Artan rekabet ortamında markaların kendini ifade etme şekillerinden birisi olan web siteleri de teknoloji ilerledikçe görsel anlamda birbirleriyle yarışa giriyor. Ancak sadece güzel tasarlanmış bir web sitesine sahip olmak artık yeterli değil. Kullanıcı için etkileyici ve amacına hizmet etmeyen web siteleri ise kullanıcılar tarafından hemen fark ediliyor ve ilgi topluyor. Teknoloji ve teknolojinin getirdiği kolaylıklar aşama kaydettikçe web siteleri ve web uygulamaları da biri taraftan giderek daha karmaşık hale geliyor.
Eskiden kullanıcı ile tek yönlü bir ilişkide olan web siteleri artık zengin içeriklere sahip etkileşimli ortamlara dönüşmüş durumda. Ancak bu süreçte örneğin bir web sayfasında ne kadar güncelleme olursa olsun, o sitenin başarısı genellikle kullanıcıların onu nasıl algıladığı ile ilgili oluyor. Her kullanıcının kendini özel ve tek hissetmek istediği bir dönemde "Bu web sitesi bana değer veriyor mu? Kullanımı kolay mı? Kullanması hoş mu?" gibi sorular kullanıcılar tarafından her alanda sorgulanıyor. Tüm bu ve benzeri sorular ürün ve hizmetle etkileşimde bulunan kullanıcıların düzenli kullanıcı olup olmama konusundaki kararlarının temelini oluşturuyorlar.
İşte tam da bu noktada kullanıcı deneyimi tanımı ile aynı çatı altında toplanan kavramlar bütünü olan UX kavramı devreye giriyor. Kullanıcı deneyimi tasarımı yani UX nedir, altındaki başlıkları olmadan tek başına anlamı var mıdır? Henüz ülkemizde temellerini oturtmaya çalışan bu kavramı yakından inceleyelim.
UX Tasarımı Nedir?
Kullanıcı deneyimi tasarımı, en genel anlamıyla; bir kullanıcının hizmetleri, ürünleri, web sitesi veya daha fazlası aracılığıyla bir kuruluşla nasıl etkileşim kuracağını tasarlamaya odaklanan bir disiplindir. UX tasarımı insan merkezlidir. Tasarım sürecinde kullanıcısına vurgu yapılır. Kullanıcının ihtiyaçları, hedefleri, hatta hayal kırıklıkları, motivasyonları onun için çok önemlidir.
ux tasarımı ürünü, web sitesini veya hizmeti kullanacak kişiyi anlamaya çalışır. bir ux tasarımcısı kullanıcının bir web sitesinde, uygulamada veya hizmette belirtilen özelliklere uyum sağlamasını beklemek yerine, tasarladığı kişinin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurur ve buna uyum sağlayan sezgisel bir arayüz oluşturur. ux tasarımın temelini oluşturan bilgi mimarisi aynı zamanda sayfalar, içerikler, butonlar ve diğer ögeler arasındaki hiyerarşiyi aynı çatı altında toplamak gibi önemli bir rol üstlenir.
Başarılı temelleri atılmış bir bilgi mimarisiyle kullanıcı, bulunduğu platformda nereye gideceği konusunda çok düşünmek zorunda kalmadan bu platformdan kolaylıkla geçebilmelidir. Kullanıcıyı platformda yönlendiren, rahat veya zor bir şekilde kullanıcının deneyim akışını sağlayan da bu mimaridir.
Ux Tasarımcısı Kimdir?
UX üzerinde çalışanlar UX tasarımcıları olarak adlandırılır. UX tasarımcıları kullanıcıların bir sistem hakkında nasıl hissettiğini inceler ve değerlendirir. Bir UX tasarımcısı aynı zamanda birden fazla isimle de bilinmektedir.
Deneyim Tasarımcısı
Etkileşim Tasarımcısı
Bilgi Mimarı
UX Tasarımın Teknolojik Tarihi
Diğer birçok disiplinle, özellikle de web tabanlı sistemlerle karşılaştırıldığında, UX nispeten yenidir. UX terimini irdeleyecek olursak tarihin çok çok eski dönemlerine kadar dayanan örneklerini verebiliriz. Ancak ilk olarak 1993 yılında bilişsel psikolog ve tasarımcı Don Norman tarafından Apple'da çalışırken ortaya atılan bir kavram olmuştur. Donald Norman’ın, 90'lı yılların başlarında Apple'daki ekibe katılan bir bilişsel bilim adamı olarak, tüm UX'i kapsayacak bir terime ihtiyacı vardı. UX tasarımına olan ihtiyacı ise şu sözleriyle ifade etmiştir. “İnsan arayüzünün ve kullanılabilirliğinin çok dar olduğunu düşündüğüm için bu terimi icat ettim. Endüstriyel tasarım, grafikler, arayüz, fiziksel etkileşim ve kılavuz dahil olmak üzere kişinin bir sistemle ilgili deneyiminin tüm yönlerini ele almak istedim. "Dolayısıyla, Apple'ın Kullanıcı Deneyimi Mimarı olarak Norman, iş unvanında UX'e sahip ilk kişi olur.
Feng Shui ve UX Tasarımı İlişkisi
Yaklaşık 6.000 yıl öncesine dayanan Feng Shui,“rüzgar” ve “su” olarak tercüme edilir ve enerji akışıyla (chi) ilişkili nesnelerin (örneğin mobilya) mekansal düzenlemesini ifade eder. Pratikte Feng Shui, çevrenizi en uygun, uyumlu veya kullanıcı dostu bir şekilde düzenlemekle ilgilidir. Düzen ve çerçeveden malzeme ve renklere kadar her şey Feng Shui'nin alanına girer. UX tasarım da Feng Shui’ye benzer olarak tasarım yoluyla insanların hayatlarını optimum koşullarda düzenlemeye hizmet eden bir yaklaşımdır. Hatta günümüzde birçok tasarımcının tasarım kararlarında Feng Shui felsefesinden yararlandığı görülmektedir.
Kullanıcı Deneyimi Tasarımcısının Görevleri Nelerdir?
Bir iç mimar yeni bir mobilya tasarlarken hangi aşamalardan geçiyorsa, bir UX tasarımcısı da yeni bir mobil uygulama tasarlarken benzer ilkelerle tasarım yolculuğuna adım atar. Bu yolculuğun başından sonuna bir takım hedefleri vardır ve bu hedefleri tamamlayarak sonuca ulaşır. En önemli hedefleri sezgisel, kullanıcı dostu bir deneyim yaratmak olan bir UX tasarımcısının tasarıma adım attığı andan itibaren özellikle sırasıyla gitmesi gereken belli başlı hedef ve görevleri vardır:
Rakipleri analiz etmek,
Konu ile alakalı kişilerle görüşmeler yapmak,
Yaptığı görüşmeleri analiz etmek,
Tasarlayacağı uygulamada kullanıcının hikayelerini oluşturmak, kişi tiplerini belirlemek ve kullanıcı senaryolarını yazmak,
Bilgi mimarisini belirlemek ve site haritasını oluşturmak,
Sitenin yavaş yavaş omurgasını çizmek, taslak çizimlerini yapmak,
Prototipleri tasarlamak,
Elindeki örnek kurgularla kullanılabilirlik testlerini yapmak,
Test sonucuna göre projenin durumuna göre başa veya aradaki aşamalara geri dönüp testleri tekrar etmek.
UX Tasarımcısının Beceri ve Gereksinimleri Nelerdir?
İletişim, işbirliği ile takımda uyum sağlayabilme yeteneği,
Problem çözme becerisi,
Tasarımcı bakış açısıyla düşünme özelliklerini sağlayabilmesi,
Kullanıcı merkezli tasarımı benimsemiş olması,
Detaylarda boğulmayarak önemli detayları da gözden kaçırmaması,
Yaratıcı ve analitik bir yaklaşıma sahip olması,
Online web tabanlı birçok tasarım, araştırma ve prototip programlarını kullanabilmesi,
Güçlü sunum ve iletişim becerileri; tasarım kararlarını müşteriler ve paydaşlar ile birlikte ifade etme ve tartışma yeteneği,
Şirket hedeflerini başarılı dijital içerikli deneyimlere dönüştürme becerisine sahip bireyler olmalıdırlar.
UX Tasarımcılarının Sektördeki Çeşitli Rolleri Nelerdir?
Kullanıcı Deneyimi Araştırmacısı
UX Architect / Bilgi Mimarı
UX Analisti
Ürün Tasarımcısı
Kullanıcı Deneyimi Stratejisti
