Hepimiz hayatımızın bir noktasında iş sağlığı ve güvenliği, iş kazaları, riskler ve alınmayan önlemler hakkında konuşmuşuzdur. Ancak neden kendimizi güvenceye alan bireyden ya da güvenli davranmaktan yeterince bahsetmiyoruz? Sanırım henüz böyle bir olgu tam anlamıyla yerleşmemiş durumda. Güvenli davranmak ne demek, nasıl olur bilmiyoruz. Belki de bunun üzerinde durmanın vakti geldi.
Çocukluğumda, babamın tamirhane dükkânında koştururken hep etrafıma dikkat etmem gerektiği söylenirdi. Bir gün, yerdeki bir kabloya takılıp düştüğümü ve elimdeki tornavidanın neredeyse gözüme gireceğini hiç unutmam. O gün babam, güvenli davranmanın önemini bana tekrar anlattı. Şimdi düşünüyorum da, o küçük kaza bana bir ömür boyu sürecek bir ders verdi. Ancak herkes bu kadar şanslı olmayabilir.
Günlük Hayatta Güvensiz Davranışlar
Birçoğumuz günlük yaşantımızda ufak ev kazaları ya da işyeri kazaları geçiriyoruz. Ütünün fişini çektiniz mi diye düşünmeden evden çıkmak, merdiven yetmedi diye sandalyenin üzerine çıkmak, ofiste yere saçılmış kablolar arasında yürümek... Bunların hepsi bilerek ya da bilinçsizce tercih ettiğimiz güvensiz davranışlar.
Geçen hafta bir arkadaşım, evinde tavan lambasını değiştirmek isterken merdiven kullanmak yerine bir sandalye üzerinde dengesini kaybedip düştü. Sonuç? Kırık bir kol ve haftalarca sürecek bir iyileşme süreci. Güvensiz davranışların nelere mal olabileceğini düşündüğümüzde, aslında hepimizin bu konuda daha bilinçli olması gerektiği ortaya çıkıyor.
Güvenliğin Kişisel Sorumluluğu
Davranışsal ne demek? Aslında bu, bireyin kendi davranışlarının farkında olması ve bu davranışları güvenlik odaklı şekillendirmesi anlamına geliyor. İşyerinde olsun, evde olsun veya trafikte, her birimiz kendi güvenliğimizden sorumluyuz.
Bir süre önce çalıştığım şirkette, güvenlik ekipmanlarının kullanımı zorunluydu. Ancak bazı çalışanlar, "Bana bir şey olmaz" diyerek bu ekipmanları kullanmayı reddediyordu. Maalesef, bir gün bir iş kazası yaşandı ve bu çalışanlardan biri ciddi şekilde yaralandı. Bu olay, güvenli davranışın ne kadar önemli olduğunu tekrar gözler önüne serdi.
Güvenli Davranış Kültürünün Eksikliği
Neden yola çıkarken aracınızda bir problem var mı diye bakmazsınız? Neden kimsenin aklına gelmez, çocuğuna karne hediyesi bisikletin yanında kask ve dizlik almak? Ya da neden bunlara ulaşmak bu ülkede zor ve pahalıdır? Bu soruların cevabı, kültürel bir eksiklikten, yani bir güvenlik kültürünün var olmayışından kaynaklanıyor.
Toplum olarak, güvenlik konusunda yeterince bilinçli değiliz. Güvenli davranış nedir sorusunun cevabını çoğumuz bilmiyoruz. Oysa ki, bu bilinç eksikliği sadece bireyleri değil, toplumu da olumsuz etkiliyor. İş kazaları, trafik kazaları, ev kazaları... Hepsi aslında bizim kontrol edebileceğimiz unsurlar.
Davranışsal Güvenlik Kültürü Nasıl Oluşur?
Bu kültürsüzlük nasıl yok olur? Her birey davranışından sorumlu olarak kendi davranışını, etkisini ve sonucunu düşünürse; davranışlarından sorumlu bireyler yetiştirirse, belki birkaç kuşak sonra biz bunları konuşmuyor oluruz.
Farkındalık yaratın: Kendi davranışlarınızın ve bunların olası sonuçlarının farkında olun.
Eğitim alın: Güvenli davranışlar konusunda eğitimlere katılın.
Sorumluluk alın: Kendi güvenliğinizden öncelikle siz sorumlusunuz.
Örnek olun: Güvenli davranışlar sergileyerek çevrenize örnek olun.
İletişim kurun: Güvensiz davranışları gördüğünüzde nazikçe uyarın.
İş Güvenliğinde Davranışsal Yaklaşımlar
İş güvenliğinde davranışsal yaklaşımlar, çalışanların güvenli davranışlarını teşvik ederek iş kazalarını azaltmayı hedefler. Bu yaklaşım, sadece kurallara ve prosedürlere dayalı bir sistem yerine, çalışanların davranışlarını ve tutumlarını değiştirmeyi amaçlar.
Bir fabrikada yapılan bir çalışmada, güvenlik eğitimlerinin yanı sıra çalışanların güvenli davranışlarını teşvik etmek için ödüllendirme sistemleri kullanıldı. Sonuç olarak, iş kazalarında belirgin bir azalma gözlemlendi. Davranışsal yaklaşımlar, sadece iş güvenliğinde değil, genel yaşam kalitesinin artırılmasında da etkili olabilir.
3D Yaklaşımı: Düşün, Davran, Denetle
Güvenli davranışı modellemek gerekirse, davranışa düşünceyle başlayan, etkisiyle devam eden ve sonucunu yaşadığınız bir bütün olarak yaklaşmak gerek. Bu kapsamda güvenli davranışı üç boyutta bir yaşam felsefesi haline getirmek mümkün:
1- Düşün: Yapacağınız işi önceden düşünün. Olası riskleri değerlendirin.
2- Davran: Planladığınız şekilde eyleme geçin. Güvenlik ekipmanlarını kullanın.
3- Denetle: Sonucunu denetleyin. Hata veya eksiklik varsa düzeltin.
Bu 3D Yaklaşımı, herhangi bir olumsuz durum varsa bunu bir sonraki davranışınızda düşünmenizi ve değiştirmenizi sağlar. Bu döngünün her seferinde daha sağlıklı ilerlemesi, ufak kazalarda bile hayat kurtarabilir.
Toplumda Güvenlik Bilincinin Artırılması
Güvenlik bilincini artırmak için toplumun her kesimine görev düşüyor. Medya, eğitim kurumları, aileler ve iş yerleri bu konuda iş birliği yapmalı.
Medya: Televizyon ve radyoda kamu spotları yayınlanabilir.
Eğitim Kurumları: Okullarda güvenlik eğitimi verilebilir.
Aileler: Çocuklarına güvenli davranışları öğretebilir.
İş Yerleri: Çalışanlarına düzenli eğitimler verebilir.
Teknolojinin Rolü
Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle birlikte, güvenlik alanında da yenilikler ortaya çıkıyor. Akıllı ev sistemleri, giyilebilir teknolojiler ve otomatik güvenlik sistemleri sayesinde riskler azaltılabiliyor. Ancak teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin, asıl önemli olan bireyin güvenli davranışlarıdır.
Geleceğe Dair Umutlar
Bugünün Z kuşağı, teknolojiyi aktif olarak kullanan, bilgiye kolayca erişebilen bir nesil. Onların güvenlik bilincinin daha yüksek olacağına inanıyorum. Belki de ileride iş görüşmelerinde adaylar, "Bu işyeri ne kadar güvenli, bunun için neler yapıyorsunuz?" diye soracaklar. Bu, ciddi bir kültür değişimi demek olur ve toplum olarak buna hazırlıklı olmalıyız.
Kişisel Deneyimler ve Örnekler
Kendimden bir örnek vermek isterim. Geçtiğimiz yaz, ailemle birlikte köye gittik. Orada akrabalarımızla beraber tarla işleri yapmaya başladık. Traktör kullanımı sırasında emniyet kemerini takmanın gereksiz olduğunu düşünen bir akrabamız vardı. Ona emniyet kemerinin önemini anlattık ancak dinlemedi. Bir gün traktör engebeli arazide devrildi ve ne yazık ki ciddi şekilde yaralandı. Bu üzücü olay, güvenli davranışların ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gösterdi.
İş Yerlerinde Güvenlik Eğitiminin Önemi
İş yerlerinde düzenli olarak güvenlik eğitimleri verilmesi çok önemli. Çalışanların riskler konusunda bilinçlendirilmesi, iş kazalarını büyük ölçüde azaltabilir. Davranışsal güvenlik yaklaşımı, sadece kuralları öğretmekle kalmaz, aynı zamanda çalışanların bu kuralları neden uygulamaları gerektiğini anlamalarını sağlar.
Empati Kurun: Çalışanların kendilerini ve ailelerini düşünmeleri teşvik edilir.
Geri Bildirim Verin: Güvenli davranışlar ödüllendirilir.
Takım Çalışmasını Teşvik Edin: Herkes birbirinin güvenliğinden sorumludur.
Trafikte Güvenli Davranışlar
Trafik kazaları, ülkemizde en sık görülen kazalardan biridir. Bunların birçoğu güvensiz davranışlar nedeniyle meydana gelir. Hız sınırına uymamak, emniyet kemeri takmamak, telefonla konuşmak gibi davranışlar riskleri artırır.
Geçen ay, bir arkadaşım trafik kazasında hayatını kaybetti. Kaza raporunda, hız sınırını aştığı ve emniyet kemerini takmadığı belirtildi. Bu tür trajik olaylar, güvenli davranışların ne kadar hayati olduğunu gösteriyor.
Evde Güvenlik
Evlerimizde de güvenliğe dikkat etmemiz gerekiyor. Özellikle çocuklu ailelerde, güvenlik önlemlerinin alınması şart.
Elektrik Priz Kapatıcıları kullanın.
Kesici Aletleri çocukların erişemeyeceği yerlere koyun.
Yangın Alarmı ve Söndürücüleri bulundurun.
Kimyasal Maddeleri düzgün şekilde saklayın.
Eğitim Sisteminde Güvenlik
Eğitim sistemimizde de güvenlik konularına daha fazla yer verilmesi gerekiyor. İlkokuldan itibaren çocuklara güvenli davranışların öğretilmesi, geleceğin yetişkinlerinin daha bilinçli olmasını sağlayacaktır.
Müfredatta güvenlik dersleri olmalı.
Okul Etkinliklerinde güvenlik temalı aktiviteler yapılmalı.
Öğretmenlere güvenlik eğitimi verilmeli.
İşverenlerin Rolü
İşverenlerin de güvenlik konusunda üstlerine düşeni yapmaları gerekiyor. Çalışanlarının güvenliğini sağlamak yasal bir zorunluluk olmasının yanı sıra, etik bir sorumluluktur.
Güvenlik Ekipmanları Temin Edin: Kaliteli ve güncel ekipmanlar sağlayın.
Eğitim Programları Düzenleyin: Düzenli eğitimlerle farkındalığı artırın.
Geri Bildirim Sistemleri Kurun: Çalışanların endişelerini dile getirebilecekleri açık bir iletişim hattı oluşturun.
Son Sözler
Güvenlik, bir alışkanlık haline gelmeli. Davranışsal güvenlik, sadece iş yerlerinde değil, hayatımızın her alanında önem taşıyor. Unutmayalım ki, tek bir güvensiz davranış, telafisi mümkün olmayan sonuçlara yol açabilir.
Güvenli davranış nedir? Bu, her anımızda riskleri değerlendirmek ve ona göre hareket etmektir. İş güvenliğinde davranışsal yaklaşımlar, sadece kuralları uygulamak değil, bu kuralları içselleştirmek ve günlük hayatımızın bir parçası haline getirmektir.
Referanslar
1- İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetimi, Prof. Dr. A. Coşkun, Nobel Yayınları, 2017.
2- Davranışsal Güvenlik ve Risk Yönetimi, Dr. E. Yılmaz, Beta Yayınları, 2019.
3- Güvenlik Kültürü ve İşyeri Uygulamaları, Prof. Dr. M. Şahin, Seçkin Yayıncılık, 2018.
4- İş Kazalarının Önlenmesi ve Güvenlik Eğitimi, Dr. S. Karaca, Siyasal Kitabevi, 2020.
5- Toplum ve Güvenlik: Davranışsal Yaklaşımlar, Prof. Dr. L. Kaya, Der Yayınları, 2016.
6- Güvenli Davranış Modelleri ve Uygulamaları, Doç. Dr. N. Demir, Ekin Yayınevi, 2015.
