Beyin Göçü Nedir? Sebepleri Nelerdir?
| Beyin Göçü Nedir? | Sebepleri Nelerdir? | Sonuçları Nedir? |
|---|---|---|
| Mesleki açıdan yeterli eğitimleri almış, kalifiye, uzman ve yetenekli iş gücünün gelişmekte olan bir ülkeden gelişmiş bir ülkeye çalışmak veya araştırma yapmak amacıyla göç etme durumu. | İtici ve çekici faktörler bu durumu etkiler. İtici faktörler genellikle ülkedeki az gelişmişlik, işsizlik, düşük ücretler ve araştırma koşullarının yetersizliği gibi konulardır. Çekici faktörler ise genellikle daha iyi yaşam standartları, daha yüksek maaşlar ve daha iyi araştırma koşullarını içerir. | Beyin göçü, kaynak ülkelerin nitelikli iş gücünü kaybetmesine ve dolayısıyla sosyal ve ekonomik kalkınmada aksamalara neden olabilir. Ancak aynı zamanda alıcı ülkeler için büyük bir kazanç sağlar. |
| Gelişmiş ülkelere yerleşmek ve çalışmak için tercih edilen bir süreçtir. | Ekonomik durumun iyileşmesini, daha yüksek maaş beklentisi ve şehir merkezlerinin cazibesine kapılmayı içerir. | Bu durum, genellikle gelişmiş ülkelerde bilimsel ve teknolojik ilerlemenin hızlanmasına ve genellikle gelişmekte olan ülkelerde nitelikli iş gücü eksikliğine yol açar. |
| Uzmanların ve profesyonellerin hareketleri olarak tanımlanmaktadır. | Bu hareketler genellikle ekonomik ve sosyal nedenlerden kaynaklanır ve bu faktörler gelişmiş ülkelerde daha yüksek bir seviyede bulunur. | Beyin göçü gelişmiş ülkelerin nitelikli iş gücü kazanması ve gelişmekte olan ülkelerin bu iş gücünü kaybetmesi anlamına gelir. |
| Özellikle mühendisler, bilim adamları ve doktorlar gibi yüksek kalifiye kişilerin kendi ülkelerini terk ederek gelişmiş ülkelerde çalışmayı seçmeleri eylemidir. | Gelişmiş ülkelerde daha iyi yaşam standartlarına ulaşma ve daha yüksek maaşlar kazanma umudu genellikle bu göçü tetikler. | Beyin göçü, gelişmiş ülkelerin teknolojik ve bilimsel kapasitesini artırırken, gelişmekte olan ülkelerin sosyal ve ekonomik kalkınmasını zorlaştırır. |
mesleki açıdan yeterli eğitimleri almış, iyi eğitim görmüş, kalifiye, uzman ve yetenekli iş gücünün yetiştiği az gelişmiş ya da gelişmekte olan bir ülkeden gelişmiş bir ülkeye çalışmak ya da araştırma yapmak amacıyla göç etmeye beyin göçü denir. genellikle bu davranışlarda bulunan bireyler, hayatlarının en verimli olduğu dönemde bu eylemi gerçekleştirirler. beyin göçünü doğuran sebepler bulunmaktadır. bu sebepleri en genel haliyle söylersek; ülkelerin gelişmişlik düzeyleri arasındaki fark olarak söyleyebiliriz. i̇ki farklı ülkenin arasında oluşan nitelik farkı beyin göçü kavramının oluşması için yeterli bir sebep olarak görülür.
Bu kavram günümüz toplumlarınca önemli bir sorun olarak görülmeye başlanmıştır. Bunun en büyük etkilerini de az gelişmiş ülkeler çekmektedir. Çünkü ellerindeki uzman ve nitelikli elemanları kaybetmektedirler. Nitelikli bireylerin, uzmanların, bilim adamlarının bu göç hareketinde başı çektiği bilinmektedir. Bu durumun yaşanmasında da bahsedildiği üzere ülkelerindeki kaynakların yetersizliği ve gelişmişlik düzeyidir. Şimdi bu kavramı daha detaylı ve yakından inceleyelim.
Beyin Göçü Ne Demek?
Beyin göçü, yüksek eğitim almış veya mesleğinde ileri boyutlara ulaşarak fark yaratmış, çalışma ve araştırma gücü yüksek olan kişilerin gelişmiş ülkelere çalışmak ya da yerleşmek üzere hareket etmelerine denir. Üstün mesleki özelliklere sahip olan kişilerin ve onların sahip olduğu iş gücünün çalışma amacı taşıyarak kendi ülkelerinden ayrılarak gelişmiş ülkelere gitmesi durumudur. Beyin göçü eyleminde en fazla mühendisler, bilim adamları, doktorlar ve diğerleri bulunur.
Uluslararası alanda bu kavram ile ilgili kabul edilen bir tanım bulunmaktadır. Bu tanıma göre; göçün iki ülke arasında olması ön görülmektedir. Ama iki bölge arasında yapılan göç hareketi de sayılmaktadır. Örneğin, bir ülkenin gelişmişlik düzeyleri farkları olan bölgeleri arasında da bu kavram kullanılır. Buradan yola çıkarak beyin göçü, ülkeler veya aynı ülke içerisinde yer alan farklı bölgeler arasındaki gelişmişlik düzey farklarının neden olduğu, ancak daima gelişmişe doğru ilerleyen insan hareketi olarak tanımlamak en doğrusu olur.
Ülkeler veya bölgeler arasında gerçekleşen bu hareketin en önemli iki sermayesi bulunmaktadır Bunlardan biri kafa emeği diğeri ise eğitim düzeyi olarak belirtilmiştir. Genel olarak profesyonellerin, uzmanların ve bilim adamlarının hareketleri olarak tanımlanmaktadır. Bu göç olayında en önemli kriter az gelişmiş olan bir ülke veya bir bölgeden gelişmiş bir ülke veya bölgeye göç etmek gerekir. Bu durumu anlatırken nitelikli eğitimi unutmamak gerekir.
Günümüzde bu kavram bir sorun olarak da görülmektedir. Bir ülke veya bölgede sosyal ve ekonomik kalkınma için gerekli olan gerekli ve nitelikli insan gücünün kaybı olarak nitelendirilmektedir. Bu durum az gelişmiş ülkeler için ekonomik ve sosyal kalkınma vb. alanlarda pasif bir duruma getirmektedir.
Beyin Göçünün Sebepleri Nelerdir?
Gelişmiş olan ülkeler var olan büyük bilimsel ve teknolojik rekabette, sahip oldukları demografik yapılarından ve kendi içsel dinamiklerinden nitelikli bireylere ihtiyaç duyar. Yüksek eğitimli bireylere duyulan ihtiyaç gelişmiş ülkelere doğru bir akış yaratmaktadır. Bu akışın ardında beyin göçünün sebepleri olarak adlandırabiliriz. Beyin göçünün sebepleri genel olarak adlandırılmasının yanında itici ve çekici sebepler olarak da ikiye ayrılıp detaylandırılır.
İtici Sebepler: Az gelişmişlik oranı, ülkede işsizlik oranlarının yüksek olması, nitelikli kişilerin düşük ücretlerle çalıştırılması, ülkede uygulanan maaş politikalarının yanlışlığı, yöneticilerin niteliksiz olması, ülkede nitelikli kişi sayısında artış olmasına rağmen bu kişileri kullanama durumu. Bu itici sebeplerin yanına ülkede araştırma koşullarının gelişmemiş olması, gençlere fırsat tanımama, nepotizm oranının yüksekliği gibi nedenlerde itici sebepler olarak kabul edilir.
Çekici Sebepler: Ekonomik durumda iyileşme, yüksek maaş beklentisi içinde olma durumu, daha kaliteli bir yaşam arzusu, gelişmiş araştırma koşullarına kavuşma, şehir merkezlerinin cazibesine kapılma ve yabancı eğitimde prestiji yakalama arzusu çekici sebepler olarak kabul edilir.
Verilen itici ve çekici sebepler beyin göçünün sebepleri arasında yer almaktadır. İtici sebepler beyin göçünün sebepleri belirtilirken bu davranışı gerçekleştiren itici olayları temsil eder. Beyin göçünün sebepleri arasında bir başlık olarak belirtilen çekici faktörler ise bu davranışın gerçekleşmesine sebep olan çekiciliği belirtmektedir.
Beyin göçünün sebepleri üzerinde çok fazla çalışmalar yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalar genellikle gelir alanına ve ekonomi alanına önem atfetmiştir. Beyin göçünün sebepleri arasında ekonomik sebepler görülmektedir. Bu sebepler içerisinde düşük maaş varlığı, ekonomi politikalarında yer alan istikrarsızlıklar, yüksek vergi oranları ve bireylerin gelecek endişesi içinde yaşamaları sıralanmıştır. Siyasal sebepler olarak siyasi politikalarda istikrarsızlık ve etnik ayrımcılık başı çekmektedir. Siyasetin iş hayatına müdahalesi, nepotizmin yüksek olması sayılmaktadır.
Beyin göçünün sebepleri içinde ülkede bilime ve teknolojiye önem vermeme de görülür. Ülkede bilim kültürünün oluşmaması, entelektüel gelişimin olmaması da büyük sebepler arasındadır. Fikir üretmenin para etmemesi, buluşların desteklenmemesi, araştırma yapılarına gerekli önemin verilmemesi, araştırmaların desteklenmemesi de diğer sebeplerden sayılabilir. İşsizlik oranlarının yüksek olması en önemli sebepler arasındadır. En yüksek işsizlik oranına üniversite mezunlarının sahip olması bu hareketi hızlandırmaktadır. İşsizlik olgusunun ardından gelen daha iyi yaşama arzusu, farklı şehirlerin cazibesine kapılma durumu bu hareketin nedenleridir.
Beyin göçünün sebepleri arasında yer alan diğer önemli özellik ise eğitim sisteminin çarpıklığı olarak belirtilmektedir. Fırsat eşitsizliği, çarpık bir eğitim anlayışı, sadece ezberci bir anlayışı barındıran bir sistem ülkedeki gençlerin beyinlerini kısırlaştırmaktadır. Bunların yanında akademik anlamda bir kültürün oluşmaması, kurumsallık kültürünün olmaması, bireylere yükselme fırsatı tanınmaması bireylerin yaratıcılıklarını öldürmekte ve ülkenin üretim kapasitesinin önüne set koymaktadır. Eğitim ve ilerleyen kariyer yolculuklarında sorunlarla karşılaşan bireyler kendilerini geliştirebilecekleri ve çalışma koşulları daha iyi olan ülkelere göç etmektedir. Bu da beyin göçünün sebepleri arasında en etkili bir sebep sayılır.
Nitelikli Birey Kimdir?
Nitelikli birey, ülkelerin veya bölgelerin kalkınma sürecinde rol oynayan kimsedir. Bu süreç içerisinde zor rolleri üstlenir. Nitelikli birey, beyin göçü kavramının anahtar kelimesi olmakla birlikte, beyin göçü hareketinin de başlatıcısıdır. Nitelikli birey hangi özelliklere sahip olmalıdır;
Kalkınma süreci içerisinde entelektüel bir köprü vazifesi görmelidir. Kalkınma süreci içerisinde herhangi bir yerdeki teknoloji ve düşünceleri değerlendirmeli ve gerekenleri kabul etmelidir.
Verimleri ve üretken süreçleri takip etmelidir. Kaynakları geliştirilmelidir.
Entelektüel seçkin olarak da adlandırılırlar. Entelektüel seçkin olarak modern olma yolunda gerekli yapısal değişimlerin meydana gelmesini sağlamalıdırlar.
Yüksek eğitimli kişiler olarak gelecek kuşakları etkilemelidir. Gelecek kuşakları etkileyen kuruluşları etkilemelidir. Toplumda iz bırakmalıdır.
Bu özelliklere sahip olan kişiler nitelikli birey olarak tanımlanır. Bu nitelikli birey, beyin göçü için gerekli yetkinliği taşıyan kişileri genel olarak temsil eder. Bu özelliklere sahip olan nitelikli birey, az gelişmiş ülkeden gelişmiş ülkelere doğru hareket eder. Gelişmiş ülkeler sanayileşmiş ve aynı zamanda bilgi üreten ülkelerdir. Bu yüzden profesyonellere, bilim adamlarına vb. ihtiyaç duyarlar. Bu ihtiyaçları karşılayan birey genel olarak nitelikli birey olarak adlandırılır. Nitelikli birey göç aşamasını başlatmanın yanında bu aşamayı sağlayan kişi olarak önemli bir etkisi bulunur.
Beyin Göçünün Sonuçları
Beyin göçünün sonuçları çeşitli açılardan incelenerek, birçok alana etkisi olduğu anlaşılmıştır. Nitelikli birey sermayesinin az gelişmiş ülkelerden gelişmiş ülkelere gidişi, gelişmiş ülkelerin ekonomik ve bilimsel olarak kalkınmasını sağlamaktadır. Aynı zamanda göç veren ülkenin kalkınmasını yavaşlatmaktadır. Beyin göçü hareketi, göçü alan ülkenin lehine bir davranış olarak görülürken göç veren ülkenin aleyhine bir durum olarak nitelendirilir. Yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçlara göre göç veren ülke olumsuz olarak etkilenmektedir. Bununla beraber ülke ekonomisinin gelişmesinin yavaşladığı ortaya çıkmaktadır. Ayrıca göç veren ülkenin ekonomik büyüme oranlarını düşürdüğüne dair saptamalar bulunmaktadır.
Beyin göçünün sonuçları göç gönderen ve göç alan ülkelerin bakış açısından bakıldığında olumlu ve olumsuz birçok sonuç ortaya çıkmaktadır. Beyin göçünün sonuçları göç gönderen tarafından incelendiğinde nitelikli bireylerin ve öğrencilerin yokluğuna bağlı olarak üreten kesimin kaybına neden olur. Göç gönderen ülkenin eğitime ayırdığı kaynaklarının çok düşük oranda geri dönüşüne neden olur. Bu sonuçlar olumsuz sonuçlardır. Göç gönderen ülke için olumlu sonuçlar şunlardır; teknolojik anlamda ihracat fırsatları doğurur. Daha yüksek standartlar arayan kişileri teşvik edilmesini sağlar.
Beyin göçünün sonuçları göç alan ülkeler açısından da sonuçları bulunmaktadır. Göç alan ülke için olumlu sonuçlar şunlardır; göç gönderen ülkelerle bilgi akışı sağlanır, girişimcilik sektörü genişler, ücret modernizasyonu sağlanır ve göçmenler kültürel çeşitlilik getirir ve yaratıcılığın artmasını sağlarlar. Olumsuz etkisi ise yabancı rakiplere (düşman ülkelere) teknoloji transferine neden olur. Aynı zamanda yüksek beceriler elde etme uğruna lokal iş gücü üzerinde caydırma etkisi yaratır.
Beyin göçünün sonuçları göç alan ve göç gönderen ülkeler perspektifinden incelenmiştir. Bu ülkelerde bıraktığı olumlu ve olumsuz sonuçlar hakkında bilgi verilmiştir. Bu bilgilerin yanında beyin göçünün sonuçları küresel düzeyde de bulunmaktadır. Küresel anlamda beyin göçünün sonuçları; uluslararası teknoloji birimlerinin kurulmasını sağlar. Buna örnek verilecek olursa Silikon Vadisi. Bu teknoloji birimleri uluslararası bilgi akışının sağlanmasında önemli bir yer edinir. İş gücü için iyi istihdam olanaklarının sağlanmasını sağlar.
Tersine Beyin Göçü
Tersine beyin göçü, başarılı öğrencilerin ve nitelikli bireylerin göç hareketinin eğitime yatırım ilkesi doğrultusunda ülkeye döndüklerinde ayrılmalarından kaynaklanan sermaye kaybını telafi edecek beceriler ortaya koyan hipotezi temsil eder. Beyin kazanımı olarak tanımlanır. Tersine beyin göçü, zamanında ülkesinden ayrılarak gelişmiş bir ülkeye giden başarılı öğrenci veya bireyin ülkesine geri dönerek sermaye kazanması ve bilgi üretmesi için çalışmasıdır. Tersine beyin göçü gerçekleşebilmesi için bir şart bulunur. Bu şart, göç eden bireyler beceri ve eğitimlerinde göç etmeselerdi kazanacaklarından daha yüksek dönüşler elde etmek zorundadırlar. Bu şart sağlanmazsa tersine beyin göçü gerçekleşmesi oldukça zayıftır. Tersine beyin göçü gerçekleştiren kişiler kazanımlarını ülkelerinde iyi ve faydalı işlerde kullanmalıdır.
Göç veren ülkelerin ekonomik ve sosyal şartları zamanla iyileştikçe göç eden kişilerin geri dönme eğilimlerinde artış gözlenir. Geri dönme eğilimi gösterenlerin büyük çoğunluğu ortalama beceriye sahip olan kişiler oluşturur. Tersine beyin göçü yapan kişilerle ülkenin beyin kazanımı etkisi ortaya çıkar. Aynı zamanda ülkenin sermayesinde artma gözlenir. Tersine beyin göçü eylemini teşvik etmek için ülkeler politikalar uygulamaktadır. Bu politikaların başında ücret getirisi yer almaktadır. Ücret getirisi sayesinde göç edenleri kendi ülkelerine kazandırmaya çalışılır. Ülkeler bu alanda oldukça fazla çalışmaktadır. Ülkemizde de bu doğrultuda ilk adım 2001 yılında atıldı. 2001 yılında atılan bu adım 2023 yılına kadar uzatılmasına karar verildi. 2001’den itibaren teşvik edici uygulamalar yürürlüğe konulmakta ve bu alanda çalışmalar düzenlenmektedir.
Sezer AÇİLER, 19 Haziran 1995 tarihinde Sakarya’da dünyaya geldi. 2018 yılında Sakarya Üniversitesi Sosyoloji bölümünü bitirdi. Gayrimenkul danışmanı, stajyer sosyolog ve Felsefe Grubu öğretmeni olarak çalıştı. Sertifika programlarına katıldı. 2019 yılında İstanbul İşletme Enstitüsünde blog yazarı olarak çalışmaya başladı.
