Aktivist Ne Demek? Aktivizm Türleri Neler?

Şu sıra çok sık rastladığımız, duyduğumuz veya bir yerlerde okuduğumuz bir kelime aktivist. Aslında aktivist ve aktivizm kelimelerinin hayatımıza girmesi yeni değil. Peki ama son zamanlarda bilinilirliğini arttıran ne oldu? Bu yazıda aktivist ve aktivizm ile ilgili; anlamları, türleri ve etkileri hakkında tüm merak edilenleri detaylı bir şekilde anlatıp, örnekler vererek akıllardaki soru işaretlerini gidermeye çalışacağım.

Önce aktivizmin tanımıyla başlayalım. Aktivizm; bilinçli bir şekilde politik veya toplumsal yapı üzerinde değişim yaratmak için gerçekleştirilen eylem hareketi olarak tanımlanır. Aktivizmin genel kanının aksine daima bir düşünceyi protesto etmek, karşı çıkmak veya muhalif olmakla direkt bir ilgisi yoktur. Anlam olarak protesto etmek ve karşı çıkmakla tam bütünleşik olmasa da, taşıyıcı özellikteki bu anlamlara oldukça yakındır. Örnek vermek gerekirse; bir vejeteryan veya insan hakları savunucusu, hükümetin yasal zeminini değiştirmeye etki etmek yerine, doğrudan insanların tutumlarını etkilemeye ve onları ikna etmeye çaba gösterir.

Yine son zamanlarda hepimizin yeni medya alanlarında sıkça rastladığını düşündüğüm, SMA hastası çocuklar için başlatılıp yürütülen kampanyalar ve örgütlenmeler de dijital aktivizme en iyi örnek. "Dijital aktivizm nedir" dediğinizi duyar gibiyim. Dijital aktivizme yazımın ilerleyen aşamalarında detaylı yer vereceğim. Yukarıda verdiğim örnekler doğrultusunda; her türlü aktivist hareketi başlatan, katılım sağlayıp yayılmasına önayak olan eylemciler aktivisttir.

Aktivist Nedir?

Türk Dil Kurumu'nun (TDK) yaptığı tanıma göre: "Belirli sorunlara dikkat çekmek için özel amaçlı etkinlik gerçekleştiren kimse. Etkinci." şeklinde açıklanmış. Aktivist kelimesinin kökeni ise Fransızca "activiste" sözcüğünden geliyor.

Aktivist kişi; sosyal, politik, ekonomik ve çevresel değişikliği desteklemek, yönlendirmek veya engellemek üzere girişimde bulunan sosyal eylemcidir. Burada eylem aktivistin haklı ya da haksız olmasından bağımsız olarak, kendi doğrularını savunması esasına dayanır. Bir nevi 7'den 77'ye herkesin sorunlara karşı duyarlı olması ve toplumu aynı duyarlılığa davet etmesiyle de açıklayabiliriz. Peki herkes aktivist olabilir mi, aktivist olmak kolay mı?

Elbette yapılan her eylemsel hareketin aktivizmle alakası olmayabilir. İyi bir aktivist olmak için aşağıdaki önerilere göz atabilirsiniz:

• Dönüşmesini veya değişmesini istediğiniz sorunları bulun,

• Sizi rahatsız eden nedenleri belirleyin,

• Problemi, çözümü ve yapılabilecekleri düşünün,

• Hedefinizi kararlı şekilde belirleyin ve inancınızı yüksek tutun: Unutmayın, ufak bir kıvılcım bile insanların düşüncelerinde aktivizm vesilesiyle hassasiyet yaratabilir, 

• Mücadelenizi küçümsemeyin bir yerden harekete başlayın: Örneğin, su kaynaklarının kullanımı ile ilgili mücadele etme isteği son derece kıymetli ancak kısa zamanda etkili sonuç alınabilecek kadar basit bir sorun değil. Yine de çevrenizi bu mücadele ile ilgili doğru şekilde yönlendirebilirsiniz,

• Mücadelenizle ilgili bir organizasyona katılın veya siz oluşturun,

• Kendinize zaman tanıyın: Dikkatleri çekmenin ve fark yaratmanın en etkili yolu çabanıza zaman harcamaktır,

• Destek olun: Mücadeleci kurumların en büyük desteği de kaynaklardır, sizin görüşünüzü destekleyen organizasyonlara bağışlarla destek olabilirsiniz,

• Çevrenizi bilgilendirin: Ailenize ve yakın çevrenize girişiminizden bahsedin, onların da katılması ile ilgili yönlendirici olun.

Yukarıda yer alan maddeler iyi bir aktivist olmak için atılacak adımlardan bazıları fakat en önemlisi değil. Her şeyden önce iyi bir aktivist olmak istiyorsanız 'bilinçli aktivist' olmanız gerekiyor. Bilinçli aktivizm; savunduğunuz eylemi kendi yaşantınıza da uyarlamanız demek. Örneğin, hayvan haklarını savunurken petshop'lardan evcil hayvan satın almanız, mücadelenize ters düşen bir tutumdur. Aynı şekilde çevreye duyarlı bir aktivistseniz, ekolojik markaları bilmeniz ve ona göre tüketim yapmanızda fayda var.

Biraz da aktivizm türlerinden ve aktivist hareketlerden bahsetmek istiyorum.

Aktivizm Türleri Neler?

İlk önce hangi alanlarda aktivist hareketler var onları inceleyelim, ardından günümüzün en önemli aktivist mecralarından olan 'dijital aktivizm' veya 'sanal aktivizm' nedir onlardan söz edeceğiz. Türlerine göre bazı aktivist hareketleri şu şekildedir:

• Açlık karşıtı aktivistler,

• Çevreciler,

• Eğitim aktivistleri,

• Hayvan hakları savunucuları,

• Irkçılık karşıtı aktivistler,

• İnsan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği aktivistleri,

• Kürselleşme karşıtları,

• Nükleer karşıtı aktivistler,

• Sağlık aktivistleri,

• Savaş karşıtları,

• Vejeteryan aktivistler.

Liste daha uzayıp gidiyor ancak fikir vermesi açısından yukarıda yer alan türler eminim herkesin aklında bir çağrışım yapmıştır.

Sıra geldi son zamanlarda belki çoğunuzun dahil bile olduğu, olmasa da mutlaka denk geldiği dijital aktivizm hareketlerine. Tanımla başlamak istiyorum.

Dijital Aktivizm Nedir?

Yeni medyanın günümüzde her ortamda hakimiyet kurmasıyla aktivizm hareketleri de dijital ortama taşındı ve sanal aktivizm hareketi doğdu. Online gerçekleştirilen eylemlere destek amaçlı katılım sağlamak bu tanımı tam olarak karşılıyor. Örneğin; sosyal medyada gerçekleşen bir kampanyaya dahil olma, retweet etme, hashtag açma, paylaşımda bulunma ve online imza atma digital aktivizm eylemleridir. Sanal aktivist hareketlerden sonra sokak yürüyüşleri gibi eylemler eski yoğunluğunu yitirmiş durumdadır.

Sosyal medya üzerinden gerçekleştirilen dijital aktivizm hareketleri; her ne kadar bazı kesimler tarafından kolaycılıkla eleştirilse de, yarattığı etki bakımından kıymetlidir. Yapılan eleştirilerin çoğu bu tür hareketlerin daha kararlı etkinliklere engel olduğunu belirtse de, sosyal medya protestoları tepkilerin daha hızlı bir şekilde yayılıp çoğalmasına neden olmuştur. Beğenilerin, durum güncellemelerinin, toplu e-mail gönderimlerinin, retweetler ve paylaşımların toplum üzerindeki etkisini asla azımsamamak gerekir.

Digital hareketlerin insanlar üzerinde hem duygusal hem de psikolojik olarak büyük etki yarattığı ve kalıcılık bakımından kilit noktada olduğu bir gerçektir. Bu konuda ABD'deki Georgetown Üniversitesi'nin bir ajansla ortak yürüttükleri araştırmanın sonuçlarını aşağıda paylaşıyorum. Aktivist bir eylem için geleneksel tepkiler yerine, dijital kanallarla gerçekleşen tepkilerin daha fazla;

• Gönüllü topladıkları,

• Etkinliğe teşvik ettikleri,

• Mücadeleci markalardan ürün satın aldıkları,

• Bağışta bulundukları,

• Bir kampanyaya imza atmaya yakın durdukları tespit edilmiş.

Dijital aktivizmin bir diğer olumlu yanı ise, karmaşadan uzak ve amacından sapmadan insanları empatiye sevk edecek etkide içerikler hazırlama imkanının olmasıdır. Bu yüzden dijital bir mücadeleye girmeden önce iletişim halinde olacağınız hedef kitlenize en uygun ajanlarla ulaşmak, çabanızın karşılığını mutlaka verecektir. Ancak bunu yaparken en önemli yardımcınızın samimi bir dil olduğunu unutmayın. 

Abraham Lincoln, "Davanıza bir adam kazandırmak istiyorsanız, önce onu samimiyetinize inandırmalısınız" derken çok doğru bir ifade kullanmış. Samimi olmayan bir dille yapılan hiç bir eylem karşılığını tam olarak alamayacaktır. twitter'da trend topic olmak, tepkinize dair sayfa ve gruplar açmak, düşüncenizle ilgili blog yazmak ve imza toplamak için samimi bir dil kullanmalısınız.

Dijital Aktivist Nasıl Olunur?

• Mücadelenizi sosyal medyada paylaşın. Takipçilerinize ve çevrenize tepkinizin nedenlerini açıklayarak destek toplayabilirsiniz.

• Beklentinizin altında bir ilgiyle karşılaşsanız bile mutlaka sizin gibi düşünen destekçilere ulaşırsınız.

• Düşüncenizle ilgili araştırma yapın, makale okuyun. Elinizde sağlam bilgi ve veri olmadan insanların duygularına hitap edemezsiniz. Bu türden mücadeleci organizasyonlar için zaman ayırıp, online olarak elinizden geldiği kadar finansal destek olabilirsiniz.

• Sosyal medya vasıtasıyla diğer aktivistlerle bağlantı kurup paylaşımda bulunabilirsiniz.

Eminim hepimiz hayatımız boyunca birkaç görüşü benimseyip, kendimizce mücadele ve savunma mekanizmamızı bunun için kullanmışızdır. Bilinçli tüketicilerin doğru tüketim yapıp bu anlamda çevreye örnek olma ve teşvik etme girişimi bile bir aktivizm hareketi sayılır.
Benim için de; 'sıfır atık' mücadelesi kapsamında "topraktan geleni yine toprağa vermeliyiz" bilinciyle bahçemizde küçük bir (kompost) bokashi çukuru yaratan ve bana çevreci mücadelesini aşılayarak örnek olan annem, önümde en büyük örnektir. Sizin kendinize örnek aldığınız aktivistler var mı, varsa kimler? Daha önce herhangi bir aktivist eyleme dahil oldunuz mu, olduysanız lütfen yorumlarda bizimle paylaşın.

Hayatınızdaki her şeyin kontrolünü elinizde tutamazsınız ama neye nasıl tepki vereceğiniz sadece sizin elinizdedir. Sorunlara tepkisiz kalmadığımız, diğerkâm olduğumuz günlerin çoğalması dileğimle. Aşağıda yazımın özeti niteliğindeki sorulara göz atabilirsiniz.