Öngörü Ne Demek? Öngörünün Özellikleri Nelerdir?

"Öngörü", gündelik hayatımızda çok fazla kullandığımız sözcüklerden birisi olarak karşımıza çıkıyor. Anlamını ve kullanım alanlarını tam anlamıyla bilmesek bile, bu kavrama sıkça cümlelerimizde yer veriyoruz. "Öngörü ne demek?" diye biraz düşününce bile aklımıza pek fazla bir açıklama gelmez. Ama bu yazıda, öngörü kavramının kullanımlarıyla ilgili bilgi vereceğiz. 

Öngörü; bir konunun geleceğiyle ilgili tahmin yürütme anlamına gelen bir kavramdır. Bu da hem sezgisel olarak hem de bazı bilimsel dayanaklarla yapılır. Öngörü, hem bilimsel alanlarda hem de günlük hayatımızda kullanılan ortak kavram olsa da, anlamı tektir. Bu kavramın ortak anlamı; "önceden tahmin etme" gibi genel bir özelliğe sahiptir.   

"Öngörü" denince aklımıza, "öngörülü insan" kavramı da geliyor. Bunun anlamı ise, tarafsız ve soğukkanlı bir şekilde kendini kontrol eden insandır. Öngörülü kişiler, tahmin yürütme yaparken mümkün olduğunca korku, heyecan ve sevinç gibi duygu durumlarını kontrol ederler. Çünkü bu duygular, objektif bakış açısını ortadan kaldırır ve öngörüyü imkânsızlaştırır. Bu nedenle öngörülü insanlar öngörülü hareket ederken, son derece objektif ve duygulardan arınmış bir şekilde tahminde bulunurlar. 

Bu yazıda, "Öngörü Nedir?", "Öngörünün Özellikleri Nelerdir?", "Öngörü Hangi Alanlarda Kullanılır?" ve "Öngörü Çalışmaları Nasıl Yapılır?" gibi konu başlıklarını işledik.

Öngörüyle ilgili konuların detaylarına başlayalım mı, ne dersiniz?

Öngörü Nedir? 

"Öngörü nedir?" sorusu, yazımızın ilk konu başlığı. Bu bölümde, "öngörü" kelimesinin TDK sözlüklerindeki anlamını ve günlük hayatımızdaki kullanımlarını inceleyeceğiz.

Öngörü" kavramı, bir işle ilgili gelecekte olacakları tahmin etme anlamında kullanılan bir kelimedir. 

Öngörü, bilim alanlarının ve teknolojinin sıklıkla kullandığı bir terim olarak da biliniyor. Ancak bu kavramın günlük yaşamımızda "öngörmek" olarak kullanıldığını söylersek, yanlış olmaz. Çünkü öngörü kelimesi, konuşma dilinde çoğunlukla bu kullanımla karşımıza çıkar.

Öngörü kavramıyla ilgili şu tanımlar aslında farklı yönlerden aynı anlamı ifade ediyor:

• Herhangi bir konunun geleceğiyle ilgili tahmin yürütme,

• Bir işle ilgili nasıl bir gidişat olacağını önceden sezebilme,

• Bir durumla veya olayla ilgili ileride nasıl bir sonuç olacağını önceden kestirebilme, 

• Olaylar veya konularla ilgili önceden sezgisel veya sağduyulu bir tahminde bulunma,

• Bir işin veya bir durumun gelecekteki değerini kestirebilme,

• Bilimsel araştırmalarla ilgili varsayım yapabilme,

• Bilim ve mantık kurallarını temel alarak akıl yürütme,

• Zihinsel bakımdan geleceğe doğru seyahat yaparak tahmin yürütmek.

"Öngörü", bir olayın gelecekte ne durumda olacağını ya da gelecekte ne gibi şeylere ihtiyaç olacağını tahmin etmektir. Yapılan bilimsel araştırmalarda, insanların gün içinde düşündüğü konuların genellikle ilerideki olası sonuçlarla ilgili olduğunu gösteriyor. Bu nedenle öngörü, psikolojide üzerinde durulan bir konu olarak kabul ediliyor. 

Öngörünün Özellikleri Nelerdir?

Öngörü kavramından sonra sıra, öngörünün özelliklerine geldi. Bilimsel alanlarda kullanılan öngörünün özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Öngörü, hem bilimsel çalışmalarda hem de gündelik hayatımızda, gelecekteki muhtemel durumlara hazırlıklı olmamızı sağlar.

• Öngörünün en önemli özelliklerinden birisi, bilimsel çalışmanın veya bir olayın gidişatının hızlı bir şekilde sonuç vermesini sağlamasıdır. 

• Öngörü çalışmaları, bilimsel alanlarda önceliklerin belirlenmesi konusunda ve stratejik tercihlerin doğruluğuyla ilgili kesin sonuçlar verir. 

• Bu çalışmalar, hem geleceği tanımlamak hem de anlamlandırmak amacını taşırlar. Bu sayede sürdürülebilir bir teknolojinin sağlanması hedefleniyor. 

• Dijitalleşme ile birlikte hayatımıza giren yenilikler, öngörü konusunda da büyük gelişmelere sebep oluyor. 

• İnovasyon teknolojileri, toplumsal yapıları ve geleceği dönüştürdüğü için; öngörüler de bu yönde değişiyor. Araştırmacılar, dünya genelindeki ortak stratejik plânlamaları yapmak için teknoloji öngörüsü tekniklerini kullanıyor.

• Teknoloji öngörüsü çalışmaları; siyasal hedefleri ve bilimsel öngörülerin geleceğini de olumlu anlamda etkiliyor.  

• Öngörü çalışmaları, sonrasında stratejik plânlamayla birlikte harmanlanarak çalışmaların sürdürülebilir durumda olmasını sağlıyor. 

• Öngörü çalışmalarında bazı doğru bilinen yanlış konuların düzeltilmesi ve eksikliklerin tamamlanması, bu çalışmaların başarıya ulaşmasına imkân veriyor. 

• Öngörü çalışmalarının ileride getireceği faydalar konusunda yapılan Ar-Ge (araştırma ve geliştirme) çalışmaları da bilim alanlarına katkıda bulunur. 

Öngörü Hangi Alanlarda Kullanılır?

Öngörü çalışmaları, hem bazı bilim alanlarını hem de çeşitli faktörleri detaylı olarak inceler.  Çok farklı disiplinlerin çalışmaları içerisinde de kullanılır. 

"Öngörü hangi alanlarda kullanılır?" sorusunun cevabına önce kısaca değinelim. Öngörü teknikleri; psikoloji, teknoloji, bilimsel araştırmalar ve iletişim gibi alanlarda yoğun olarak kullanılıyor. 

Öngörünün bu disiplinlerdeki kullanımlarıyla ilgili bilgi verelim:

• Psikoloji: Öğrenme psikolojisi alanında kullanılan bazı tekniklerle, geleceği tahmin edebilme, yani öngörü konusunda çalışmalar yapılıyor. Öngörü, sosyal öğrenme kuramı ile ilişkili olan bir kavram olarak kabul ediliyor. Öngörü, insanların kendi hedeflerini belirleyip geleceklerini  plânlayabilmesi konusunda yardımcı oluyor. 

• Teknoloji: Teknoloji öngörüsü konusundaki çalışmaların önem kazanmasıyla birlikte, bu yeteneklerin geliştirilmesi faaliyetleri dünya çapında yaygınlaşmıştır. Üniversitelerde bu konuda çalışmalar başlatılmış ve öngörü teknikleri üzerinde çalışan akademisyenlerin ve yetkililerin fikirleri de çalışmalara aktarılmıştır. Öngörü çalışmaları için halen daha teknoloji birimleri kuruluyor ve bu alanda yapılan araştırmalar desteklenmeye devam ediyor. 

• Bilimsel Araştırmalar: Türkiye'de bilimsel araştırmalar ve projeler yürüten TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu), bilim ve teknoloji öngörüsü konusunda çalışmalar yapıyor. Türkiye'deki bilim ve teknoloji çalışmalarının öngörü teknikleri de kullanılarak yapılmasını amaçlar. Bunun nedeni, öngörünün yeni teknolojiler üretme ve sosyo ekonomik yararlar sağlama potansiyeli için kullanılabilen bir teknik olmasıdır.

• İletişim: Öngörü çalışmaları toplumsal iletişim alanında da sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. İletişim alanı için, enformasyon adı verilen bilgi alma veya haberleşme önemli bir konudur. Öngörü teknikleri de sosyal ve ekonomik konulardaki iletişimlerde kullanılır. Bu sayede kurumların veya insanların gelecekteki durumlarıyla ilgili tahmin yürütülür ve ona göre plânlamalar yapılır.  

Öngörü Çalışmaları Nasıl Yapılır?  

"Öngörü çalışmaları nasıl yapılır?" sorusu da merak edilen konulardan birisidir. Öngörü çalışmalarında, birçok yöntem ve teknik bir arada kullanıldığını söylemek mümkün. 

Öngörü çalışmalarının yöntem ve analiz tekniklerinden bazıları şunlardır: 

• Gelecek senaryoları atölyesi, 

• Akıl haritası, 

• beyin fırtınası, 

• Delphi metodu, 

• Teknoloji yol haritası belirleme yöntemleri, 

• Çapraz etki analizi, 

• Swot analizi, 

• Morfolojik analiz, 

• Patent analizi,

• Çevresel analiz.

Öngörü çalışmaları, birçok bilim dalının birbiriyle etkileşimleriyle yapılan ortak çalışmalardır. Bu çalışmaların temel hedefi; sonuçların genele uygulanabilir bir özellikte olması ve uygulanmaya başlanmasıdır. Çünkü hayata aktarılamayan öngörüler, hem zaman kaybı hem de boşuna emek vermek anlamına gelir. 

Gelecekle ilgili plânlar, strateji ve hedefler öngörü tekniğiyle yani tahmin yürütmeyle belirleniyor. Öngörüler, iki ayrı teknikle, nicel ve nitel teknikle yapılabiliyor. 

Nicel öngörüler, ekonometri ve öngörü bilgisi olmasını gerektirirken; nitel öngörüler ise öngörüde bulunacak kişinin uzman ve yetkin olmasını gerektiriyor. Öngörü çalışmalarında nicel ve nitel veriler, hem bir arada hem de ayrı ayrı olarak kullanılabiliyor.  Nicel veriler, sayılarla ilgili olan somut verilerdir. Nitel veriler ise sayılamayan özellikteki soyut verileri oluşturuyor. Öngörü çalışmalarının başarılı sonuçlar alabilmesi için, iki veri tekniğini bir arada kullanarak çalışmak gerekir. 

Öngörü çalışmalarında kullanılan bir yöntem de, farklı bakış açıları ve yaratıcılıklardır. Bu yöntemde, öngörüsü yapılacak konudaki farklı bakış açıları değerlendirip sonuçlar bir araya getiriliyor. Yaratıcı öngörüler de göz önünde bulundurularak değerlendirilme yapılır ama yaratıcılık konusu, asıl verileri önemsiz duruma getirmemelidir. 

Öngörü teknikleriyle ilgili yanlış bilinen bir konu vardır: Öngörünün kısa süreli olması. Öngörü çalışmalarının, orta veya uzun süreli olacak şekilde hazırlandığını söylemek mümkün. Bu sayede bilimsel konulardaki yenilikler takip ediliyor ve kurumların uzun süreli yol haritaları çizilebiliyor.