IIENSTITU
Tükenmişlik Sendromu

Tükenmişlik Sendromu ve Sağlık Çalışanları

Dr. Burcu Yiğit
Güncellendi:
10 dk okuma
Beyaz bir dizüstü bilgisayarın üzerinde duran gümüş bir stetoskopun yakın çekimi. Stetoskopun ucunda iki kulaklık bulunan uzun bir tüp ve diğer ucuna bağlı dairesel bir disk vardır. Diskin yüzeyi boyunca birkaç çıkıntı vardır ve üst kısmından mavi bir kablo çıkmaktadır. Beyaz dizüstü bilgisayarın bir klavyesi ve trackpad'i var ve arka planda beyaz bir yüzey var. Stetoskop, dizüstü bilgisayar ve beyaz yüzeyin aksine göze çarpıyor ve görüntünün odak noktası haline geliyor.

Tükenmişlik Sendromu: Hayatımızı Etkileyen Sessiz Düşman

Tükenmişlik SendromuEtkileriSağlık Çalışanlarına Etkisi
Kavramı ilk tanımlayan Herbert Freudenberger (1974).Kronik yorgunluk, bitkinlik, bağışıklık sisteminde düşme ve konsantrasyon eksikliği gibi belirtiler ortaya çıkar.Fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak tükenme.
Daha sonra Maslach (1981) tarafından üç boyutta ele alınmıştır: duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıda düşme hissi.Duygusal olarak yıpranma, duyarsızlaşma ve işindeki çabalarının boşa gittiği hissi.Salgın döneminde stres yükü artarak tükenme daha da belirgin hale geliyor.
Ruh hastalığı olarak kabul edilmemekte, sendrom belirteçleri incelendiğinde çaresizlik, umutsuzluk, huzursuzluk gibi belirtilerle kendini gösteriyor.Olumlu duygularda azalma, sabır eşiğinde düşme ve huzursuzluk gibi belirtiler.Aşırı iş yükü, yoğun iş temposu ve zorlu çalışma koşulları sağlık çalışanlarını tükenmeye itiyor.
Özellikle insanlara hizmet eden ve birebir insanla iletişim halinde olması gereken meslek gruplarında daha çok görülüyor.Enerji ve güç kaybı, moral ve motivasyon eksikliği.Pandemi sürecinde risk altında olan sağlık çalışanları, sürekli stres altında olmanın yanı sıra aşırı iş yükü sebebiyle tükeniyor.
Öğretmenler, polisler, akademisyenler, yöneticiler ve hayati kararlar almak zorunda olan kişilerde de görülüyor.Tedirginlik, yalnızlık, huzursuzluk hissi ve endişe halinin oluşması.Bulundukları ortamın olumsuz fiziksel koşulları ve maske ile çalışmanın rahatsızlığı sağlık çalışanlarını tükenmeye sürüklüyor.
5 satır ve 3 sütunlu tablo
Tüm sütunları görmek için yatay kaydırın →

Yoğun iş temposu, stresli çalışma ortamı ve sürekli değişen yaşam koşulları, günümüzde pek çok kişinin yaşadığı sorunlar arasında yer alıyor. Bu sorunlar arasında en çok göze çarpanlardan biri de hiç şüphesiz tükenmişlik sendromu. Peki, tükenmişlik sendromu nedir ve nasıl ortaya çıkar? Tükenmişlik sendromu ile mücadele etmenin yolları nelerdir? Bu yazıda, bu soruların cevaplarını bulmaya çalışacağız.

Tükenmişlik Sendromu Nedir?

Tükenmişlik sendromu, ilk olarak 1974 yılında psikolog Herbert Freudenberger tarafından tanımlanmıştır. Freudenberger, tükenmişlik sendromunu "başarısız olma, yıpranma, enerji ve güç kaybı veya karşılanamayan istekler sonucu ortaya çıkan bir tükenme durumu" olarak tanımlamıştır (Freudenberger, 1974). Daha sonra, 1981 yılında Christina Maslach tarafından geliştirilen Maslach Tükenmişlik Ölçeği ile tükenmişlik sendromu daha ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır (Maslach ve Jackson, 1981).

Maslach'a göre tükenmişlik sendromu, üç temel boyuttan oluşmaktadır:

1- Duygusal tükenme: Kişinin duygusal kaynaklarının tükenmesi ve enerjisinin azalması durumudur.

2- Duyarsızlaşma: Kişinin hizmet verdiği kişilere karşı olumsuz, katı ve kayıtsız bir tutum sergilemesidir.

3- Kişisel başarıda düşme: Kişinin kendisini olumsuz değerlendirme eğiliminde olması ve iş yerindeki başarısında düşüş yaşamasıdır.

Tükenmişlik sendromu, genellikle kronik stres sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Uzun süre stres altında kalan kişilerde, zamanla tükenmişlik belirtileri görülmeye başlar. Bu belirtiler arasında yorgunluk, bitkinlik, enerji kaybı, konsantrasyon güçlüğü, uyku problemleri, depresyon, anksiyete, işe karşı ilgisizlik ve motivasyon kaybı yer almaktadır (Ardıç ve Polatcı, 2008).

Sağlık Çalışanlarında Tükenmişlik Sendromu

Tükenmişlik sendromu, her meslek grubunda görülebilmekle birlikte, özellikle insanlarla yoğun iletişim gerektiren mesleklerde daha sık görülmektedir. Bu meslekler arasında sağlık çalışanları, öğretmenler, sosyal hizmet uzmanları, polisler ve yöneticiler yer almaktadır (Çam, 1991). Ancak, tükenmişlik sendromunun en yaygın görüldüğü meslek grubu, hiç şüphesiz sağlık çalışanlarıdır.

Sağlık çalışanları, yoğun iş temposu, uzun çalışma saatleri, nöbet sistemi, ağır iş yükü, zaman baskısı, yetersiz personel, hastaların ve yakınlarının beklentileri gibi pek çok stres faktörüyle karşı karşıya kalmaktadır. Ayrıca, sağlık hizmetlerinin doğası gereği, sağlık çalışanları sürekli olarak insanların acı, ıstırap ve ölümüyle yüzleşmek zorunda kalmaktadır. Tüm bu faktörler, sağlık çalışanlarının tükenmişlik yaşama riskini artırmaktadır.

Yapılan araştırmalar, sağlık çalışanlarının %30 ila %50'sinin tükenmişlik sendromu yaşadığını göstermektedir (Kaya, Kaya, Ayık ve Uygur, 2010). Özellikle hemşireler, hekimler ve acil servis çalışanları, tükenmişlik sendromu açısından en riskli gruplar arasında yer almaktadır.

Sağlık çalışanlarında tükenmişlik sendromu, sadece bireylerin ruh sağlığını olumsuz etkilemekle kalmaz, aynı zamanda hizmet kalitesinin düşmesine, tıbbi hataların artmasına, iş devamsızlığının yükselmesine ve sağlık kurumlarında personel devir hızının artmasına da yol açar (Taycan, Kutlu, Çimen ve Aydın, 2006). Bu nedenle, sağlık çalışanlarında tükenmişlik sendromunun önlenmesi ve tedavi edilmesi son derece önemlidir.

Tükenmişlik Sendromuyla Baş Etme Yolları

Tükenmişlik sendromuyla baş etmek için bireysel ve kurumsal düzeyde alınabilecek önlemler bulunmaktadır. Bireysel düzeyde alınabilecek önlemler arasında şunlar yer almaktadır:

Düzenli egzersiz yapmak

Sağlıklı beslenmeye özen göstermek

Yeterli ve kaliteli uyku uyumak

Stresi yönetmek için gevşeme teknikleri uygulamak (meditasyon, nefes egzersizleri vb.)

Hobilere zaman ayırmak

Sosyal ilişkileri güçlendirmek

İş-yaşam dengesini sağlamak

Mesleki gelişim fırsatlarını değerlendirmek

Kurumsal düzeyde alınabilecek önlemler ise şunlardır:

Çalışma koşullarının iyileştirilmesi

İş yükünün adil bir şekilde dağıtılması

Yeterli personel istihdamının sağlanması

Çalışanlara düzenli eğitimler verilmesi

Tükenmişlik sendromu konusunda farkındalık oluşturulması

Çalışanlara psikolojik destek sağlanması

Çalışanların ödüllendirilmesi ve takdir edilmesi

Tükenmişlik Sendromu Eğitiminin Önemi

Tükenmişlik sendromuyla mücadelede en önemli adımlardan biri, bu konuda farkındalık oluşturmak ve eğitim vermektir. Tükenmişlik sendromu eğitimi, çalışanların tükenmişlik belirtilerini tanımalarını, bu belirtilerle nasıl baş edeceklerini öğrenmelerini ve tükenmişlik sendromunu önlemek için neler yapabileceklerini anlamalarını sağlar.

Özellikle sağlık çalışanlarına yönelik tükenmişlik sendromu eğitimleri büyük önem taşımaktadır. Bu eğitimler sayesinde, sağlık çalışanları tükenmişlik sendromu konusunda bilgi sahibi olur, kendi tükenmişlik düzeylerini ölçebilir ve gerekli önlemleri alabilirler. Ayrıca, eğitimler sırasında sağlık çalışanları birbirleriyle deneyimlerini paylaşma ve dayanışma içinde olma fırsatı da bulurlar.

Sonuç olarak, tükenmişlik sendromu günümüzün en önemli sorunlarından biridir ve özellikle sağlık çalışanlarını derinden etkilemektedir. Ancak, bireysel ve kurumsal düzeyde alınacak önlemler ve verilecek eğitimlerle bu sorunun üstesinden gelmek mümkündür. Tükenmişlik sendromuyla mücadelede en önemli adım, farkındalık oluşturmak ve bu konuda kararlı olmaktır.

Kaynakça:

Ardıç, K., & Polatcı, S. (2008). Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerinde bir uygulama (GOÜ örneği). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 69-96.

Çam, O. (1991). Hemşirelerde tükenmişlik ve çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 7(1), 135-147.

Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn‐out. Journal of social issues, 30(1), 159-165.

Kaya, N., Kaya, H., Ayık, S. E., & Uygur, E. (2010). Bir devlet hastanesinde çalışan hemşirelerde tükenmişlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 401-419.

Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of organizational behavior, 2(2), 99-113.

Taycan, O., Kutlu, L., Çimen, S., & Aydın, N. (2006). Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerde depresyon ve tükenmişlik düzeyinin sosyodemografik özelliklerle ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 7(2), 100-108.

  • İş harici zamanlarda molalar vermek, dinlenmek ve kendinize zaman ayırmak,

  • Spor ve egzersiz yapmak,

  • Beslenme ve uyku düzenine dikkat etmek,

  • Pozitif olmak,

  • Sağladığınız faydayı ve pek çok kişinin hayatına dokunduğunuzu sık sık kendinize hatırlatmak,

  • Kitap okumak,

  • Sevdiğiniz konularda dizi ve filmler izlemek,

  • Müzik dinlemek,

  • Hobiler, yeni ilgi alanları edinmek,

  • Meditasyon ve olumlamalar yapmak,

  • Bol bol çevrim içi ortamda sohbetler yapmak, dijital ortamda da olsa sevdiklerinizle iletişimde kalmak,

  • Geçmişteki stresli dönemlerinizin üstesinden nasıl geldiğinizi ve yine bu dönemin üstesinden geleceğinizi düşünmek,

  •  Hiçbir şeyin kalıcı olmadığını, bunun da biteceğini sık sık kendinize hatırlatmak.

Sıkça Sorulan Sorular

Mesleki tükenmişlik sendromu, hangi süreçlerle ortaya çıkan yavaş gelişen bir durum mudur?

tükenmişlik sendromunun Yavaş Gelişen Süreçleri

, yavaş yavaş gelişen ve ortaya çıkan bir süreçtir. na ilişkin genel bir çerçeve çizmek için tanımlar, kavramın tarihsel geçmişi ve baş rolünde olan sağlık çalışanlarına değinilmelidir. Bu süreeçle baş etmek için alınması gereken önlemler arasında en önemlisi eğitimi almak olarak kabul edilir.

Kavramın Tarihsel Geçmişi ve Tanımı

kavramını ilk olarak 1974 yılında Herbert Freudenberger ortaya atmış, ardından 1981 yılında Maslach detaylandırmıştır. Maslach'ın yapmış olduğu tanım, nun üç boyutlu bir süreç olarak ele alınmasını sağlar: duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıda düşme hissi. Bu bağlamda , basit bir yorgunluk hali olarak değil, zaman içinde gelişen karmaşık bir durum olarak görülür.

Duygusal Tükenme ve Yorgunluk

İlk boyut olarak duygusal tükenme, kişinin kendini sürekli yorgun hissetmesi ve enerji eksikliği yaşamasını içerir. Bu durum, zaman içinde kişinin işine ve yaşantısına olumsuz yansıyarak yaşam kalitesinin düşmesine sebep olur.

Duyarsızlaşma ve Duygusal Yıpranma

İkinci boyut olan duyarsızlaşma, çevreye karşı katı ve duygusuz tutumlar sergilemeyi, aynı zamanda meslektaşlara karşı küçümseyici ve alaycı davranışları kapsar. Bu durum insan ilişkilerinde sorunlara yol açabilecek niteliktedir.

Kişisel Başarıda Düşme Hissi

Son boyut olan kişisel başarıda düşme hissi ise, bireyin motivasyon kaybı yaşaması ve işinde ilerleme kaydedemediğine inanmasıyla ilgilidir. Bu durum sürekli kendini yetersiz hissetmeye ve iş performansının etkilenmesine yol açar.

Belirtiler ve Etkiler

, kronik yorgunluk ve bitkinlik hissi, enerji ve güç kaybı, sabır eşiğinde düşme, olumlu duygularda azalma ve çeşitli fiziksel rahatsızlıklar gibi pek çok belirtiye sebep olur. Bu sürecin sonunda kişi, iş hayatında ve diğer ilişkilerinde huzursuzluk ve tedirginlik hissi yaşayabilir.

nda Öne Çıkan Sektör: Sağlık

Özellikle doğrudan insana hizmet eden, kişiyle birebir iletişim halinde olması gereken mesleklerde daha sık görülür. Sağlık sektöründeki çalışanlar bu durumun en yaygın olduğu kesim olarak öne çıkar. Eğitim ve öğretimin de önemli bir rol oynadığı bu sürecin etkisini en aza indirmek için gerekli önlemler alınmalı ve bilinç düzeyi artırılmalıdır.

Pandemi döneminde sağlık çalışanlarının tükenmişlik sendromu riski neden daha yüksektir ve bu süreçte hangi zorluklar yaşamaktadırlar?

Tükenmişlik Sendromu ve Sağlık Çalışanları

Pandemi döneminde sağlık çalışanlarının tükenmişlik sendromu (Burn Out Syndrome) riski daha yüksektir çünkü, süreçte yoğun iş yükleri ve baskılar altında çalışarak insan sağlığı için görev yapmaktadırlar. Tükenmişlik sendromu, yavaş yavaş gelişen ve ortaya çıkan bir süreçtir; aşırı iş yükü beraberinde, bireylerin işlerinin gerekliliklerini yerine getirememeleri, duygusal olarak tükenmeleri sonucunu doğurur.

Pandemi Sürecinde Yaşanan Zorluklar

Sağlık çalışanları pandemi sürecinde birçok zorlukla karşı karşıya kalmaktadır. Bu zorluklar arasında duygusal tükenme, konsantrasyon eksikliği ve huzursuzluk gibi tükenmişlik sendromunun belirtileri yer almaktadır. Ayrıca, sürekli olarak hastalarla ve meslektaşlarla iletişim halinde olan sağlık çalışanlarının kişisel başarıda düşme hissi yaşaması ve kendilerini yetersiz görmeleri de risk faktörlerindendir.

Duygusal Tükenme ve Yorgunluk

Pandemi döneminde sağlık çalışanları, hızlı ve yoğun tempoda çalıştıkları için duygusal tükenme ve yorgunluk hissedebilirler. Bu durum, enerji eksikliği ve kronik yorgunluktan kaynaklanmaktadır. Duygusal tükenme ve yorgunluk hissi, sağlık çalışanlarının psikolojik ruh hallerinin yansımasıyla birlikte pek çok fiziksel rahatsızlık ve enerji kaybına da neden olmaktadır.

Duyarsızlaşma ve İletişim Problemleri

Sağlık çalışanlarının duyarsızlaşma boyutunda, katı ve duygusuz tutumlar sergileyebilmesi ve meslektaşlarına karşı küçümseyici davranışlar sergileyebilmesi de tükenmişlik riskini arttırır. Özellikle pandemi sürecinde, sürekli bir arada çalışan sağlık çalışanları arasında iletişim problemleri yaşanması bu durumun artmasına neden olabilir.

Yetersiz Kaynaklar ve Stres

Sağlık çalışanlarının yaşadığı bir diğer önemli zorluk da, pandemi döneminde yetersiz ekipman ve kaynaklardan dolayı ortaya çıkan stres durumudur. Bu durum, sağlık çalışanlarının işlerinde ilerleme kaydedemediklerini düşünmelerine ve moral ve motivasyon kaybı yaşamalarına yol açar.

Sonuç olarak, pandemi döneminde sağlık çalışanlarının tükenmişlik sendromu riskinin daha yüksek olması; yoğun iş yükü, duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve stres gibi sebeplere bağlıdır. Bu süreçte, sağlık çalışanlarının tükenmişlik sendromu ile baş edebilmeleri için, Tükenmişlik Sendromu eğitimi almanın önemi büyüktür. Bu eğitimlerle sağlık çalışanları, tükenmişlik belirtilerini erkenden fark edebilir ve önleyici tedbirler alarak sağlıklı bir çalışma ortamını sürdürebilirler.

Mesleki tükenmişlik sendromu belirtileri arasında duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıda düşme hissi bulunmaktayken bunlar ne tür etkiler doğurur ve sürecin ilerlemesini nasıl engelleyebiliriz?

Tükenmişlik Sendromunun Etkileri ve Sürecin İlerlemesini Engelleme Yöntemleri

Mesleki tükenmişlik sendromu belirtileri arasında duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıda düşme hissi bulunmaktadır. Bu belirtiler kişinin iş hayatında ve sosyal ilişkilerinde olumsuz etkiler doğurarak, verimlilik ve yaşam kalitesinde düşüşe neden olabilir. Peki, bu sürecin ilerlemesini nasıl engelleyebiliriz?

Tükenmişlik Sendromu Eğitimi Almak

Öncelikle tükenmişlik sendromunu önlemenin ilk koşulu, bu konuda eğitim alarak bilgi sahibi olmaktır. Başta sağlık çalışanları olmak üzere, tüm meslek grupları bu eğitimi alarak, sendromun belirtilerini erken tanıyıp müdahale edebilirler.

Duygusal Tükenmeyi Önleyici Stratejiler

Duygusal tükenme hissedildiğinde, kişi sürekli yorgun ve enerjisi azalmış hisseder. Bu durumla başa çıkmak için iş ve özel hayat arasında dengeli bir yaşam sürmek önemlidir. Ayrıca, stres yönetimi tekniklerini öğrenerek duygusal tükenmeyi engelleyebiliriz.

Duyarsızlaşmayı Azaltıcı İlişkiler

Duyarsızlaşma durumlarında, kişiler duygusuz ve umursamaz bir tutum sergiler. Bunu önlemek için etkili iletişim becerilerini geliştirmek ve empati kurabilme yeteneği artırmak önem taşır. Ayrıca, iş arkadaşlarıyla sağlıklı ve destekleyici ilişkiler kurarak duyarsızlaşma riskini azaltabiliriz.

Kişisel Başarıda Düşme Hissini Yenmek

Kişisel başarıda düşme hissi ile mücadele etmek için, gerçekçi beklentilere sahip olmak ve başarıya dair hedefleri düzenli olarak değerlendirmek önemlidir. Öz değerlendirme yaparak, işindeki ilerlemeyi gözlemlemek ve geliştirmeye yönelik stratejiler belirlemek bu sürecin önüne geçmekte yardımcı olacaktır.

Sonuç olarak, mesleki tükenmişlik sendromunun etkilerini en aza indirmek ve sürecin ilerlemesini engellemek için, eğitim almak, duygusal tükenmeye karşı stratejiler geliştirmek, duyarsızlaşmayı önleyici sosyal becerilere sahip olmak ve kişisel başarıda düşme hissini yenmek oldukça önemlidir. Bu sayede, yaşam kalitesinde ve iş performansında düşüş yaşanmadan tükenmişlikle savaşılabilir.

İlgili Kurslar

Tükenmişlik Sendromu Eğitimi

Tükenmişlik sendromu, modern çağın en sinsi sorunlarından biri. Yoğun stres, bitmeyen talepler ve sürekli baskı altında kendinizi tükenmiş hissediyorsanız, yalnız değilsiniz. Ancak yardım etmek için buradayız! Ücretsiz "Tükenmişlik Sendromu Eğitimi" ile hayatınızın kontrolünü geri alın. Uzman eğitmenlerimizden tükenmişliği tanımayı, nedenlerini anlamayı ve etkili başa çıkma stratejileri geliştirmeyi öğrenin. Kendinize yatırım yapın ve daha sağlıklı, daha mutlu bir hayata adım atın. Sınırlı kontenjanımız var, hemen kaydolun ve tükenmişliğe "dur" deyin!

464 TRY0 TRY

Mobbing Eğitimi

Mobbing online eğitim kursu ile işyerinde mobbingle nasıl mücadele edeceğinizi öğrenin. Ayrıca, mobbingin ne olduğunu ve bundan kimlerin sorumlu tutulabileceğini öğrenin.

1028 TRY0 TRY

Stres ve Stresle Başa Çıkma Eğitimi

Stres belirtilerini ve bununla nasıl başa çıkabileceğinizi bilmek önemlidir. Enstitü'de katılabileceğiniz, işten veya okuldan gelen baskıları ve günlük hayatınızı yönetme konusunda harika bir eğitim var. Stres ve stresle başa çıkma eğitimine online olarak katılın ve uzmanından tekniklerini öğrenin.

1245 TRY721 TRY

Stres Yönetimi Eğitimi

Günün stresi neredeyse baş edilemeyecek kadar fazla, ancak birkaç dakikanızı ayırabilir ve stresinizi nasıl yöneteceğinizi öğrenebilirsiniz. Stres yönetimi eğitimi, enstitüdeki uzmanlar tarafından kanıtlanmış tekniklerle öğretilmektedir.

750 TRY0 TRY

İlgili Makaleler

Tükenmişlik Sendromu Nedir?

Kaçarken Kendine Yakalanmak: Tükenmişlik Sendromu

Yeni Çağın Sorunu: Tükenmişlik Sendromu 

İş Stresi Sizi Tüketmesin