemanı ise tüp, bir başka deyişle hava tankıdır. Sanılanın aksine bu tüp içerisinde yalnızca oksijen bulunmaz. Yeryüzünde soluduğumuz hava gibi, birçok gazın bir araya gelmesiyle oluşan hava bulunur. Sportif dalışlar için kullanılan tüpler genellikle çelik veya alüminyumdan yapılır. 12 veya 15 litre hacminde olabilen bu tüpler, kullanıldıktan sonra bir kompresör yardımı ile tekrar doldurulabilirler.
Dalış öncesi tüpümüzü kontrol etmek, dalış güvenliği açısından çok önemlidir. Bir seferinde dalış eşimin tüpündeki hava miktarını gözden kaçırmamız, su altında planladığımızdan daha kısa süre kalmamıza sebep olmuştu.
Diğer Gerekli Ekipmanlar
Scuba diving yapan kişilerin ihtiyaç duydukları tek ekipman scuba değildir. Sağlıklı ve keyifli bir dalış yapabilmek için:
1- Dalış Elbisesi (Wetsuit): Vücut ısısını korur ve hafif yaralanmalara karşı koruma sağlar.
2- Maske: Sualtında net bir görüş sağlar.
3- Palet: Su içinde daha rahat ve hızlı hareket etmeyi kolaylaştırır.
4- Ağırlık Kemeri: Yüzerliği dengelemeye yardımcı olur.
Scuba diving ekipman listesi ve fiyatları konusunda araştırma yaparken, kaliteli ekipmanların önemini anladım. İyi bir dalış elbisesi ve maske, su altında konforu önemli ölçüde artırıyor.
Scuba Diving'in Tarihçesi
İnsanların su altına olan merakının başlangıcı bilinmese de, profesyonel dalgıçlığın temeli yaklaşık 5000 yıl öncesine dayanır. Asurlulardan kalma duvar resimlerinde rastlanan dalgıç figürleri, bunu kanıtlar niteliktedir. O dönemde yapılan dalışlarda inci, mercan, sünger ve benzeri ticari değeri olan canlıların çıkarıldığı tahmin edilir.
İlk Sualtı Solunum Cihazları
20- yüzyılın başında, gerek su altına duyulan ilginin, gerekse ticari faaliyetlerin artışıyla, daha büyük bir adım atılarak su altında nefes alıp vermeyi sağlayabilecek iki sistem keşfedildi.
Yüzeyden Beslemeli Sistem: Dalgıca gerekli olan hava, su yüzeyinden bir platformdan veya gemiden sağlanmaktaydı.
Kapalı Devre Sistem: Dalgıç hava sağlayıcısını üzerinde taşımakta, soluk verirken çıkan karbondioksit filtrelenerek tekrar dalgıca verilmekteydi.
Bu iki sistem arasında en kullanışlı olanı kapalı devre sistemiydi. Çünkü daha ekonomik olmasının yanı sıra su altında hareket konusunda özgürlük sağlıyordu.
Modern Scuba Diving'in Doğuşu
İkinci Dünya Savaşı sırasında İngilizler, Almanlar ve İtalyanlar, dalgıçları savaşta kullanabilmek için birçok scuba diving ekipmanı geliştirdiler. Ancak scuba diving'e en büyük katkı deniz araştırmacısı Jacques-Yves Cousteau tarafından sağlandı.
1945 yılında, bugün kullanılan açık devre SCUBA sistemini geliştirerek patentini aldı. Bu sistemi Aqua-Lung şeklinde markalaştıran Cousteau, ilerleyen süreçte ticari faaliyetlerde kullanabilmek için markayı tescil ettirdi. Aynı zamanda Kaptan Cousteau, 1959 yılında CMAS (Confederation Mondiale des Activites Subaquatiques) yani Dünya Sualtı Aktiviteleri Konfederasyonu'nu kurdu. Günümüze kadar uzanan bu kuruluş, o tarihte profesyonel balık adamlar yetiştirilmesinin temellerini atmış oldu.
Nasıl Dalgıç Olunur?
Scuba diving, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de hızla yayılan bir spor haline geldi. Ülke genelinde denize kıyısı olmayan yerlerde bile birçok dalış kulübü ve dalış okulu bulunuyor. Denize kıyısı olan özellikle turistik yerlerde ise çok sayıda dalış teknesine rastlamak mümkün.
İlk Adımlar
Bu kulüp, okul veya teknelere başvurarak scuba diving'i tecrübe edebilirsiniz. Daha önce hiç dalış tecrübeniz olmasa bile, rehber ve dalgıçlar eşliğinde keşif dalışı yapmak mümkün. Maksimum 6 metre derinlik ve yaklaşık 20-30 dakika süre ile gerçekleştirilen bu dalışlarda, sizinle birlikte dalan rehber veya eğitmen dalgıç, yüzerliğinizi ve güvenliğiniz için gerekli her detayı kontrol eder. Size ise yalnızca usul usul palet çırparak etrafı izlemek kalır.
İlk keşif dalışımda, suyun altında nefes almanın ne kadar doğal hissettirdiğine şaşırmıştım. Yanımdaki eğitmen, el işaretleriyle sürekli iletişim kurmuş ve güvende hissetmemi sağlamıştı.
Eğitim ve Sertifikasyon
Bu tecrübe sonrasında, eğer profesyonel olarak bu sporu yapmak isterseniz, sertifikalı ve alanında uzman eğitmenler tarafından yaklaşık bir hafta süre ile teorik ve pratik eğitime tabi tutulursunuz. Eğitim süresi sonunda yapılacak sınavı da geçtikten sonra, dalış konusunda profesyonelliğe ilk adımınızı atmış olursunuz.
Sertifikalı dalgıçların inebileceği derinlik, sertifikalarına göre değişirken, dalış süresi, birlikte dalan ekibin performansına, su altı koşullarına ve dalış liderinin çizdiği rotaya göre değişiklik gösterebilir.
Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu'na kayıtlı CMAS, PADI, SSI ve benzeri birçok kuruluş bulunmaktadır. Eğitiminiz sonunda, eğitim almış olduğunuz okulun seçenekleri arasından seçebileceğiniz herhangi bir kuruluşa bağlı olarak sertifika alırsınız. Tüm bu kuruluşların vereceği sertifikalar, uluslararası geçerliliğe ve birbirleri arasında denkliğe sahiptir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
Dalış eğitimine başlamadan önce:
Sağlık Durumu: Kalp rahatsızlığı, yüksek tansiyon veya solunum problemleri gibi sağlık sorunlarınız varsa doktorunuza danışmalısınız.
Ekipman Seçimi: Kendi ekipmanlarınızı satın almayı düşünüyorsanız, scuba diving ekipman listesi ve fiyatları konusunda kapsamlı bir araştırma yapmanız faydalı olacaktır.
Dalış Partneri: Dalışlar genellikle çiftler halinde yapılır. Güvendiğiniz bir dalış partneriyle su altı deneyiminizi paylaşmak daha güvenli ve keyiflidir.
Ülkemizde Scuba Diving
Scuba diving keyif ve eğlenceye dayalı bir spordur. Her ne kadar ekstrem sporlar arasında sayılsa da aslında oldukça dingin ve huzur veren bir dalış aktivitesidir. Scuba diving esnasında keyif alabilmek için ekipman çok önemlidir; ancak tek kriter değildir. Su sıcaklığı, akıntı, görüş mesafesi, su altı canlılığı gibi birçok faktör, dalıştan alacağınız keyfi etkiler.
En İyi Dalış Noktalarımız
Bu kriterler düşünüldüğünde ülkemizde dalış turizmine en elverişli suların Ege ve Akdeniz kıyıları olduğu görülür. Birçok bölgede dalış kulüpleri bulunmasına rağmen, bu sporun en aktif yapıldığı yerler Ege ve Akdeniz sahillerinde bulunan il ve ilçelerdir.
Kaş (Antalya): Türkiye'nin dalış cenneti olarak bilinir. Zengin su altı florası ve faunasıyla ünlüdür.
Bodrum (Muğla): Batık gemileri ve su altı mağaralarıyla dalgıçların ilgisini çeker.
Marmaris (Muğla): Temiz suları ve renkli resifleriyle keyifli dalışlar sunar.
Ayvalık (Balıkesir): Kızıl mercanlarıyla ünlüdür ve su altı fotoğrafçılığı için idealdir.
Geçtiğimiz yaz, Kaş'ta yaptığım bir dalışta Caretta Caretta deniz kaplumbağalarıyla yüz yüze gelmek, su altının ne kadar mucizevi olduğunu bir kez daha hatırlattı.
Sualtı Yaşamı ve Koruma
Scuba diving, su sıcaklığının ve görüş mesafesinin yüksek olması, su altı yaşantısının hareketli ve renkli olması sebebiyle özellikle İzmir, Antalya ve Muğla kıyılarında yaygın olarak yapılmaktadır. Ancak su altı dünyasının korunması da bir o kadar önemlidir.
Deniz Kirliliği: Plastik atıklar ve kimyasal kirlilik, su altı ekosistemine büyük zarar veriyor.
Saygılı Dalış: Dalgıçların su altı canlılarına ve resiflere zarar vermeden dalış yapmaları gerekiyor.
Eğitim ve Bilinçlendirme: Dalış okulları, dalgıçları su altı yaşamı hakkında bilinçlendirmeli ve koruma konusunda teşvik etmelidir.
Sonuç
Scuba diving, sizi su altının büyülü dünyasıyla tanıştıran eşsiz bir deneyimdir. İlk dalışımdan bu yana su altının sakinliği ve güzelliği beni her seferinde yeniden cezbediyor. Eğer siz de bu büyülü dünyaya adım atmak istiyorsanız, bir dalış okuluyla iletişime geçip ilk adımınızı atabilirsiniz.
Unutmayın, su altı dünyası keşfedilmeyi bekleyen sayısız güzellikle dolu. Her dalış yeni bir macera, yeni bir keşif demektir. Kendi güvenliğiniz ve su altı yaşamının korunması için eğitimli ve sorumlu bir dalgıç olmak büyük önem taşır.
Kaynaklar
1- Cousteau, J. Y. (1984). Denizin Sessiz Dünyası. İstanbul: Deniz Yayınları.
2- Eryılmaz, F. (2010). Sualtı Dalış Teknikleri. Ankara: Akademi Kitabevi.
3- Türkiye Sualtı Sporları Federasyonu Eğitim Kitabı (2015). Ankara: TSSF Yayınları.
4- Smith, G. (2007). Modern Scuba Diving Equipment. Oxford University Press.