21. yüzyılın hastaları giderek hastalıkları ve tedavi yöntemleri konusunda daha çok kontrole ve bilgiye sahip olma arzusu içinde bulunmaktadırlar. Burada hasta olan kişilerin hastalıkları hakkında bilgi edinme düzeyleri ve bilinçlerinin yükselmesi de önemli bir etken olarak dikkate alınması gerekir. Hastaların yapılacak tıbbi karar süreçlerine katılımları, büyüyen ve gelişen ekonomik ayrıca hukuk sorumluluk şartları; daha iyi aydınlatılmış kişiler; sağlık sektörünün giderek gelişmesi ve kitle iletişim araçları aracılığıyla değişen tıbbi gelişmeler hakkında devamlı bilgi sahibi olmaları büyük etkiler meydana getirmektedir. Bu yazımızda Sağlık Sorunlarının Modelitesi Nasıldır? Hastalık Kavramı Nasıldır? İletişim Kavramı Nasıldır? sorularına cevap bulmaya çalıştık.
Sağlık Sorunlarının Modelitesi Nasıldır?
Ülke nüfusunun hastalık ve sağlık durumu üzerine etki eden sosyal faktörler, kişisel faktörler ve sağlık sistemi ile beraber bireylerin, grupların hastalıkları değerlendirme bakış açıları da önem taşımaktadır. Genel olarak sağlık konularına yönelik üçlü bir model yaklaşımı bulunmakta, bu model daha çok kişilerin karşılaşabilecekleri sağlık problemlerini de ifade etmeye çalışmaktadır.
Öncelikle sosyo-çevresel model sağlığı, başta teşvik tedbirleri olmak üzere toplumların ve bireylerin sağlığı için bariyerler sağlayan çevresel determinantların ve sosyal ekonominin bir parçası olarak açıklamaktadır. Aşağıda yer alan tabloda bu üç model kapsamında değerlendirilebilecek sağlık sorunları ifade edilmiştir.
Tablo 1: Üç model kapsamındaki sağlık sorunları
Üç Modele Göre Sağlık Sorunları
İlgili üç model sağlık konularını tanımlamalarına göre bu sağlık sorunlarına yönelik eylem ve stratejilerin tercih edilmesini de etkilemektedir. Bu sağlık modellerinin farklı sağlık türlerine göre de düzenlemesi yapılabilir.
Hastalık Kavramı Nasıldır?
Hastalık kavramı ilk olarak "esenliği yerinde olmayan, sağlığı bozulan, rahatsız, hastalanmış" olarak ifade edilmektedir.
"Bürger tarafından hasta ifadesi daha önceden, şu an ya da potansiyel olarak sağlık hizmetinden faydalanmış veya faydalanacak olan birey" olarak açıklanmaktadır. Hasta kavramı ilk defa 16. yüzyılın ilk yarısında tıbbi yazı çalışmalarında ortaya çıkmış "bir hekimin muayenesi altındaki kişi" olarak ifade edilmiştir.
Burada bahsedilen hasta anlayışı, daha çok herhangi bir şeye sabreden kişi olarak açıklanabilir ki İngilizceden “patient” ifadesi bu anlam kapsamında yani sabırlı ifadesi olarak açıklanabilmektedir. Landgraf ve diğerlerine göre hasta, "bir hekim ya da başka tedavi hizmetlerinin bir ferdi tarafından muayene edilene veya genel olarak değerlendirilen kişi" şeklinde tanımlanabilmektedir.
21. yüzyılın hastaları giderek hastalıkları ve tedavi yöntemleri konusunda daha çok kontrole ve bilgiye sahip olma arzusu içinde bulunmaktadırlar. Burada hasta olan kişilerin hastalıkları hakkında bilgi edinme düzeyleri ve bilinçlerinin yükselmesi de önemli bir etken olarak dikkate alınması gerekir. Hastaların yapılacak tıbbi karar süreçlerine katılımları, büyüyen ve gelişen ekonomik ayrıca hukuk sorumluluk şartları; daha iyi aydınlatılmış kişiler; sağlık sektörünün giderek gelişmesi ve kitle iletişim araçları aracılığıyla değişen tıbbi gelişmeler hakkında devamlı bilgi sahibi olmaları büyük etkiler meydana getirmektedir. Değişen teknoloji şartlarına göre internetin zamanla yaygınlaşması, bireylerin sağlık konusunda, daha önce bulamadıkları, edinemedikleri bilgileri almaları açısından önemli bir değer olmuştur.
Sağlık sistemleri gelişmiş olan ülkelerde hastalar zamanla daha fazla biçimde "müşteri" olarak dikkate alınmaya başlanmıştır. Herhangi bir müşterinin çok fazla ürün arasında nasıl bir seçme ve tercih etme hakkı varsa, hastalar içinde günümüzün şartlarında farklı sağlık hizmeti sağlayıcıları arasında bir seçme hakkının olabileceği yönündedir. Ülkemiz açısından değerlendirildiğinde, farklı kamu ve özel sigorta şirketlerinin artık hastalarına özel sağlık kurumlarında hizmet sağlamasıyla, ilgili sağlık tesislerinin hastalara yönelik iletişim gayretlerinin ve onların kendilerini tercih etmelerine yönelik çalışmalarının yükseldiği gözlemlenmektedir.
İletişimde Sağlık Sorunlarının Değerlendirilmesi
21. yüzyılın hastaları giderek hastalıkları ve tedavi yöntemleri konusunda daha çok kontrole ve bilgiye sahip olma arzusu içinde bulunmaktadırlar. Burada hasta olan kişilerin hastalıkları hakkında bilgi edinme düzeyleri ve bilinçlerinin yükselmesi de önemli bir etken olarak dikkate alınması gerekir. Hastaların yapılacak tıbbi karar süreçlerine katılımları, büyüyen ve gelişen ekonomik ayrıca hukuk sorumluluk şartları; daha iyi aydınlatılmış kişiler; sağlık sektörünün giderek gelişmesi ve kitle iletişim araçları aracılığıyla değişen tıbbi gelişmeler hakkında devamlı bilgi sahibi olmaları büyük etkiler meydana getirmektedir.
İletişim Kavramı Nasıldır?
İletişimle ilgili çok sayıda tanım bulunmaktadır. İletişim konusuna müdahil olan hemen hemen herkes, bu konuda bir tanım yapabilmektedirler. Merten açısından iletişim kavramının çok çeşitli olmasının sebebi, kavramın kendisinin durağan olmanın ötesinde, dinamik bir büyüklük ve sistem, bir süreç olmasından kaynaklandığını açıklamaktadır.
İletişim kelimesinin Latince karşılığı "communication" olup bir şeyi birleştirmek, beraber yapmak, duyurmak, paylaşmak, katılımını sağlamak, görüşmek ve danışmanlığını almak anlamlarına gelmektedir. İletişimin en temel yapısı da karşılıklı bilgi alıp verme söz konusudur. Aristo tarafından üç farklı unsur belirlemiştir. Bunlar, konuşma, konuşmacı ve dinleyiciler şeklindedir.
İletişim bilimleri tarafından farklı tanımlamalar farklı iletişim modellerine ve teorilerine dayanmaktadır. Bunların arasında tanımlama unsurları ve kriterleri şöyle ifade edilebilir.
Sosyal bilimler bakış açısından iletişim bir toplam fenomen, özel insani bir faaliyet ya da antropolojik bir karakteristik, bir özellik olarak görülmekte ve sosyal iletişimi teknik nakil ve başka doğal süreçlerinden ayırmak için daha detaylı bir tanımlamaya gerek duymaktadır.
İletişim en az hayali birlikler veya iki gerçek arasında yapılır.
İletişim genel olarak bir süreç olarak göz önünde bulundurulmakta olup bununla beraber başarılmış iletişim olarak değerlendirilmektedir.
Bu sebeple iletişim bilimlerine uygun olabilecek bir iletişim tanımlaması minimum seviyede üç soruyu cevaplamaktadır.
Tam olarak neyin süreç haline getirildiği
Hangi aktör ve unsurun bu sürece dahil edildiği
Bu sürecin hangi açılardan meydan geldiği şeklindeki sorulara cevap bulmaktadır.
Birçok dilbilimci, psikolog ve filozof, iletişim kavramının bilgilerinin alıp verilmesinde çok daha fazlalığın yer aldığı bilgisinde ortak fikirlidirler. İletişim süreci olabildiğince karışık ve ruhsal bir süreç olmaktadır. Bu süreç içerisinde algılama, tutumlar, duygular, akseptans ve öğrenme yeteneği, güç dağılımı benzeri hususlar önem kazanmaktadır.
Aristonun iletişim modelinde mesajı yollayan gönderici ve onun karşısında mesajın alıcısı bulunmaktadır. Gönderici konumunda yer alan kişi mesajını kodlayarak yollamaktadır. Karşıdaki mesajı alacak olan kişide kodu açarak mesajı alabilmektedir. Son olarak alıcının mesajı şekillendirerek geri göndermesi ile bir iletişim meydana gelmektedir.
En basit anlatımıyla yazılı veya sözlü olarak, iletişim bir gönderinin kodlanarak gönderildiği mesajın bir alıcıya yollanması ve ondan da yanıt alarak iletişimin sağlanması olarak değerlendirilebilir. Bu iletişim tipini araçlı diyebileceğimiz iletişime de uyarlamak mümkündür. Sağlık hizmetlerinde iletişim hem yazılı hem de sözlü olarak etkin bir şekilde gerçekleşmesi beklenmektedir.
Özellikle sağlık profesyonelleri arasındaki iletişim ise son derece önemlidir. Etkileşimin en fazla olduğu yerlerin başında gelmektedir. Nihai olarak sağlık söz konusu olmakla beraber iyi bir iletişim koordinasyonunun sağlanmaması durumunda sonuçları tahmin edilemeyecek kadar kötü olabilmektedir.
Bu metin, hastaların hastalıkları ve tedavi yöntemleri hakkındaki bilgi ve anlayışlarındaki değişimlere odaklanmaktadır. Günümüz hastalarının, hastalıkları ve tedavi süreçleri üzerinde daha fazla kontrol ve anlayış istedikleri belirtilmiştir. Ayrıca, bu durumun hukuki ve ekonomik yükümlülükler, daha bilinçli olmaları ve sağlık sektörünün gelişmesine bağlı olduğu da belirtilmiştir. Metinde genel olarak sağlık durumlarını ele alan üçlü model yaklaşımından, hastalık kavramının tarihçesi ve tanımından ve hastaların tıbbi karar süreçlerine katılımlarından söz edilmiştir. 21. yüzyılın hastalarının istek ve ihtiyaçlarına yönelik olarak sağlık sektöründeki iletişimin önemi vurgulanmıştır. İletişim kavramının genel tanımı da metinde açıklanmıştır. Kısacası, metin hastaların tıbbi süreçler hakkında bilinçlenme düzeyini ve bunun sağlık sektörü üzerindeki etkilerini araştırmaktadır, ancak diksiyon dersi ile ilgili bir bölüm bu metinde bulunmamaktadır.
