Risk, tehlikeli durumların meydana getirebileceği zararın olma ihtimaline göre belirlenmiş değerdir. Tehlikenin ihtimali ve şiddeti riskin derecesini belirler. Risk, uygulanan faaliyetlerin içerdiği belirsizliği ifade eder. Bu belirsizliğin olumlu veya olumsuz sonuçları olabilmektedir. Risk yönetiminin amacı bu belirsizliğin meydana getirebileceği sonuçları kontrol edebilmektir. Bunun için risk faktörlerinin belirlenmesi ve analizinin yapılması gerekir. Risk faktörleri önceden analiz edildiğinde risk yönetimi yapmak kolaylaşacaktır.
Risk analizine ve yönetimine ihtiyaç duyulmasında farklı sebepler vardır. Mevcut sistemde yaşanabilecek değişimler, müşterilerin değişkenlik gösteren beklentileri, firmalar arasında oluşan rekabet, finansal belirsizlikler ve risklerin oluşturabileceği tehlikelere cevap verebilme gerekliliği gibi sebepler bulunmaktadır. Risk türlerine göre alınabilecek önlemler de değişmektedir. Risk sebebi bu konuda belirleyicidir. Bu nedenle karşılaşılan durumları analiz etmek, strateji belirlemek ve risk yönetimi yapmak önemlidir.
Risk tanımı nedir?
Risk, hedefler üzerinde etkisi olacak bir şeyin olma olasılığıdır. Başka bir deyişle, bir şeylerin yanlış gitme olasılığıdır. Olasılık ve etki kavramları arasında ayrım yapmak burada çok önemlidir. Olasılık, bir şeyin olma olasılığının bir ölçüsüyken, etki, gerçekleşmesi durumunda sonuçların ne kadar ciddi olacağının bir ölçüsüdür. Örneğin, bir araba kazasına karışma olasılığı düşük olabilir, ancak ciddi yaralanmalara ve hatta ölüme neden olursa etkisi yüksek olabilir. Benzer şekilde, piyangoyu kazanma olasılığı çok düşük olabilir, ancak ikramiyeyi kazanırsanız etkisi çok yüksek olacaktır. Risk genellikle hem olasılığa hem de etkiye birlikte bakılarak ölçülür.
Risk nasıl ölçülür?
Risk, finans ve sigortacılıkta merkezi bir kavramdır, ancak nicel olarak ölçülmesi oldukça zordur. Genellikle gelecekteki olayların olasılığını tahmin etmek için istatistiksel yöntemler kullanarak ölçülür. Bu, bazı durumlarda yardımcı olabilir, ancak sınırlamaları vardır. Bir kere, geçmiş olaylar, özellikle de nadir olaylar hakkında doğru veri elde etmek zor olabilir. Ayrıca, gelecekteki olaylar, geçmiş olaylarla aynı kalıpları takip etmeyebilir. Sonuç olarak, istatistiksel yöntemler yalnızca kabaca bir risk tahmini sağlayabilir. Diğer bir yaklaşım, gelecekteki olayların olasılığını değerlendirmek için uzman yargısını kullanmaktır. Bu, riske katkıda bulunan niteliksel faktörleri anlamada yardımcı olabilir. Ancak, önyargıya ve bireysel varyasyona tabidir. Sonuç olarak, riski ölçmek için tek bir araç yoktur. En iyi yaklaşım, duruma ve mevcut verilere bağlıdır.
Riski değerlendirirken göz önünde bulundurulması gereken faktörler nelerdir?
Riski değerlendirirken, dikkate alınması gereken bir dizi faktör vardır. Birincisi, olayın meydana gelme olasılığıdır. Bu, geçmiş deneyimlere, istatistiksel verilere veya uzman görüşüne dayalı olarak tahmin edilebilir. İkinci faktör, meydana gelen olayın sonuçlarıdır. Bu, kayıp veya hasar potansiyelinin yanı sıra olaydan kaynaklanabilecek ikincil etkileri de içerir. Üçüncü faktör, olay üzerinde uygulanabilecek kontrol düzeyidir. Bu, hem olayın meydana gelme olasılığını azaltmak için alınabilecek önleyici tedbirleri hem de olay meydana gelirse sonuçlarını en aza indirmek için alınabilecek hafifletici önlemleri içerir. Tüm bu faktörler göz önünde bulundurularak riski kapsamlı ve objektif bir şekilde değerlendirmek mümkündür.
Riskleri nasıl azatabiliriz?
Riskleri azaltmanın birkaç yolu vardır, ancak en etkili yaklaşım, ele alınan belirli riske bağlıdır. Örneğin, hırsızlık olasılığından endişeleniyorsanız, alarm sistemleri ve güvenlik kameraları kurmak gibi mülkünüzü güvence altına almak için adımlar atabilirsiniz. Yangın olasılığından endişe ediyorsanız, duman dedektörleri ve sprinkler takabilirsiniz. Ve sel hasarı olasılığından endişe ediyorsanız, sel sigortası satın alabilirsiniz. Karşılaştığınız belirli riskleri ele almak için adımlar atarak, hasar ve kayıp potansiyelini en aza indirmeye yardımcı olabilirsiniz.
Risk Yönetimi Nedir?
Kurumsal risk yönetimi, o kurumların hedeflerine ulaşma yolundaki belirsizliklerin ve tehlikelerin belirlenmesi, analizinin yapılması ve ortaya çıkabilecek etkilerin değerlendirilmesi çalışmalarıdır. Bu tehlikelere karşı kurumların gerekli stratejik planlama hazırlaması da risk yönetimini oluşturur. Finansal kuruluşlar faaliyetlerini sürdürürken tüm belirsizliklerin ve tehlikelerin yönetilmesi gerekir. Böylece belirsizliklerin risklere dönüşme ihtimali önlenmiş olur.
Risklerin ortadan tamamen kaldırılması mümkün değildir. Ancak etkilerinin en aza indirilmesi sağlanabilir. Bunun için de risk yönetimi gereklidir. Risklerin önlenmesi için yapılan çalışmaların maliyeti, risk meydana geldikten sonra ortaya çıkacak maliyete göre oldukça düşüktür. Bu nedenle risk yönetimi yapmak kurumlara mali riskler açısından da fayda sağlamaktadır.
Risk yönetiminin amacı, kurumların karşı karşıya kalabilecekleri tehlikelerin ve ortaya çıkabilecek tehditlerin oluşma ihtimalini ve etkilerini azalmak için gereken hazırlıkları ve kontrolleri yapmak, süreçleri yürütmektir. İyi bir yönetim için kurumsal risk yönetimi yapılmalıdır. Bu süreçte, hareket planları oluşturularak bu planların yetki alanlarını belirlemek zorunludur. Planlamada risklerin oluşturacağı etkilere karşı nasıl çözümler oluşturulacağı da yer almalıdır.
Risklerin doğru tanımlanabilmesi için hedeflerin ve o hedefe gidecek yolların doğru belirlenmesi gereklidir. Bu nedenle planlarda yer alan her faaliyet değerlendirilmedir. Bu sayede riskler doğru bir şekilde belirlenerek başarılı risk yönetimi daha kolay yapılabilir. Risklerin belirlenmesi yanlış yapılırsa, riskler tehlikenin ortaya çıktığı durumda fark edilir ve durumun kontrol edilmesi zorlaşır.
Risk Analizi Nasıl Yapılır?
Risk yönetimi yapabilmek için öncelikle meydana gelebilecek tehlikeler belirlenmeli, kurumların faaliyetlerindeki belirsizliklerin tespit edilmesi ve analiz edilmesi gerekir. Bunun için risk analizi yapılmaktadır. Risk analizi, risk yönetiminin yöntemi ve sürecini belirleyebilmek için önemlidir. Daha sonra karşılaşılabilecek risklerin önceden belirlenmesi ve önlemlerin planlanması risk analizi ile mümkün olur.
Risk analizi yapılmadan önce bu alanda uzman kişilerden bir ekip oluşturulmalıdır. Ortaya çıkabilecek risklerin doğru bir şekilde belirlenebilmesi için faaliyet alanında uzman kişilerin değerlendirme yapması gerekir. Yetkin olmayan kişiler riskleri doğru şekilde belirleyemezler. Bu durumda ortaya istenmeyen sonuçlar çıkabilir. Risklerin doğru belirlenerek analiz edilmesi, alınacak önlemlerin işe yararlılığını da etkilemektedir. Kurumlarda istihdam edilen ve yeterlik belgesine sahip olan mühendisler ile iş yeri hekimliği sertifikasına sahip görevli iş yeri hekimleri tarafından analizlerin yapılması gerekir. Bu kişiler kurum bünyesinde bulunmuyorsa dışarıdan hizmet alınabilecek uzman kişi veya kurumlara başvurulmalıdır.
Risk yönetimi planlamasında önce risk analizinin gerektiği durumlar bulunmaktadır. Bu durumlar gerçekleştiğinde veya daha önce hiç analiz yapılmamış ise mutlaka risk analizi yapılmalıdır. Yeni bir makinenin veya ekipmanın alınması, yeni tekniklerin kullanılmaya başlanması, iş akışında değişiklerin yaşanması, yeni maddelerin kullanılmaya başlanması, iş kazası veya meslek hastalığı oluşması, yangın ve patlama gibi ciddi şekilde etki yaratan olayların ortaya çıkması bu durumlara örnektir.
Risk Yönetimi Süreçleri Nelerdir?
Risk yönetimi kurumların faaliyet alanına göre farklılık göstermektedir. Yönetim süreci risklerin belirlenerek çözümlenmesi ve önlem alınması şeklinde gerçekleşir. Risk yönetiminde belirli bir süreç takip edilir.
Risk Yönetimini Planlama: Faaliyetlere göre ortaya çıkabilecek risk faktörlerine nasıl yaklaşılacağı ve çözüm aşamasının nasıl planlanacağı bu aşamada belirlenir.
Riskleri Belirleme: Hangi faaliyetlerin hangi riskleri meydana getirebileceği bu aşamada belirlenir. Riskler üzerinden ortaya çıkabilecek tehlikeler ve belirsizlikler ortaya koyulur. Risk analizinin yapıldığı aşamadır.
Nitel Risk Çözümlemesi: Risklerin derecesinin düşük, orta, yüksek gibi değerlerle belirlendiği aşamadır.
Nicel Risk Çözümlemesi: Risklerin gerçekleşme ihtimalleri ve oluşturacakları etkilerin kurum hedeflerini nasıl etkileyeceği belirlenir. Olasılıklar ve matematiksel metotlar takip edilir.
Risklere Karşı Hangi Önlemlerin Alınacağının Belirlenmesi: Oluşabilecek risklere karşı çeşitli yöntemler geliştirilir. Bu yöntemler sayesinde tehditler azaltılmaya çalışılır.
Risklerin Takip Edilmesi ve Kontrolü: Belirlenen riskler takip edilerek risk azaltma planları uygulanır. Riskler kontrol altına alınır.
Risk Analizi Aşamaları Nelerdir?
Faaliyet gösterilen alanlara göre değişikler bulunsa da genel anlamda risk analizinin yapılması için belirli aşamalar bulunmaktadır.
Tehlikelerin Tanımlanması: Herhangi bir tehlikenin yok sayıldığı durumlarda ortaya çıkabilecek risk belirlenemez, riskin analizi yapılamaz ve önleyici tedbirler alınamaz. Bu nedenle ortaya çok kötü sonuçlar çıkabilir. Bu aşamada risklerin doğru belirlenebilmesi için tüm tehlikelerin kaynakları belirlenmeli ve tehlike listesi oluşturulmalıdır. İş yerinde çalışan herkes için ortaya çıkabilecek tehlikeler tanımlanmalı ve özel risk grupları göz önünde bulundurulmalıdır.
Risklerin Belirlenmesi ve Analizi: Bu aşamada, öncelikle belirlenen tehlikeler dikkate alınarak, hangi risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ve bu risklerin kimleri nasıl ve ne şiddette etkileyebileceği belirlenmelidir. Analiz edilen risklerin şiddetine ve sıklığına göre öncelik sırası hazırlanarak riskler sıralanmalıdır. Bu sayede, daha kolay ortadan kaldırılabilecek riskler ayrılarak analiz edilmesi gereken risklerin sayısı azaltılmış olur. Çözülmesi kolay olmayan ve acil müdahale edilmesi gereken riskleri yüksek risk, olabildiğince çabuk müdahale edilmesi gereken riskleri orta risk ve daha kolay çözülebilecek riskleri de düşük risk olarak derecelendirerek analiz edilmelidir.
Risk Kontrol Adımları Belirleme: Öncelikli olarak kolaylıkla çözülebilecek riskler için gerekli önlemler alınmalıdır. Daha sonra derecelendirme sonucuna göre yüksek, orta ya da düşük risk grupları için önlemler alınmalıdır. Bu riskler için kontrol adımları planlanmalıdır. Bu kontrol tedbirlerine göre de uygulamaya başlanmalıdır. Bu çalışmanın hedefi yeterli ve uygun risk kontrol adımlarını geliştirebilmek olmalıdır. Bu kontrol adımları sayesinde risklerin farkında olmak, onları kontrol altında tutabilmek ve uygulanan önlemlerin sürekliliğini ve yeterliliğini sağlayabilmek amaçlanmalıdır.
Dokümantasyon Oluşturma: Risk analizi çalışmalarını kayıt altına almak ve doküman haline getirmek önemlidir. Böylece yapılan çalışmaların izlenebilmesi ve takip edilebilmesi kolaylaşır. Risk yönetimi sürekliliğini sağlamak için de risk analiz raporlarından yararlanılabilir. Risk analiz dokümanı; iş yeri unvanı, adres, işveren adı, analizi gerçekleştiren kişilerin isimleri ve unvanları, uzmanların belge numaraları gibi bilgileri içerir. Dokümanın analiz bölümünde ise; risk analizi kurumun bölümleri için ayrı ayrı yapılmışsa her bölümün adı, belirlenen tehlikeler ve riskler, bunların belirlenmesinde kullanılan yöntemler ve risklerin önem ve öncelik dereceleri yer alır. Doküman sayfaları numaralandırılarak en arka sayfası imzalanır ve denetimlerde kullanılmak üzere saklanır.
Bu alanda görev yapmak isteyen kişilerin gerekli eğitimleri alarak, uzmanlık sertifikaları almaları gerekmektedir. Bu nedenle tüm bu süreçlerin işleyişi ile ilgili bilgileri öğrenmek gerekir. Eğer, risk yönetimi ve risk analizi ile ilgili süreçler hakkında profesyonelce bilgiler edinmek isterseniz Enstitü bünyesindeki online eğitimler sayesinde gerekli eğitimleri alabilirsiniz. İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi sayesinde temel bilgilendirmeler sağlayabilir ve sertifika sahibi olabilirsiniz.
İlgili Eğitim: İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi
