Bir ülkede sağlık hizmetleri ve sağlık turizminin etkinliğinin sürdürülebilmesi için o ülkede doğru politikaların alınmasına ve kurumların entegreli bir şekilde çalışmasına bağlıdır. Türkiye’de turistlere yönelik verilen sağlık hizmetleri ve sağlık turizmleri çalışmaları Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı tarafından koordineli bir şekilde yürütülür. 2013-2017 yıllarına ait Sağlık Bakanlığı stratejik planında sağlık turizminin önemine değinmiş, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal kalkınmanın temel yapı taşlarından biri olarak görmüş ve güçlendirilmesine yönelik tavsiye kararlarına yer vermiştir. İlgili tavsiye kararları şöyledir;
Sağlık turizminin global dünyada tanıtımını gerçekleştirmek ve cazibe merkezi haline getirmek,
Sağlık turizmi faaliyeti kapsamında yer alan çalışmaların kapsamının genişletmek,
Sağlık turizmlerinin kalitesini artırmaya yönelik faaliyetler gerçekleştirmek,
Yukarıda yer alan çalışmaları gerçekleştirmek için yönetimin daha iyileştirilmesi gibi bir takım hedefler gösterilmiştir.
Türkiye’de sağlık turizmi kapsamında sağlık işletmelerine başvuran uluslararası hastalar;
Medikal turistler
Uluslararası hastalar
Sağlık kapsamında ülkeler arasında gerçekleşen ikili anlaşmalar şeklinde gelen hastalar
Sosyal güvenlik kapsamına dahil olarak gelen hastalar şeklindedir.
Türkiye’nin mevcut konumu ve coğrafi yapısı itibariyle sağlık turizmi kapsamında yer alan termal turizm oldukça elverişli bir ülke konumundadır. Ülkede her ne kadar sayıca termal tesis olsa da termal turizm açısından yeterli gelişim gösterdiğini söylemek mümkün değildir. Kültür ve Turizm Bakanlığı onayını almış tesis sayısı 2006 yılında 78 iken 2011 yılında 38 tesis daha eklenerek 116 sayısına ulaşmıştır.
Tablo 1. Termal Tesis Sayısı ve Ülkedeki Yatak Kapasitesi
Termal Turizm Tesisleri
Dünyada Sağlık Turizmi
Dünyadaki sağlık turizmi faaliyetleri devlet politikalarıyla desteklendiği tarih 1989-1993 yılları arasında gerçekleşmiştir. Bu tarihte gerçekleşmesinin en önemli sebeplerinden biri dünyada gerçekleşen ekonomik krizin etkilerinden kurtulmak için devletlerin gelir elde etme yoluna gitme istekleri gösterilebilir. Yurtdışından hastaların devlet politikalarıyla desteklenerek getirildiği bir politikanın öncülüğünü Küba devleti yapmıştır. Sağlık turizmini bir ekonomik çıkış parametresi olarak gören Küba gibi diğer ülkelerde takip etmiştir.
Singapur
Gelişmiş ve modern diyebileceğimiz toplamda 3 hastane JCI ( Joint Commission International) kurumu tarafından onaylanmıştır. JCI kar amacı olmayan sağlık hizmetlerinin kalite ve güvenliğini artırmaya yönelik çalışmalar yürüten bağımsız bir uluslararası akreditasyon kurumudur. İngilizce dili kullanılmakta ve fiyatları Amerika’ya göre düşük fakat Hindistan, Tayland’dan oldukça fazladır.
Avrupa
Çek cumhuriyeti spa turizminde ilgi gören ülkeler arasında iken karışım içecekler ve geleneksel banyo terapileri oldukça dikkat çekmiştir. Bir diğer Avrupa birliği ülkeleri arasında yer alan Diş tedavileri kapsamında medikal turistlerin ilgisini görmektedir. Polonya ise diş hizmetlerindeki düşük maliyetlerinin olması ve yüksek kalitenin sunmasına istinaden tercih edilmiştir.
Tayland
Hindistan’ın sürekli artan nüfus yoğunluğu nedeniyle ortaya çıkan alt yapı sorunlarına göre daha iyi alt yapı olanaklarına sahip olan Tayland, sağlık turizminin rekabetçi ülkeleri arasında yer almayı başarmıştır.
Hindistan
İngilizce yayın bir dil olarak kullanılırken seyahat üzeri oldukça uzun bir ülkedir. Maliyetlerin düşük olması ve hastanelerin JCI kurumu tarafından akredite edilmesi, çalışan sağlık personellerinin eğitim seviyelerinin yüksek olması nedeniyle tercih edilebilecek ülkeler arasında görülebilir. Genellikle konaklama ücretleri alınabilecek medikal veya sağlık hizmeti paketine dahil değildir.
Orta ve Güney Amerika Ülkeleri
Meksika’nın diş hizmetleri ve birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında çok iyi durumda olduğunu söyleyebiliriz. Brezilya plastik cerrahi hizmetleri alanında başarılı olurken Kolombiya ise kozmetik cerrahi sağlık hizmetinde öncü destinasyon ülkeler arasında yer alır.
Ürdün
Bölgedeki diğer ülkelere göre inanç özgürlüğü, yaşam kalitesinin iyi olması, kozmopolitik toplum yapısı, iyi eğitim hizmetlerinin sunulması, ekonomik ve liberal sosyal çevreye sahip oluşu sebebiyle Dünya Bankası tarafından konumu oldukça iyi bir yer olan üst-orta gelirli ülkeler seviyesinde göstermiştir. Her 1000 kişiye düşen 2.5 hekim sayısını dikkate alınması gereken önemli bir değer olup sağlık turizm açısından önemli ülkeler arasında gösterilir. Avrupa Birliği ülkeleri arasında yer alan Avusturya ve Almanya’dan spa turizmi kapsamında her yıl turist gelir.
Sağlık turizmini gerçekleştirirken maddi olanakları, alınacak sağlık hizmetinin maliyetleri ve mutlak anlamda teknoloji durumu göz önünde bulundurulması gerekir. Medikal tur şirketleri aracılığıyla sağlık hizmetlerinden faydalanmak isteyen sağlık turistleri şirketlerin anlaşmalı olduğu otelleri ve özel hastaneleri tercihi şeklinde kullanmaya çalışırlar. Sağlık turistleri tarafından tercih edilen sağlık işletmeleri uluslararası sağlık hizmetlerinin akredite eden kurum tarafından onaylanması gerekir. JCI tarafından 2016 yılında akredite edilmiş hastane sayısının ilk on ülkeye göre dağılımını aşağıda yer alan tablo 3 de yer verilmiştir.
Tablo 2 . JCI kurumu tarafından akredite edilen ilk 10 ülkeye göre hastane dağılımı.
Ülke
Akredite Edilmiş Hastane Sayısı
Genelde medikal turizm şirketleri tarafından JCI kurumu akredite kapsamına giremeyen sağlık kuruluşlarıyla daha önce yapmış oldukları anlaşmalarını iptal etmektedirler. İyi tasarlanmış ve şeffaf çalışmalar çerçevesinde ölçülebilir bir sağlık hizmeti için önemli bir kriter olan akredite, sadece sağlık işletmeleri için değil medikal turizm şirketleri içinde ayrı bir akreditasyon kriteri getirilmesi amaçlanmaktadır.
Sağlık Turizminin Ekonomiye Katkıları Nelerdir?
Hindistan gelişen medikal altyapı olanakları ve artan doktor kalitesine istinaden 2002 yılında medikal turizmi başta olmak üzere 166.000 hasta tedavi amacıyla başvuruda bulunmuştur.
Ülkelerin gelişmişlik düzeyleri göz önüne alındığında gelişmiş ülkelerden daha az gelişmiş ülkelere 2003 yılında 350.000 hasta sağlık hizmetlerinden faydalanmak için gitmiştir.
Kuzey Amerika, Asya ve Avrupa’dan 2004 yılında 1.1 milyon hasta Tayland’a sağlık hizmetlerinden faydalanmak için giderken aynı yıllarda dünya genelinde 1.18 milyon hasta tedavi amacıyla Hindistan’a gitmiştir. Rakamlardan da anlaşılacağı gibi gün geçtikçe medikal turist faaliyetleri giderek artmaya devam etmiştir. Sayının bu denli artış göstermesine istinaden medikal turizmin ekonomik açıdan ülkelere çok büyük katkısı olmuş ve olması düşünülmektedir.
Sağlık turizmin 2006 yılındaki verileri ışında pazarın 60 milyar dolar seviyesine çıktığını görebiliriz.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından Tayland’ın 2008 yılında tıbbi hizmetlere bağlı turizm etkinliklerinde 12-13 milyar baht ( 1 $= 30 baht) gelir sağladığını bildirmiştir.
Toplamda sağlık turizmi etkinliklerinde tahmini 58-65 milyar baht kazanç elde edildiği bu ekonomik kazanımın ise gayri safi yurtiçi hasılada ekonomik büyümeye olumlu katkısı olmuştur.
Türkiye'de Sağlık Turizmi ve Ekonomiye Katkıları
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yabancı hastaların koordinasyon yürütülmektedir. Resmi gazetede yayınlanan ikili anlaşmalar kapsamında tedavi faturaları yazısına göre sevki yapılan, tedavisi planlanan ve taburcu edilen hastaların faturalandırma işlemleri Sağlık Uygulama Tebliği (SUT) fiyatlarına göre yapılır. Sağlık turizmi faaliyetlerinde bulunan özel hastaneler ise bir takım paket programlar belirlenerek hizmet vermeye çalışır. İlgili paket içeriğinin kapsamı muayeneler, ön tetkikler, cerrahi işlemler hastaların ilaçlarının karşılanması, havaalanından karşılama hatta hastane içinde yabancı dil bilen personelin refakatçi olması gibi hizmetler yer alır.
Türkiye’de 2011 yılında özel hastanelerde 53.986, kamu hastanelerinde ise 5.487, genel toplamda ise 59.973 sağlık turisti sağlık hizmetlerinden doğrudan faydalanmıştır.
Aynı yıl illere göre Antalya ( 6.579 hasta), Ankara ( 7.708 hasta), Kocaeli ( 10.947 hasta) İstanbul ise ( 25.073 hasta) sağlık turisti kabul edilmiştir.
2011 yılında ağırlıklı olarak onkoloji, göz, ortopedi, kardiyoloji, plastik cerrahi ve diş hizmetleri alanlarında ağırlıklı olarak tedavi olduklarını Sağlık Bakanlığının 2012 yılında faaliyet raporunda açıkça görülür.
Yine 2011 yılına ait bir başka değerlendirme ise 1 milyar $ dolar elde edildiği 2017 yılında ise bu rakamın 8 milyar $ dolar şeklinde olduğu 2023 yılında ise toplam 2. milyon sağlık turistin 20 milyar $ dolar bırakması öngörülmektedir.
