Stabil kelimesi son zamanlarda sıkça karşımıza çıkıyor. Sağlıktan teknolojiye; biyolojiden fiziğe farklı alanlarda bu kelimeyle karşılaşmak şaşırtıcı olsa gerek. Stabil hücre, stabilize yol, stabil hasta gibi farklı kavramları buluşturan bir nokta olmalı. En azından kelimenin olumlu ya da olumsuzluk ifade ettiğini bilmeliyiz.
Aslında bilmediğimiz kelimeler hayatımızın her alanında karşımıza çıkabilir. Mesela bilimsel makale yazarken araştırma yaparız. Bazen sosyal medya haberlerinden de faydalandığımız olur. Bu esnada bir elimiz mutlaka arama motorundadır. Çünkü, bilmediğimiz onlarca kelimeyle karşılaşırız.
İş hayatımda en çok teknoloji destekli eğitimlerde zorlanmışımdır. Anlamını bilmediğim terimler konuya odaklanmamı hep zorlaştırmıştır. Teknolojik cihazları satın almayı da hiç sevmem. Satış danışmanları iletişim becerileri sayesinde beni kolayca ikna edebilirler. Anlayamadığım havalı teknoloji terimleri yüzünden cüzdanım hafifler. Nasıl pazarlık yapılacağını çok iyi bilsem de o anda yapamam. Aslında bilmediğimiz kelimelerle karşılaşmamız iyidir. Araştırıp anlamlarını öğreniriz. Sözcük dağarcığımızın genişlemesi kişisel gelişimimize de katkı sağlar.
“Stabil” kelimesi sıklıkla sağlık profesyonerleri tarafından kullanılır. Bu nedenle, yazımda sağlıkta kullanılan anlamına ağırlık vereceğim.
Hepimiz yolu bir şekilde hastaneye düşmüştür. Her ne kadar gitmeyi istemesek de hastaneler bir şekilde bizi misafir eder. Genelde soğuk görünümde inşa edilen binaların kapısından endişeyle gireriz. Çoğunlukla şifa bularak çıksak da bazen durum istediğimiz gibi olmaz. İyileşme yerine sadece umutla yetinmemiz gerekir. Bazen de çaresiz kalır, çok derin bir kedere bürünerek ayrılırız. Dile getirmek istemesem de çıkışımızın belediyeye ait o malum renkteki araçla olması riski de vardır.
Şifa dağıtmak için 7/24 kesintisiz hizmet sunan bu kurumlarda kendimizi tedirgin hissederiz. Elbette tedirgin olmamızın nedeni kafamızdaki soru işaretleridir. Bazen en yakınımızla bile paylaşamadığımız, nedenli-niçinli sorular beynimizi kemirir durur.
Her ne sebeple gidersek gidelim hep yüreğimize su serpecek cümleler duymak isteriz. Bu yüzden bize bilgi veren hekimleri can kulağıyla dinleriz. Hemşirelerin açıklamalarında şifa kırıntıları ararız.
Bazen tüm dikkatimizi versek de söylenenleri anlayamayız. Sağlıkçılar yabancı dilde konuşuyor gibi hissederiz. Sanki kendi aralarında şifreli bir haberleşme ağı kurmuşlardır. Ne kadar çabalasak da onların frekansına giremeyiz. Elbette niyetleri anlamamızı zorlaştırmak değildir. Tam tersine konuyu anlayabileceğimiz şekilde basitleştirirler.
Peki sizce neden söylediklerinin tamamını anlayamayız? Sebebi anlamını bilmediğimiz kelimeler ve tıp terimleri olabilir mi ?
Cevabınız “Evet!” ise ben de size katılıyorum. Hatta, “Hastane girişlerinde tıbbi terimlerli açıklayan bir cep sözlük verseler.” dediğim olmuştur.
Stabil Nedir?
TDK stabil kelimesini: Dayanıklı ve sağlam, dengeli, düz, oturmuş; kararlı ve değişmez olarak tanımlar. Fransızca kökenli olan bu kelimeyi tam olarak karşılayacak bir Türkçe kelime ararsak “istikrarlı” sözcüğüne ulaşırız. Stabil kelimesini elektronik cihazlarla uğraşan kişiler ve sağlıkçılar sık kullanırlar. Dilerseniz bir kaç örnekle açıklamaya çalışayım.
Diyelim ki bilgisayarınız arızalandı ve teknik servise götürdünüz. Bir dizi işlemden geçirip arıza giderildi. Teslim almak için gittiğinizde görevli size: “Bilgisayarınız stabil çalışıyor.” diyerek teslim etti. Peki ne demek istediğini anlayabildiniz mi? Cevabınızı duyar gibiyim. “Evet, tahmin ettiğiniz üzere, “Bilgisayarınız fonksiyonlarını yerine getiriyor.” demek istenmiştir.
Bilgisayar ya da cep telefonunuzun ekranında: “İnternet bağlantısı stabil değil.” ibaresi mi gördünüz? "Dikkat! İnternet bağlantınız yavaşlayabilir hatta kopabilir." anlamındadır. Sorunu gidermeden bir uygulamaya girmemenizi tavsiye ederim. Yoksa yarı yolda kalabilirsiniz.
Yoğun bakım kapısında bekleyen hasta yakınına bilgi veren hekimler de bu terimi sıkça kullanırlar. Diğer örnekten farklı olarak sözü edilen cihaz değil insandır. Daha doğrusu kusursuz tasarımdaki insan fizyolojisidir. Hekim, yoğun bakım kapısında bekleyen hasta yakınına, “Durumu stabil” diyebilir. Ya da “Durumu stabilleşince odasına alacağız.” bilgisini paylaşabilir.
Şimdilik doktorun olumlu bir şey söylediğini bilmeniz yeterli olacak sanırım. Yazının devamında daha detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.
Durumu Stabil Ne Demek?
Genelde hekimlerin ve sağlık personellerinin kullandığı bu terim aslında çok şey ifade eder. Kelimeyi farklı anlamlandırmak mümkündür. Farklılık yere, duruma ve hastaya göre oluşur.
Nasıl mı? Örnek vererek izah etmeye çalışayım: Ameliyattan yeni çıkan bir hasta için söylenildiğinde: "Hastanız uyandı, tansiyonu, solunumu, nabzı normal. Endişe edilecek bir durum yok.” demektir.
Yoğun bakımda tedavi gören hastalarda ise problem yaşanan bir fonksiyon söz konusudur. Hangi yaşamsal fonksiyonunda problem varsa ona yönelik tanımlama yapılır. Örneğin: Diyabet koması nedeniyle yatan hasta için, “Kan şekeri stabil seyrediyor.” denilebilir. Çünkü öncelikli problemi odur. Hasta solunum yetmezliği nedeniyle tedavi görüyordur. Bu durumda, öncelikle solunumunun düzenli olduğunu düşünebiliriz. Sorun epilepsi krizi ise ataklarının sona erdiğini anlarız.
Acil servise başvuran hasta yakınlarını bilgilendirirken de stabil terimi sıkça kullanılır .Panik atak nedeniyle gelen, tansiyonu düşen ya da yükselen, yüksek ateşli hastalar için de olumlu anlamdadır. " Atağı atlattı; tansiyonu dengelendi; ateşi normal seyrediyor." gibi manalara gelir.
Umarım örneklerim yeterince açıklayıcı olmuştur. Yanlış bilgilendirmemek adına dikkatinizi çekmek istediğim bir konu daha var. Stabil kelimesi hastanın iyileşeceği anlamına gelmez. Zaten söz konusu sağlık olduğunda kimse %100 iyileşme garantisi veremez. Evet hastanın solunumu stabildir ama kalbi durabilir.Nabzı stabildir ama bilinci kapanabilir. Kan şekeri stabildir hasta böbrek yetmezliğine girer, idrar çıkışı olmaz.
Çoklu organ yetmezliği yaşayan hastalarda stabil demek için parametrelerin düzenli takibi gerekir. Bu da oldukça karmaşık bir süreçtir. Kan gazı, biyokimyası, solunum, tansiyon, ateş ,idrar çıkışı gibi bir dizi yaşamsal fonksiyonun aynı anda normal ve dengeli seyretmesi gerekir.
Tüm bunlardan yola çıkarak, "Durumu stabil," demenin: "Şu an için endişelenecek bir şey yok" anlamına geldiğini söyleyebiliriz. “Mevcut durumunu koruyor” şeklinde algılamamız da yanlış olmayacaktır.
Unstabil Ne Demek?
Kelime anlamı olarak: Düzensiz, dengesiz, dayanıksız, dış etkenlerle çabuk bozulan anlamında kullanılan bir kelimedir. Hekimler bunun yerine, "stabil değil” tanımlamasını yaparlar.
Şimdi bu terimi örneklerle biraz daha detaylı inceleyelim. Hastanızın nabzı her ölçüldüğünde farklı çıksın. Farklı dediysek anlamlı derecede farklı olsun. 140-65-80-110-160-90/ dk gibi. O zaman," Nabzı stabil değil." diyebiliriz. Çünkü sonuçlar istikrarsız.
Başka bir örnekle diyabetinizin olduğunu ve bir hafta boyunca açlık kan şekerinizin ölçüldüğünü düşünelim. Sonuçlar: 85-90-130-68-152-140-75 mg/ dl olsun. Gördüğünüz gibi ölçümler birbirine yakın değil. Bir dengesizlik söz konusu.
Ya da şu muhteşem sağlık dizilerindeki acil sahnelerini gözümüzün önüne getirelim. Hasta yatağında yatıyor. Kolunda serumu, burnunda oksijen maskesi; mışıl mışıl uyuyor gibi.
“Eeee!..Sorun nerede?” diyeceksiniz. Şimdi bakışlarımızı monitöre odaklayalım. Bilgisayar ekranına benzer monitörde rengarenk çizgiler göreceğiz. Ekranda ahenkle akıyorlar. Öyleyse şu anda durum stabil.
Ama o da ne!.. Üstteki mavi çizgi bozulmaya başladı. Rakamlar bir yükselip bir düşüyor. Monitör kırmızı ışıklarıyla alarm vermeye başladı. Yetmedi, sesli alarm verip yardım istiyor. Ne yazık ki artık hastanın durumu artık stabil değil.
Umarım verdiğim örnekler sizin için yeterince açıklayıcı olmuştur.
Diğer Bilimlerde Stabil Ne demektir?
Stabil kelimesi fizik biliminde maddenin hareket halinde olmadığını gösterir. Yani yine teknoloji ve tıp alanında kullanılan haliyle benzer şekilde kullanılır.
Biyoloji biliminde ise doku tipi ve hücre bölünmesi konusunda karşımıza çıkar. Bu kez, “stabil hücre” kavramını öğrenmemiz gerekir. Ben merak edip öğrendim. Dilerseniz sizinle paylaşabilirim.
Stabil hücre: Büyümenin durduğu, erişkinlikte normal fizyolojik şartlar altında çoğalmayan hücreleri tanımlar. Örn: Pankreas, böbrek, karaciğer hücreleri. Stabil hücreler bazı koşullarda çoğalabilirler. Başka bir örnek verecek olursak deri hücreleri stabil değildir. Sürekli yenilenirler.
Elimden geldiğince stabil nedir, durumu stabil ne demektir açıklamaya çalıştım. Hayatın farklı alanlarında farklı kelimelerle karşılaşırsanız sitemizin arama bölümünü kullanabilirsiniz.
