Son 20 yıldır kitapçılarda rafları en çok süsleyen kitap türleri kişisel gelişim kitaplarıdır. Kitapçılarda satılan kitapların %20’sinin kişisel gelişim kitapları olduğu tahmin ediliyor.
Bilgi çağının insanları olarak bizlere okulda aldığımız eğitimler yetmiyor. Sürekli değişen ve gelişen dünyaya ayak uydurabilmek için kendimizi geliştirme yoluna gidiyoruz. Kendini geliştirmenin ya da kişisel gelişimin ise birçok yönleri var. Bunlar zihinsel, duygusal, bedensel ve ruhsal olmak üzere 4 farklı yön. Uzmanlara göre kişisel gelişimin en önemli yönü duygusal olarak kişinin kendini geliştirmesi. Son zamanlarda çok sık duyduğumuz NLP teknikleri, bilinç ve bilinçdışı teknikleri, kuantum teknikleri kişisel gelişimin duygusal boyutuyla ortaya çıkmış olan çözüm önerileridir.
İlgili eğitim: Nlp Eğitimi
Kişisel gelişimin çok çeşitli konuları var. Kişisel gelişim; iletişim, sağlıklı yaşam, stres yönetimi, NLP, hafıza teknikleri, motivasyon, yönetim, hızlı okuma, düşünce gücü gibi konuları bünyesinde barındırır. Bu yazımızda ‘’Kişisel gelişim ne işe yarar?’’ diye soruyoruz. Bu soruyu cevaplamadan önce’’ Kişisel gelişim nedir?’’ önce bunun cevabını verelim.
Kişisel Gelişim Nedir?
Kişisel gelişim, yetişkin olma yolunda ilerleyen kişinin yeteneklerini, kaynaklarını en iyi şekilde kullanarak potansiyelini keşfetmesi ve keşfettiği bu potansiyelini yaşam boyu geliştirmesidir. Burada altını özellikle çizmek istediğim kelime ‘potansiyel’ kelimesi. Potansiyel, Fransızcadan Türkçeye geçmiş bir kelime. Türk Dil Kurumu’na göre anlamı: Gizli kalmış, henüz varlığı ortaya çıkmamış olan. Gelecekte gelişmesi mümkün olan, kullanılmaya hazır güç demektir.
Bu manaya göre demek ki ortada var olan ama ortaya çıkarılmamış bazı yetenekler söz konusu. Kişisel gelişim, kişinin gizli kalmış, keşfedilememiş yeteneklerini ortaya çıkaran bir süreç. Kişisel gelişimin ilk basamağı, insanın kendine objektif bir gözle bakabilmesi. İnsanın kendisini bildiği ve bilmediği yönleriyle kabul etmesidir. Bu kabul ediş süreci ise kendini tanımakla başlar. Peki kendini tanımak nedir? İnsan kendini tanımaz mı? Yunus Emre yıllar önce
İlim ilim bilmektir,
İlim kendin bilmektir.
Sen kendin bilmezsen
Ya nice okumaktır
dizeleriyle ne söylemek istemiştir?
Kişinin kendini tanıması Fizibilite Çalışması yapması gibidir. Nasıl ki potansiyel bir iş fikrinin uygulanmasından önce ya da yatırım yapmadan önce pazar, mali ve teknik konularda araştırma yapılıyorsa kişide kişisel gelişimine başlamadan önce kendini tanımalıdır. İnsanın değerlerini, hedeflerini, güçlü ve zayıf yönlerini, nelere kabiliyeti olduğunu ve olmadığını belirlemesine kendini tanıması denir. "Güçlü olan zayıf yanını herkesten iyi bilendir. Daha güçlü olan ise zayıf yanlarına hükmedebilendir.’’ demiş Konfüçyus.
Kendini tanıma, kişisel envanterini ortaya koyma sürecidir. Kişi, yaş aldıkça kendini tanımaya başlar. Okul hayatındaki problemler, iş hayatındaki sıkıntılar, evlilik ve aile hayatındaki sorunlar kişiye kendini tanıma fırsatları verir. Kişi ya hayatı monotonlaşınca ya da başına gelen sıkıntılardan dolayı kendine sorular sormaya başlar. "Bunlar neden hep benim başıma geliyor? Neden bu olayları hayatıma çekiyorum?" gibi çeşitli sorular. Bu sorular kişinin kendini fark etmesini sağlar.
Sorularına cevap arayan kişi kişisel gelişim yoluna girmiş demektir. Çünkü soru sormak kişinin kendini geliştirmesidir. Soru soran kişi bu soruların cevabını aramaya başlayacaktır. Bu arayışta insanı kendi içinde bir gelişim yolculuğuna çıkarır. Kişi bulduğu cevaplarla zihinsel, duygusal, ruhsal ve bedensel eksikliklerini fark eder. Kişisel gelişimini hangi yönde sürdürmesi gerektiğini anlar. Genel olarak incelendiğinde insanların kendilerinde fark ettikleri eksiklikler şu konularda görülmüştür:
Sosyal iletişimsizlik
Motivasyon düşüklüğü
Özgüven eksikliği
Zamanı iyi kullanamama
Başlamadan başarısızlık korkusu
Sabit fikirli olma
Değişime açık olmama
Hedefsizlik ya da net bir hedef belirlememe
Günümüzde kişisel gelişim deyince akla mesleki gelişim gelir. Birey üniversiteden mezun olduktan sonra iş hayatına hazırlıklı olmak için okuduğu bölüme göre çeşitli sertifika programlarına katılır. Kişisel gelişimini iş ve kariyer hayatına göre devam ettirir. Hâlbuki yukarıda saydığımız eksiklikler hem iş hem de özel hayat adına tamir edilmesi gereken durumlar.
Bir insanın kişisel gelişim süreci bir bina inşa etmek gibi. Bir binanın dayanıklı olması için temelinin ve kolonlarının çok sağlam olması gerekir. Kişisel gelişim binasının temelinde aile vardır. Bu binanın kolonlarını ise sorumluluk, ilişkiler, yaklaşım tarzı ve eğitim-öğretim oluşturur.
Aile: Bir insanın sağlıklı aile ortamında büyümesi kişisel gelişimi adına çok önemli bir unsurdur. Aile, bireyin bedensel, ruhsal, zihinsel ve duygusal gelişim aşamalarında en etkili rolü oynar.
Sorumluluk: Kişisel gelişimin en somut göstergesidir. Sorumluluk sahibi insanlar olgunlukla eşleştirilir. Aldığı sorumluluğu tamamlayan ve üzerine yeni sorumluluklar alan kişiler her ortamda aranılan ve güvenilen insanlardır.
İlişkiler: İyi ilişkiler her ortamda gerekli. İşte, ailede hatta trafikte. Her yaştan insanla sağlıklı ilişkiler kurabilen insan, potansiyelini geliştirip büyütür.
Yaklaşım Tarzı: İnsanın olaylara ve etrafındaki kişilere yaklaşım tarzı hayatının gidişatını belirler. Önyargılar ve negatif düşünceler hayatta içinden çıkılamaz problemlere dönüşebilir. Pozitif yaklaşım tarzı olan insan diğer insanlara göre daha çok şey başarabilir. Daha çok büyüme ve gelişim sağlar.
Eğitim-Öğretim: İnsan doğduğu andan itibaren ailede eğitime başlar. 7 yaşından sonra okulda öğretim hayatı eğitimle beraber devam eder. Çocukluğundan bu yana iyi bir eğitim ve öğretim hayatı olan birey kişisel gelişimini çok daha kolay sürdürür.
Kişisel Gelişimin Faydaları Nelerdir?
Kişisel gelişimin insana sağladığı birçok faydalar var. Bu faydalar psikolojik, sosyolojik hatta fizyolojik olarak insanın hayatını pozitif manada etkiler.
Kişinin kendini tanımasını sağlar. İyi bir eğitim alan, insanlarla iyi ilişkiler kurabilen, pozitif yaklaşım tarzına sahip ve sorumluluk duygusu gelişmiş olan birey kişisel gelişim açısından olgun bir kişiliktir. Bu kişi artık kendini tanıyordur. Bu kişi hadiselere nasıl yaklaşacağını biliyor, stres yönetimini kendisi yapabiliyordur. Demek ki Yunus Emre ‘’Sen kendin bilmezsen, Ya nice okumaktır.’’ derken dünyada en önemli bilginin, kişinin kendini bilmesi olduğunu vurgulamıştır. Çünkü kendini iyi tanıyan bireyin okumasının ve bilgi edinmesinin bir anlamı olur. Bu kişi çevresini iyi gözlemler, olup bitenin farkında olur. Objektif bir bakış açısı kazanır.
Kişisel gelişimin sağladığı en büyük faydalardan biri de davranış değişikliğidir. Örneğin sigara kullanan her insan sigaranın sağlığa zararlı olduğunu bilir. Ama bırakamaz. Demek ki bilmek yeterli değil. Uygulamak şart. Kişisel gelişim de sadece bilmek değil, aynı zamanda bildiklerini uygulayabilmektir. Hayata geçirebilmektir.
Kişisel gelişim okuduklarımızı ve öğrendiklerimizi içselleştirebilmemizi sağlar. İçselleştirme benimseme, içine sindirme anlamında kullanılır. Örneğin sorumluluk duygusunu içselleştirmiş olan kişi başına geçtiği her işi en iyi şekilde yapmaya gayret eder. Sosyal statüdeki görevlerini yerine getirir. Olaylara karşı ciddi yaklaşır. İşlerini zamanında bitirir. Etrafına karşı iyi bir örnektir. Güvenilir bir insandır. Hayatından şikâyet etmez. Bahane üretmez. Parasını nereye harcayacağını bilir. İşlerini ertelemez. Evet, gördüğünüz gibi sadece sorumluluk duygusunu bile içselleştirmenin birçok faydası var.
Kişisel gelişim hayatı monotonluktan kurtarır. Kendini geliştirmeye çalışan kişi sürekli araştırmaya, öğrenmeye çalışır. Bu yönde kendisine fayda sağlayacak eğitimlere, kurslara katılır. Örneğin zaman yönetimi eğitimi, fotoğrafçılık eğitimi, etkili sunum teknikleri eğitimi gibi.
Kişisel gelişim bireyin kendini gerçekleştirmesini sağlar. Kendini gerçekleştirme kavramını Amerikalı Psikolog Abraham Maslow’dan öğreniyoruz. 1943 yılında ortaya atılan bu teoriye göre kendini gerçekleştirme insanın, hayatın manasını ve önemini kavraması durumudur. Kendini gerçekleştiren kişi potansiyelinin ve yeteneklerinin farkındadır. Bu yetenekleri en iyi biçimde geliştiren, hayattan lezzet alan kişidir.
Maslow ihtiyaçlar teorisini şu şekilde sıralamış:
Fizyolojik ihtiyaçlar (su, beslenme, uyku, sağlık)
Güvenlik ihtiyacı (beden, aile, iş)
Ait olma ihtiyacı (arkadaşlık, aile)
Saygınlık ihtiyacı (özsaygı, başarı, özgüven)
Kendini gerçekleştirme (erdem)
Maslow’a göre insan belli düzeydeki gereksinimleri tam olarak karşıladıktan sonra bir üst düzeydeki ihtiyaçlarını karşılama yoluna gider. En son aşamada kendini gerçekleştirme aşamasıdır.
Kendini gerçekleştirme bireyin kendini tanıması kadar ilgi ve idealleriyle de alakalı bir durumdur. Bu nedenle her kişiye göre bu aşama farklılık gösterebilir. Günümüzde kendini gerçekleştirme deyince sadece iyi bir meslek sahibi olup çok para kazanmak akla geliyor. Hâlbuki böyle net bir şablon ortaya koymak mümkün değil.
Kendini gerçekleştirmenin ne olduğundan daha çok ona ne anlam yüklendiğini sorgulamak lazım. Hatta kendini gerçekleştirmenin insanın her 10 yıllık hayatında değişebileceğini de göz önünde bulundurmak gerekir. Çünkü insanın 20’li yaşlarda dünyayı ve hayatı anlamlandırmasıyla 30’lu, 40’lı, 50’li, 60’lı, 70’li yaşlardaki dünyayı ve hayatı algılama biçimi çok farklılık gösterir. İnsanın her yaş grubunda kendini gerçekleştirmesi değişebilir. Kısacası, kendini gerçekleştirme insanın her yaş aldığında ilgi ve yeteneklerinin farkına vararak her alanda yapabileceğinin en iyisini yapmaya çalışmasıdır. Kendini gerçekleştiren insan, potansiyelini tam kullanan kişidir.
Kişisel gelişimin diğer yararlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
Kişisel gelişim bireyi çok yönlü geliştirir. Sağlık, motivasyon, etkili konuşma, sosyalleşme vs
Kişisel gelişim ile insan sosyal yaşamda daha verimli ve etkili olur.
Kişisel gelişim ile kişi hayatındaki krizleri kolay yönetebilmeyi öğrenir.
Kişisel gelişim ile insan toplumda saygınlık kazanır.
Kişisel gelişimini sürdüren kişi sürekli yeniliklere açık, dünyadaki gelişmelere ayak uydurabilen bir kişidir.
Kişisel gelişim ile insan yüksek özgüven sahibi olur. Motivasyonu hemen düşmez.
Kişisel gelişim ile kişi istemediği alışkanlıklarından kurtulabilir. Tembellik, TV ve internet bağımlılığı gibi.
Kişisel Gelişimin Olumsuz Yönleri Var mı?
Hayatımızın her alanına dokunan ve birçok yararları olan kişisel gelişimin olumsuz yönleri olabilir mi? Atalarımız ‘’Azı karar çoğu zarar’’ demişler. Yani her şeyin bir ölçüsü, sınırı var. İnsan bir işte ya da bir konuda aşırıya kaçtığında zararla karşılaşabilir. O nedenle her konuda dengede olmak önemlidir. Sağlıklı ve zinde kalmak için insanlar vitamin kullanırlar. Fakat bunda aşırı ve dengesiz kullanım yapılırsa o vitaminler vücutta yan etkiler yapabilir hatta vücuda zarar verebilir. Aynen bunun gibi kişisel gelişimin dengesiz ve aşırı oluşu kişide bir takım olumsuz yan etkiler oluşturabilir.
Kişisel gelişimin olumsuz yönleri/istenmeyen yan etkileri:
Kişisel gelişim kitaplarının genelde iletişimi sadece iş hayatı odaklı ele alması. Etkili iletişim sadece iş hayatında değil, aile ve yakın arkadaş ilişkilerinde de önemli bir paya sahip.
Bazı kişisel gelişim teorilerinde iletişimin tek amacının insanları etkileme, onlara fikirlerini kabul ettirme, güç sahibi olma şeklinde yansıtılması.
Bazı kişisel gelişim fikirlerinin denge unsuruna yer vermemesi, sadece mutlak başarı, bireysel başarı, rekabet, hırs ve güç odaklı hareketlere insanı yönlendirmesi. Güven, sadakat ve dayanışma duygusunu arka plana atması.
Bazı kişisel gelişim teorilerinin insanı aşırı hayalci yapması. İnsanların sadece kendi dünyalarındaki başarıya odaklanması onları dünya gerçeklerinden koparabiliyor.
Yurtdışından, başka kültürlerden çevrilen kişisel gelişim kitaplarının kültürümüze uzak olması.
Kişisel gelişim kitaplarının amacı çok satmaktır. O nedenle bu tür kitaplar ortalama ya da genel durumlara göre yazılır. Herkese ortak reçete verir. Bu reçeteyi her bireyin kendi hayatına birebir uygulaması zordur. Uygulayamayan kişide karamsarlığa kapılır.
Bazı kişisel gelişim kitaplarının yazım dili genelde kişiyi abartılı sözlerle överek onu harekete geçirmek şeklindedir. Bu da insanda ‘Ben istersem her şeyi yaparım ama şu an canım istemiyor.’ modunu oluşturur. Bu durumda kişi de işe başlamadan kafasında işi yapıp bitirmiş duygusu meydana getirir.
Bazı kişisel gelişim kalıplarında "10 dakikada hayatınızı değiştirecek şeyler’’ ya da "Hayatınızı 2 dakikada değiştirecek 10 madde’’ gibi söylemlerin gerçekçi olmaması. Kişinin hayatında güzelliklere ulaşması için biraz zahmet çekmesinin, sabır göstermesi gerektiğinin göz ardı edilmesi.
Sürekli ben merkezli bir yaşam sunan bazı kişisel gelişim teorileri nedeniyle bir süre sonra toplumda bencil kişilerin görülmesi.
Bazı kişisel gelişim teorilerinin başarıyı mutlulukla eşit kabul etmesi. Yani başarılıysanız mutlusunuz demesi.
Sürekli başarı odaklı bir hedef sunan bazı kişisel gelişim teorilerinin başarıya ulaşmak için her yolu mubah gören bir yaklaşım tarzı benimsemesi.
Bu saydığımız olumsuz yönler kişisel gelişimin kendisine değil bazı kişisel gelişim teorileri, uygulamaları ve kitapları için geçerlidir. Yoksa kişisel gelişimin kendisi oldukça faydalı bir süreçtir.
Kişisel gelişim günümüzün en önemli konularından biri. Ülkemizde 1980’li yılların sonunda yaygınlaşmaya başlayan kişisel gelişim serüveni 30 yıldır çok çeşitli evrelerden geçmiş. Kişisel gelişim ilk yıllarda sadece iş yaşamı, etkili konuşma ve ikna sanatı gibi konular içerirken son yıllarda sağlıklı yaşam, hobi edinmek ve çeşitli konularda atölyelere katılmak da kişisel gelişimin konuları arasına girmiş. Her dönemin kişisel gelişim algısı farklı, kendine özgü.
Her insanın da kişisel gelişim serüveni kendine göre. Ama değişmeyen bir durum var ki insanın doğumundan ölümüne kadar kişisel gelişiminin bir ömür boyu sürdüğüdür. Burada önemli olan nokta ise herkesle beraber aynı kişisel gelişim kitaplarını okusak da aynı kişisel gelişim eğitimleri alsak da öğrendiklerimizi akıl süzgecimizden geçirip kendi hayatımıza uyarlayabilmektir. Dünya gerçeklerinden kopmadan edindiğimiz bilgiyi tecrübe ederek kendimizi yetiştirmektir.
