Dijital anlamda teknolojin farklı bir boyuta ulaşması sonucu, gittikçe kullanımı artan internet sayesinde insan ilişkilerinin niteliği ve kurulan iletişim araçlarının çeşitleri de değişim gösterdi.
Yaygın olarak kullanılan internet sayesinde özellikle sosyal medya araçları aracılığıyla kurumlar ve bireyler kendilerini ifade edebilmek amacıyla güçlü bağlantılar kurup hedeflerine ulaşmak adına büyük ölçüde katkı sağlamaktadırlar. Ancak, dijital platformlar aynı zamanda büyük riskleri içinde barındıran bir çok unsuru da beraberinde getirir. Bu riskli ortamlarda son zamanlarda sık sık anılan bir kavram olan Siber zorbalık, internet ortamındaki çeşitli platformlarda sürekli tekrarlanan saldırgan davranış, küfür, hakaret ve tehditkar söylemler içeren unsurlardır.
Alay edici davranışlar veya dedikoduya dayalı birtakım manipülasyon unsurlarıyla taraflardan biri, diğer taraf üzerinde orantısız güç uygulayarak baskı kurmayı amaçlar. İnsan hayatını kolaylaştıran uygulamaları sayesinde vazgeçilmez alışkanlıklardan birisini de internet bağımlılığı oluşturuyor. İnternet, son zamanlarda bireyler, özellikle gençler arasında sosyal medya araçları ve benzer ortamlar aracılığıyla rahatsız edici boyutlara ulaşılabilecek şekilde kullanılmaya başlandı.
Siber zorbalık davranışlarıyla karşı karşıya kalan bireyler bazen karşılaştıkları bu durumun espri veya eğlence amaçlı olduğunu düşünüp, ileride oluşacak bir şiddet ya da tehdit unsuru taşıdığını fark edemeyebilir. Bu durumun yaşanmasını teşvik eden eğlence amaçlı dizayn edilmiş müzikli ve kurgusal aromalarla zenginleştirilen çeşitli eğlence programları, yarışmalar, diziler ya da filmlerinde, bireylerin bu şekilde düşünmesini tetiklediği söylenebilir.
Siber zorbalık barındıran çeşitli yazılı ve görsel içeriklerin internette yayılmasıyla birlikte yapılan dedikodunun ya da manipülasyonun etkisiyle saldırganlık oranı artar. Yaşanan bu durum sonucunda sanal ortamda verilen şiddetli tepkilere maruz kalan kişiler, bu tarz içeriklerden gerçek hayatta da zarar görerek olumsuz etkilenmektedir.
Bu şekilde yıkıcı veya zarar verici davranışlara maruz kalan kişiler psikolojik ve fizyolojik anlamda çeşitli mağduriyetler yaşayabilmektedir. Siber zorbalık yapan bireylerse, teknolojinin nimetleri sayesinde oluşturacakları tehdit, şiddet ve manipülasyon unsurlarını gizlilikle yapabildikleri için normalden çok daha fazla cesur davranarak çeşitli eylemlere kolaylıkla girişebilme eğilimindedirler.
Siber Zorbalık Nedenleri
Yeni bir terim olarak karşımıza çıkan siber zorbalık kavramını tetikleyen faktörlerin tek bir nedene bağlı olmadığına dair birçok araştırma yapılmaktadır. Dünyanın farklı yerlerinde yapılan çok boyutlu ve birbirinden farklı değişkenliğe sahip özellikler içeren araştırma bulgularıyla siber zorbalığa neden olabilecek unsurlara ulaşılmaya çalışılmaktadır. Siber zorbalığa neden olan faktörleri şu şekilde ifade edebiliriz:
Aile ilişkilerinde yaşanan sorunlar veya bireylerin şiddete eğilimli bir ailede yetişmesi
Kişilerin saldırganlık davranışlarından zevk almasına neden olan kişilik bozuklukları
Özgüven eksikliği yaşayan insanların farklı yollardan saygınlık kazanma ve popüler olma isteği
Dijital ortamın getirmiş olduğu gizlilik sayesinde gerçek hayatta cesaret edilemeyen tutum ve davranışları kolaylıkla ve rahat bir şekilde yapılabilme özgürlüğü
Zamanında kendisine kötü davranılmış veya mobbing uygulanmış kişilere karşı beslenen intikam duygusu sonucunda bu tarz kişileri kendi yöntemleriyle cezalandırma isteği duyma
Yazılı ve görsel basında sıklıkla şahit olunan saldırganlık unsurları sonucunda bireylerin bu tarz içeriklere karşı duyarsızlaşma eğilimi göstermesi
Çeşitli internet platformlarıyla televizyonlarda sunulan; şiddet, tehdit, hakaret ve küfür içeren yarışma programları, filmler ya da dizilerde yer alan ünlü oyunculara hayranlık duyulması sonucunda onların oynadığı rollerin taklit edilmesi
Kötü sosyal çevrede yetişmenin birey üzerindeki olumsuz etkileri sonucunda, kişilerde oluşan empati eksikliği ve anti sosyal tutum ve davranışlara eğilimli olma potansiyeli
Çok fazla internet kullanımına dayalı olarak bireylerde oluşan internet bağımlılığı
Siber Zorbalık Görülme Şekilleri
Siber zorbalık içerikli tutum ve davranışlar farklı biçimlerde karşımıza çıkmaktadır. Bu türler bazen uzmanlık gerektiren teknik bilgiye sahip zorbalar tarafından gerçekleştirilirken bazen de bilgiye dayalı zorbalık örneklerine şahit olmaktayız. Siber zorbalığın görülme biçimlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Öfkelendirme: Bu tarzda bir siber zorbalık genellikle çoklu bireyler arasında ortaya çıkan hakaret ve küfür söylemlerine varabilecek argo bir dil içerir. Çeşitli sanal ortamlardaki sohbet platformları, paylaşımlı online oyunlar, ölçüsüz eleştirilerin yapılma potansiyelinin olduğu tartışma içerikli bloglar gibi halka tamamen açık olan dijital mecralarda bu tür zorbalık biçimlerine şahit olunabilir Daha sonraki aşamalarda öfke yerini ciddi tehditlerin yapıldığı evreye bırakır.
Sanal Taciz: Kişisel amaçlar esas alınarak sürekli tekrarlanan nitelikte tehdit, hakaret ve saldırganlık içeren mesajların yinelenerek yollanması esasına dayanır. Birebir internet tabanlı komünikasyon uygulamaları, elektronik posta ve anlık gönderilen mesajlar aracılığıyla genelde yazılı olarak yapılır. Bu türde en belirgin unsurları çoklu saldırılar ve tehdit içerikleri oluşturur. Siber mağduriyet yaşayan kurbanlar, online olarak bağlantı kurduğu andan itibaren rahatsız edici ve huzur bozucu içeriklere maruz kalmaktadır.
İftira Atma ve Karalama: Bu türde hedef alınan birey hakkında orantısız şekilde doğru olmayan içeriklere yer verilir. Mağdurun saygınlığını ve itibarını zedeleyecek tarzda dedikodular yayarak çeşitli manipülasyonlar yaratılır. Halka açık ortamlarda herkesin görebileceği şekilde atılan iftira paylaşılır.
Taklit ve İfşa Etme: Siber zorba farklı bir kişiymiş gibi davranarak kurbanı küçük düşürücü ve alay edici unsurları paylaşır. Sosyal medya hesaplarına ya da çeşitli iletişim kanallarına ait şifrelerin önceden güvenilir olduğu düşünülen kişilerle paylaşılması sonucunda çeşitli sanal uygulamalarda rahatlıkla siber zorbalık yapılabilmektedir. Çeşitli semboller ve olumsuzluk unsuru barındıran müstehcen içerikli imalı bilgiler ifşa edilerek paylaşılır. Kurban, eldeki materyallerle tehdit edilerek belli bir eylemi isteği dışında yapmaya zorlanır.
Dışlama: Siber zorbalığın bu türünde daha çok online oyunlar, tartışma blogları ve mesaj gruplarında yaşanan anlaşmazlıklar sonucunda kişinin ilgili uygulamadan atılması ya da engellenmesi söz konusudur.
Rahatsız Etme: Tehdit unsurları ya da saldırganlık içeren mesajların sürekli hedef kişiye atılması yoluyla mağdur olan bireyi korkutmak, alay etmek ve küçük düşürmek amaçlanmaktadır.
Siber Zorbalık Etkileri ve Alınan Önlemler
Siber zorbalık mağdurları genellikle bu ortamlardan duygusal, fiziksel ve bilişsel anlamda olumsuz olarak etkilenmektedir. Özellikle bu tarz zorbalığa maruz kalan kişilerde yaşadığı baskı derecesiyle orantılı intihar girişimleri, çeşitli kronik hastalıklar ve aşırı stresten kaynaklanan depresyon belirtilerine rastlanılmaktadır.
Ergenlik çağındaki genç bireylerde içine kapanık olma ve anti sosyal davranışlarda bulunma eğilimleri görülür. Ayrıca okuldan kaçma, devamsızlık ve derse katılmama gibi olumsuz eylemlerde de bulunabilirler. Bağlı olduğu gruptan dışlanma ve yalnız kalma gibi durumlarda yaşanabilmektedir. Bunların dışında öfkelenme, utanma, önceki ilgi alanlarından ve arkadaşlarından uzaklaşma, yorgunluk ve kronik baş ağrısı gibi çeşitli semptomlarla karşılaşılabilir.
Siber zorbalığa maruz kalındığında yapılması gereken en önemli şeylerden birisi size yakın olan güveneceğiniz ve yanında rahat hissedebileceğiniz kişilerden yardım almaktır. Çevrenizde mevcut siber zorbalığa ilişkin detayları kolaylıkla paylaşabileceğiniz kişiler olması önemlidir. Bu kişi aile bireylerinden birisi ya da öğretmeniniz olabilir. Eğer tanıdık biriyle bu anlamdaki sorunlarınızı paylaşmak istemiyorsanız profesyonel destek almak amaçlı alanında uzman kişilerle konuşabilirsiniz.
Dijital ortamlarda siber zorbalık barındıran içeriklere maruz kaldığınızda zorbalık yapan kişiyi ya da atılan mesajı engelleyerek bu durumu sonlandırmak mümkündür. Siber zorbalığın önlenmesi için yeterli yazılı ve görsel kanıt niteliğindeki dokümanların elinizde bulunması da işinizi kolaylaştırır. Aynı zamanda sosyal medya hesaplarınıza ait gizlilik, güvenlik ve filtreleme ayarlarını istediğiniz şekilde değiştirebilir, böylece istemediğiniz kişilerin sizin bilgilerinizi görmesini ya da sizinle iletişim kurmasını engelleyebilirsiniz.
