Mobbing sözcüğü dilimizdeki psikolojik yıldırma, psikolojik şiddet, psikolojik terör, psikolojik baskı, taciz, sıkıntı verme, rahatsız etme ve bezdirici ifadelerine karşılık gelmektedir. Bir çalışanın çalışma ortamında maruz kaldığı psikolojik tacizi ifade etmektedir.
Mobbing kimler tarafından uygulanır?
Bir grup insanın veya bir kişinin, bir gruba veya bir kişiye yönelik yıldırma politikasıdır. Mobbing çalışanlara üstleri, astları ya da aynı statüdeki kişiler tarafından uygulanabilmektedir.
Mobbing Süreci
Mobbing nedir sorusuna söyle de bir cevap olabilir. Birisine karşı cephe almak ve o kişiye karşı psikolojik savaş açmak. Küçük düşürücü ve aşağılayıcı davranışlarla kişiye saldırma onu uyumsuz olmakla suçlama kişiyi yalnız bırakarak sıkıntıya sokmayı ifade eden bir süreçtir. Bu süreçte şiddet giderek artmaktadır. Yani kişinin maruz bırakıldığı stresin, zorlamanın, korkunun ve endişenin dozu gittikçe arttırılmaktadır.
Mobbing nasıl uygulanır?
Mobbing farklı şekillerde uygulanabilmektedir. Kişiyi yalancılıkla itham etmek, onunla dalga geçmek, onun dedikodusunu yapmak ve yaymak ve hakkında asılsız suçlamalarda yani iftirada bulunmak bu uygulamalardan yalnızca birkaçıdır.
Uluslararası literatürde psikolojik taciz olarak adlandırılan mobbing ülkemizde de son dönemde adından sıkça söz ettiriyor. İş yerlerinde kişinin çalışma azmini ve temposunu düşüren bu kavram iş davalarına da konu oluyor. Toplum içinde azarlanma, küçük düşürülme, mesleki yetersizliğin sürekli telaffuz edilmesi, gerçekleştirilmesi imkansız hedef ve görevler verilmesi ve yetki düşürülmesi mobbing ana konularını oluşturur.
i̇ş hayatının güncel sorunlarından: mobbing kavramında çalışan kişi sürekli olarak işten ve iş arkadaşlarından izole ettirilerek işten soğutulması ve uzaklaştırılması esas alınır. böylelikle kişi mesleki yeterliliğini sorgular ve yavaş yavaş özgüven kaybı yaşamaya devam eder. kişinin yaşadığı bu özgüven kaybı kişinin daha çok hata yapmasına sebep olur. yapılan hatalar da mobbing şiddetini artırır.
Bu süreç içerisinde mobbing uygulayan yönetici kişiye sürekli olarak gerçekleştirilmesi imkansız hedefler ve görevler vermeye devam eder. Bu durum işten uzaklaştırma sürecini hızlandırmak için yapılır. Bu süreç sonunda çalışanı istifaya zorlayabilecek durumlar bile oluşabilir. Kişinin yaşadığı bu belirsizlik depresyona ve maalesef ki intihar vakalarına kadar gidebilir.
Travma Yaratıyor
İş yerinde yaşanan bu şiddette maruz kalan çalışanın aile ve özel hayatı da yaralar alır. Aile ve iş hayatı sarsılan kişi zamanla hayattan zevk almamaya başlar ve mutsuz bir birey haline döner. Kişinin yaşadığı bu süreç işten ayrılma, özgüven kaybı ve aile hayatında olumsuzluk gibi birçok kötü sonuca yol açar. Bu kişi aynı zamanda başka bir işe girse dahi yaşadığı bu tramvayı uzun süre üzerinden atamaz. O yüzden psikolojik şiddete maruz kalan kişinin profesyonel bir destek alması önemlidir.
Bu tacize ve şiddete uğrayan kişiler yaşadıkları bu süreci sakinliklerini koruyarak ve sorunu öncelikle iletişim kurarak çözmeye çalışmalıdır. Bununla birlikte yaşanılan bu durumun bir taciz olduğunu ve bunun kanunlarımızda açıkça yeri olduğunu düşünerek yaşanılan tacizi hafifletebilirler.
İş Arkadaşı Tacizleri
Bu taciz yalnızca işveren tarafından değil aynı zamanda çalışanlar tarafından da yapılır. Özellikle çok yöneticili kurumsal çatılar altında bu sürecin normalleştirildiğini görmekteyiz. Kurumsal firmaların verdiği imkansız hedefler yöneticilerin panik yaşamasına neden olur ve böylece alınan kararlar da sağlıklı olmaz.
Yönetici verilen hedeften ve görevden uzaklaşınca altında bulunan personeli suçlamaya başlar. Yönetici ve altında çalışan personel de küçük gruplar halinde çalıştığımız ortamlarda da bazı arkadaşlar böyle ufak tefek oyunlara başvurabilirler. Bu zor insanlar sağlıklı düşünmeden kendisine rakip gördüğü kişiye karşı saldırgan tavırlar sergiler. Bu küçük gruplarda da yükselme şansı daha yüksek olan insanlar kendisinden daha başarılı olan insanları çekemez.
Mobbing Çeşitleri Neler?
Temelde mobbing çeşitleri hassas/duyarlı ve stratejik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Olayların iki kişi arasında gerçekleştiği hassas/duyarlı mobbing genellikle işveren ve çalışan arasında olurken çalışanlar arasında da yaşanabilmektedir. Bunlar da aralarında dikey (hiyerarşik) ve yatay (fonksiyonel) olarak ayrılmaktadır.
Dikey uygulama yukarıdan aşağıya doğru ve aşağıdan yukarıya doğru yatay uygulama ise eşdeğerler arası olarak ifade edilmektedir. Yukarıdan aşağıya doğru olan türde yönetici elinde bulundurduğu gücü astlarını bezdirmek, sindirmek ve onları işlerini bırakmaya zorlamak için kullanmaktadır. Aşağıdan yukarıya doğru olan türde ise mağdurdan daha alt statüde çalışanların mağdura yaptıkları tacizi açıklamaktadır.
Mağdurun otoritesinin sorgulanmasıyla birlikte ortaya çıkmaktadır. Bu uygulama tek bir kişiden ziyade birçok kişinin birlikte yarattığı baskıyı ifade etmektedir. Genelde bu türe daha az rastlanmaktadır. Yöneticinin yerini almak isteyen onu kıskanan ve onun görevi almasına ilişkin kızgınlık duyan kişiler tarafından uygulanmaktadır.
Eşdeğerler Arası Ve Stratejik Mobbing
Eşdeğerler arası mobbing ise hiyerarşik sistemin aynı noktasında yer alan çalışanlar arasında görülen türdür. Kişinin çalışma arkadaşının iş ahlakına, bilgisine ve yeterliliğine yönelik saldırgan davranışlarını içerir. Stratejik mobbingde ise bir grup (yönetici kadrosu), çalışanlarını kasıtlı olarak bezdirmeye çalışmaktadır. Örneğin, işine son verilmek istenen bir çalışanı yıldırarak istifa etmesini sağlamak için kullanılabilmektedir. Mobbing uygulayanlar genellikle kontrol etmeyi ve yönetmeyi seven kontrolün kendisinde olmamasından korkan, takıntılı, kıskanç ve liderlik arzusu baskın olan kişiler olmaktadır. Bu insanlar bazı nedenlerle mobbinge başvurabilmektedirler.
İlgili eğitim: Liderlik Eğitimi
Örneğin, bir grup kuralını kabul etmeyen kişiyi kuralı kabul etmeye zorlayabilmekte, mobbing uygulayan kişi düşmanlıktan hoşlanıyor olabilmekte (birinden hoşlanmadığında ondan kurtulmaya çalışmak isteyebilmekte) kurtulmak istenen kişiye işkence etmekten zevk alıyor olabilmekte veya sahip olamadığı şeylerin acısını başkalarını mutsuz ederek çıkarmaya çalışabilmektedir.
Mobbing Önlemleri
Mobbing mağdurları sorunun tam olarak ne olduğunu bilemedikleri için kafaları karışıktır ve bir şekilde işlerine devam etmeye çalışmaktadırlar. Ancak bir süre sonra bu kafa karışıklığına stresin, korkunun ve kaygının da eklenmesiyle kişi işine adapte olmakta güçlük çekmeye başlamaktadır. Mobbing karşısında kendini koruması zorlaşmakta ve nasıl davranacağını ve ne yapacağını bilememektedir. Zamanla işini yapamaz hale gelmekte ve sonuçta da işini kaybetme noktasına varabilmektedir.
Mobbing mağduru bir kişide bir süre sonra bazı hastalık belirtileri ortaya çıkabilmekte ve kişi işe gelemediğinden işini kaybedebilmektedir. Maruz kaldığı yoğun stres, depresyon ve kaygı bozukluklarına yol açabilmekte ve bu da kişiyi intihara kadar götürebilmektedir. Mağdur yaşananlarda suçu olmadığına inanmakta ama bir taraftan da hatasının olup olmadığını düşünmektedir.
Kendine olan güvenini kaybedebilmekte ve yeniden iş hayatına dönmekte ya da adapte olmakta güçlük çekebilmektedir. Mobbing başa çıkabileceğiniz bir durumdur. Mobbingi eğitim ile yenin. Eğer istifa edebilme imkanınız yoksa İstanbul İşletme Enstitüsü tarafından online eğitimler kapsamında alacağınız Mobbing Eğitimi ile üstesinden gelebilirsiniz.
Mobbing Mağdurları İçin Kanunlar Var Ama Yeterli Mi?
Borçlar kanununun 417. maddesinde işverenin işçinin kişiliğini koruması ve saygı göstermesi, psikolojik ve cinsel tacizlere uğramamaları hakkında açık ibareler mevcuttur. Buna rağmen her ne kadar kanunlarımızda yer alsa da henüz emsal teşkil edecek sansasyonel bir dava sonucuna rastlanmamıştır.
Son yıllarda yapılan araştırmalar duygusal zekası yüksek olan yöneticilerin uzun vadede mobbing konusunda başarıya ulaştıklarını göstermiştir. İşletmeler kısa vade hedefleri yüzünden yönetici seçimlerinde duygusal zekayı tercih etmek yerine rekabetçi, denetleyici ve otoriter kişileri birinci tercih noktası haline getirebiliyor.
