Dış ticaret kavramı ülkeler arasında yapılan hizmet ve mal alım satımı olarak açıklanmaktadır. Küresel olarak ülke ekonomilerinin gelişmesi için oldukça büyük öneme sahiptir. Bu kavram ülkelerin gayri safi milli hasılalarının şekillenmesini sağlamaktadır. Bu yüzden dış ticaret politikalarının uygulanması bir ülkenin ticaret hacmi ve dengesi açısından önemlidir.
Dış Ticaret Nedir?
Dış ticaret, mal ve hizmetin ulusal sınırların dışarısına aktarılmasını temsil eder. İthalat ve ihracat olarak iki şekilde gerçekleşen bir kavramdır. Bu kavram aslında ithalat ve ihracat kavramlarının bir bütünüdür denilebilir. Ülkeler arasında yapılan alım ve satım işlemlerine verilen ad olarak tanımlanır. Bu kavram küresel ekonominin gelişmesinde kilit rol oynamaktadır. Bir ülkenin gayri safi milli hasılalarının belirlenmesinde oldukça önemli rol oynayan bir kavramdır.
Ulusal sınırların ötesinde gerçekleşen mal ve hizmet alışverişidir. Alanın uzmanlarına göre bu kavram ilgili ülkeler arasında gerçekleştirilen çeşitli özel hizmet ve malların değiştirilmesi olarak tanımlanır. Günümüzde toplumlar ihtiyaçlarının tamamını karşılayamamaktadır. Bu yüzden bazı toplumlar mal ve hizmet ihtiyaçlarını gerek hammadde gerekse insan gücünden dolayı karşılayamamaktadır. İhtiyaçlarını karşılayamayan toplumlar farklı ülkelerden mal ve hizmet üretimi için tedarik desteği duyar. Gerekli olan tedarik ise dış ticaret ile karşılanır.
Her ülke dış ticaretini geliştirmek için yıllık olarak belirli hedefler koyar. Hedeflerine ulaşmak için uyguladıkları karar, ilke, tedbir, yasalar vb. o ülkenin dış ticaret politikası hakkında bilgi verir. Bu kavram bu politikalar doğrultusunda yapılır. Konu başlığı hakkında bilgi sahibi olduktan sonra şimdi de dış ticaret politikası hakkında bilgi sahibi olalım.
Dış ticaret kavramının ve bu kavramla ilgili olan dış ticaret politikaları kavramının daha iyi anlaşılabilmesi için bazı temel kavramların bilinmesi gerekir. Bu kavramlar ihracat ve ithalat kavramlarıdır. İlk önce ithalat kavramını tanımlayarak başlayalım. İthalat başka ülkelerden mal ya da hizmetlerin satın alınması durumuna denir. Diğer temel kavram ise ihracat kavramıdır. İhracat bir ülkede üretilen hizmet ve malların başka bir ülkeye satılması durumunu ifade etmektedir.
Dış Ticaretin Önemi Nedir?
Dış ticaretin önemi sıralamasında ilk sırayı çalışma ve uzmanlaşma getirir. Bu kavram dünya genelinde bir uzmanlaşmaya ve iş bölümüne yol açar. Bazı ülkeler bol kaynaklara sahipken bazıları ise bu kaynaklardan yoksundur. Bu ülkeler, nitelikli iş gücünü arttırarak yoksun kaynakları olan ülkelere hammadde ihraç etmektedir. Aynı zamanda mamul mal ithal etmelidir. Bu sayede tüm ülkeler kaynaklardan yararlanabilecek. Buna paralel olarak iş bölümü ve uzmanlaşmanın da artması normal karşılanacaktır.
Dış ticaretin önemi sıralamasında ikinci sırayı fiyat eşitliği sağlaması getirir. Dış ticaretle beraber fiyatlar belirli bir istikrara kavuşur. Talep ve arz dengesini sabit tutmaya yardımcı olur bu da fiyatları dengelemeyi sağlar.
Dış ticaretin önemi sıralamasında üçüncü sırada ekonomik kalkınmayı sağlaması yer alır. İthalat, her ülkenin ekonomik kalkınmasını sağlamaktadır. Çünkü bir ülke sermaye malları sayesinde tüm sektörlerde büyüme yaratabilir.
Dış ticaretin önemi sıralamasında dördüncü sırada istihdam fırsatları yaratması yer alır. İş gücü ve kaynak bolluğu sağlayarak istihdam fırsatlarının artması sağlanır. Özellikle ithalat sektörüne doğrudan istihdam sağlanır.
Dış ticaretin önemi sıralamasında beşinci sırada ülkeye itibar getirmesi yer alır. İhracat alanında gelişmiş bir ülke uluslararası pazarda itibar ve iyi niyet kazanır. Örnek olarak Japonya ve Güney Kore gösterilebilir.
Dış ticaretin önemi sıralamasında altıncı sırada kaliteli malların ithalatçı ülkeye gelmesi yer alır. Bu kavram oldukça fazla rekabet içerir. Bu yüzden mal talebini korumak ve talebi arttırmak için ihracat yapan ülkenin mallarının kalitesini korumak zorundadır.
Dış Ticaret Dengesi Nedir?
Dış ticaret dengesi hizmet ve mal dengesinden oluşmaktadır. İhracat yapılan mal ve hizmetlerden gelen gelir ile ithalat edilen mal ve hizmetler için ödenen toplam bedelin birbirine eşit olma durumunu ifade etmektedir. Yani, ihracatın ithalatı karşılama oranının %100 olması durumudur. Dış ticaret dengesi bir ülkedeki dış ticaret işlemlerine varış ve giderler arasındaki fark durumu olarak da tanımlanır. Dış ticaret dengesi kavramı kendi içerisinde olumlu dış ticaret dengesi ve olumsuz dış ticaret dengesi olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. İsminden de anlaşılacağı üzere bir ülkenin kalkınması ve ekonomik olarak gelişmesi için o ülkenin olumlu dış ticaret dengesi yaşaması gerekmektedir. Olumsuz dış ticaret dengesi ise bir ülkenin ekonomik olarak tükenmesine neden olan bir kavramdır.
Olumlu Dış Ticaret Dengesi Nedir?
Olumlu dış ticaret dengesi en genel anlamıyla bir ülkenin ihracat işlemlerinin ithalat işlemlerinin aşması demektir. Bir ülkenin kendi ürettiği mal ve hizmetleri ihraç etme işlemlerinin satın alma işlemlerinden fazla olma durumudur. Olumlu ticaret dengesi ithalat işlemlerinden itibaren mal ve hizmet ihracatlarının fazlalığı ile ifade edilmektedir. Olumlu dış ticaret dengesi global pazar içerisinde yer alan ülkenin mal ve hizmetleri için oluşan yüksek talebi de ifade etmektedir. Eğer bir ülke olumlu dış ticaret dengesi yaşıyor ise o ülkenin ürettiği mal ve hizmete yüksek talep bulunmaktadır. Diğer ülkeler o ülkenin ürettiği mal ve hizmetleri satın almak için talep göstermektedir. Diğer ülkelerin o ülkenin mal ve hizmetlerine talep göstermesinin nedeni o ülkenin kaliteli ürün ve hizmet üretmesi olarak tanımlanabilir.
Bir ülkenin başka ülkelerin mal ve hizmetlerinden yararlanması için talep göstermesi o ülkenin çok fazla ithalat yaptığını gösterir. Kendisi o mal ve hizmeti üretemediği için başka ülkelerin ürettiği mal ve hizmete ihtiyaç duyduğunu gözler önüne serer. Genellikle bu durumu yaşayan ülkeler gelişmiş ülkelerin çevrelerinde olan gelişmekte olan ve gelişmemiş ülkeler oluşturur. Kendileri hizmet veya mal üretimi için gerekli teknolojiye sahip olamadıkları için daha kaliteli ürün ve hizmet sunan gelişmiş ülkelerin ürünlerini satın alırlar. Satın alma durumunun çok yüksek olması gelişmiş ülkelerin ekonomik gelirlerinin artmasına neden olmaktadır.
Günümüzde küresel anlamda incelendiğinde olumlu dış ticaret dengesi yaşayan ülkelerin sayısı çok fazla değildir. Bu ülkeleri gelişmiş ülkeler oluşturmakta. Bu durumda olan ülkelerin teknoloji ve ekonomik ilişkileri oldukça gelişmiştir. Aynı zamanda gayri safi milli hasılaları da diğer ülkelere oranla oldukça yüksektir. Diğer ülkelere hizmet ve mal sattığı için diğer ülkelerin insanları tarafından göç alan ülkelerdir. Yaşam standartları bakımından da yüksek standartlara sahiptir. İnsanları yüksek refah seviyesine sahiptir. Gelişmiş sağlık standartları, eğitim seviyesi ve cemiyet toplumsal yapısı ile göze çarpan ülkelerdir.
Olumsuz Dış Ticaret Dengesi Nedir?
Olumsuz dış ticaret dengesi ithal edilen mal ve hizmetlerin geniş tüketimini gösterir. Olumsuz dış ticaret dengesi bir ülkenin ürettiği mal ve hizmetlerden daha fazla başka ülkeden mal ve hizmet alması durumunu ifade etmektedir. Olumsuz dış ticaret dengesi yaşayan ülkeler küresel ekonomi alanında az gelişmiş ve rekabetçi olmayan ekonomik bir gösterge sergilemektedir. Yapılan dış ticaret işlemlerinin negatif anlamda ilerlediğini göstermektedir. Olumsuz dış ticaret dengesi yaşayan ülkelerde ticaret bakiyesi bozulur. Bu durumu yaşayan ülkelerin döviz piyasasının da değersizleşmesini sağlamaktadır. Dış ticaret dengesi açısından oldukça önem taşıyan bu konu ülkenin para biriminin değersizleşmesini sağlamaktadır.
Olumsuz dış ticaret dengesi içinde olan ülkeler döviz piyasası tarafından şekillendirilmektedir. Çünkü döviz piyasası dış ticareti yapan ülkelerden ulusal para biriminin teklifinde bir artış sağlar. O ülkenin yabancı paraya olan talebinin sürekli artması durumu yaşanır. Bu durum o ülkenin kendi para biriminin değerinin düşmesini sağlayan koşulların oluşmasını sağlamaktadır. Tam tersi durumda ise olumlu ticaret dengesi ile ulusal döviz kurunun artışına yönelik eğilimler yaşanmakta. Döviz kurlarında yaşanan değişimler olumsuz dış ticareti yaşayan ülkelerin ihracat işlemlerini arttırma, ithalat işlemlerini azaltma politikalarına teşvik etmektedir. Buradan şu sonuç çıkarılabilir; ülkelerin yaşadığı olumsuz ticaret dengesi o ülkenin olumluya yönelik bir dengenin oluşması için zemin hazırlamaktadır.
Dış Ticaret Hacmi Nedir?
Dış ticaret hacmi, ithalat ve ihracatın toplamı olarak açıklanır. Bu oldukça genel bir tanım olmakla beraber akılda kalıcıdır. Dış ticaret hacmi, bir ülkenin diğer ülkelerle yaptığı ticaret hacmini açıklayan bir kavramdır. Dış ticaret hacmi, bir ülkenin başka ülkelerle yaptığı hizmet ve mal ihracatından elde ettiği gelir ile başka ülkelerden yaptığı hizmet ve mal ithalatına ödediği miktar o ülkenin dış ticaret hacmi olarak bilinir. Matematiksel olarak bir ülkenin dış ticaret hacmi hesaplanırken; toplam ihracat/ toplam ithalat formülü kullanılır. Formüldeki toplam ihracat, mal ve hizmetlerini belirtir. Formüldeki toplam ithalat ise mal ve hizmet giderlerini belirtir. Dış ticaret hacmi denildiğinde aklınıza ithalat ve ihracat rakamlarının toplamı gelsin. Bir ülkenin dış ticarette kendisini ne kadar geliştiğini anlamak için dış ticaret hacmi kavramına bakılır. Başlık hakkında bilgi verdikten sonra detaylı olarak dış ticaret dünyasını inceleyelim.
Dış Ticaret Açığı Nedir?
Dış ticaret açığı, dış ticaret dengesi verileri ile öğrenilen bir kavramdır. Dış ticaret dengesi kavramı da mal ve hizmet dengesi kavramları ile açıklanır.
İlk olarak mal dengesi kavramını açıklayarak başlayalım. Mal dengesi, bir ülkenin sınır dışına sattığı mallar ile sınır dışından satın aldığı mallar için ödenen bedel arasındaki farktır. Hizmet dengesi, sınır dışına sağlanan hizmet karşılığında elde edilen gelir ile sınır dışından sağlanan hizmet için ödenen bedel arasındaki farkı temsil eder. Buradan yola çıkarak toplam ithalat ve ihracat giderleri hesaplanır. Elde edilen verilere göre toplam ithalat tutarı toplam ihracat tutarından fazla ise buna dış ticaret açığı denilir.
Dış Ticaret Politikası Nasıl Olmalıdır?
Dış ticaret politikası bir ülkenin dış ticaretine ilişkin olarak belirlediği ilke ve hedeflere ulaşmak için uyguladığı politika adlandırılır. Dış ticaret politikası bir ülkenin belirlemiş olduğu dış ticaret amacına gelebilmesi için yürürlüğe koyduğu uygulamalar olarak adlandırılır. Dış ticaret politikası bir ülkenin çıkarlarını korumak ve o ülkenin belirlediği amaçlara ulaşmak için büyük kazanımlar sağlamaktadır.
Dış Ticaret Politikasının Amaçları
Ekonomik istikrarın sağlanması, ekonomik büyümenin gerçekleşmesi, iç piyasadaki arz ve talep dengesini sağlamakla ortaya konulmaktadır. Bu politikanın uygulanmasındaki asıl amaç gümrük tarifeleri ve gümrük tarifeleri dışındaki araçlardır. Gümrük tarifelerinin etkisi her zaman amaçlanan sonuçlara ulaşmada başarı sağlamadığı için gümrük tarifeleri dışındaki araçlara başvurulması oldukça doğaldır. Gümrük tarifesi dışında oluşturulan dış ticaret politikası bulunmaktadır. Dış ticaret politikasının amacı, yerli üreticileri dış pazara karşı korurken ödeme dengesinin düzeltilmesi ve cari açığın önlenmesi amacını da taşır.
Dış Ticaret Politikası Araçları
Ambargo,
Miktar kısıtlamaları,
Anti-Damping uygulamaları,
İthalatı pahalılaştırma önlemleri,
İhracatı teşvik uygulamaları,
Yerli malı kullandırmayı özendirme
çalışmaları olarak sıralanabilir.
