Yaratıcı drama ülkemize 80’li yıllarda giren bir terim. Bu terimi Türkiye’deki akademi çevrelerine kazandıranlar ise Sanat Teorisyeni İnci San ile Oyuncu Tamer Levent.
Yaratıcı Drama Nedir?
Kısaca bir duygunun fikrin, hedefin bir topluluktaki katılımcıların tecrübelerine dayanılarak canlandırılması şeklinde tanımlanır ve disiplin, katılımcılar ve liderden oluşan bir toplulukla gerçekleştirilir. Sonuçtan ziyade sürece odaklanan yaratıcı drama için amaç, anda ve orada olmaktır. Bu yüzden bütün katılımcıların tümünün atölye çalışmasına dahil olması beklenir.
Yunanca hareket, eylem anlamına gelen dran kelimesinden Türkçeye geçen dramada üretimin merkezinde hareket vardır. Bu sınırları önceden belirlenmiş eleştiriye açık bir hareket değildir. Aksine katılımcı diğer katılımcıların görüşlerine saygı gösterdiği sürece özgürdür ve dilediğince hareket eder. Kendini keşif de bu noktada başlar.
Yaratıcı Drama Nasıl Gerçekleşir?
İlk aşama hazırlıktır. Yaratıcı drama liderinin yönergeleri doğrultusunda etkinliklerle başlayan atölye oyunlarla devam eder. Oyun, yaratıcı dramanın olmazsa olmazıdır. Elbette sırf haz amacı güdülmez. Çocukluğumuzdan beri aşina olduğumuz oyunların aslında neler anlattığı, orada bulunan ve keşfedilmeyi bekleyen eğitsel yanları ele alınır. Kendini bir anda oyunda buluveren katılımcı hem geçmişiyle hesaplaşır bu sayede hem de zihnine kazınmış olduğunu fark ettiği kültürel kodlarla.
Yaratıcı Drama Tecrübelere Dayanır
Sonraki aşama canlandırmadır. Katılımcı, kendi tecrübelerini referans alarak içinde bulunduğu durumu yorumlamaya başlar. Bunu lalettayin yapmaz. Doğaçlama -mış gibi yapma gibi yöntemlerden yararlanır. Role girer ve rolün gerekliliklerini icra eder. Bu sayede, yaratılan kurmaca gerçeklik içinde ansızın karşısına çıkıveren rol kişisiyle empati yapmaya zorlanır.
Rol kişileri yazılı bir metne dayanmaz; hayattandır. Katılımcının hayatındaki biri olabileceği gibi, belki sadece haberlerde görüp geçtiği biridir. Katılımcı başlangıçta bunun farkına varmaz. Ancak kendi kişiliğiyle taban tabana zıt bir rol kişisine büründüğünde, çevrenin ve toplumun hayatındaki etkilerini görmeye başlar. Bu rolleri kimse ona dayatmaz kendisi seçer ve canlandırır.
Gelgelelim bazen canlandırdığı rol kişisi, nefret ettiği türden biri olur ve sinirlenir. Öyleyse onu neden seçmiştir? Görmeye bile tahammül edemediği bu rol kişisini nasıl olup da bu kadar iyi tanıyordur? Artık onunla empati yapabiliyor mudur? Böylece yaratıcı dramanın, katılımcıların tecrübelerine dayanması ilkesi bambaşka bir boyut kazanır.
Yaratıcı Drama Ekip Çalışması Gerektirir
Canlandırma sırasında katılımcıdan, mükemmel bir oyunculuk sergileyip seyirciyi büyülemesi beklenmez. Ondan istenen, kendi hayat görüşünü ortaya koyarak bütünün bir parçası olmasıdır. Zaten yaratıcı drama seyircisi, iç seyircidir. Bu her an kendisi de oyuncunun yerine geçebilecek etkileşimden uzak olmayan katılımcı seyirci anlamına gelir. Yaratıcı drama için ekip olabilmek ve oyunu, canlandırmayı iş birliği içinde yürütebilmek ayrı bir öneme sahiptir.
Yaratıcı Drama Fikirlerinizi Değiştirir
Son aşama değerlendirmedir. Yaratıcı drama liderinin katılımcıların görüşlerini alıp konuşulanları toparlayarak atölyeyi sonlandırdığı kısımdır. Bu, daima ilham verici anlara gebe bir bölümdür. Zira atölye başladığından beri havada uçuşan kimi sorular bu kısımda cevaplandırılır.
Duygular burada dile getirilir. Fikirleri değişmeyenler, gerekçelerini ortaya koyarlar. Ama daha çok, fikirleri değişenler veya yeni bir farkındalık yaşayanlar sarar etrafımızı. Başlangıçta önyargıyla karışık ortaya atılan fikirler sonda öyle farklılaşır ki katılımcılar çoğu zaman kendi zihinsel değişimlerine şaşırırlar.
Arzu edilen kendini tanımaksa bir parça daha yaklaşılır. Yok kendini gerçekleştirmekse tam yeri ve zamanıdır. Amaç biraz da budur zaten. Kendinden yola çıkıp kendine varmak ama bu sefer farkındalığı daha yüksek bir biçimde.
Yazar: Esma Armağan Ertuğrul
