Uzaya ilk uyduyu 1957 yılında Rusya o dönemki adıyla Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSBC) gönderdi. Uzaya ilk gönderilen uydunun adı Sputnik 1. Uzaya ilk astronotu gönderen yine Rusya oldu. Kozmonot Yuri Gagarin uzaya gittiğinde yıl 1961’di.
Uzayla ilgili çalışmaların dönüm noktası ise 1969 yılında Neil Armstrong'un Ay’a ayak basması oldu. Bu başarı Amerika Birleşik Devletleri’nindi. Soğuk savaş yıllarındaki Sovyetler Birliği ve Amerika arasındaki rekabet uzayda da yaşandı.
Peki ülkemiz, Türkiye? Türkiye’nin uzay yolculuğu daha doğru ifadeyle uydu yolculuğu gecikmeli başladı. Haberleşme uydularıyla ilgili ilk çalışmalar 1990 yılında yapılsa da ilk uydu TÜRKSAT 1A uzaya fırlattırıldığında takvimler 24 Ocak 1994’ü gösteriyordu. Ancak bu fırlatma başarılı olmadı.
İlk başarıyla fırlatılan uygu TÜKSAT 1B ise 10 Ağustos 1994'e uzaydaki yerini aldı. Son haberleşme uydusu TÜRKSAT 5A ise 8 Ocak’ta fırlatıldı. Böylece Türkiye’nin uzaydaki uydu sayısı 7 oldu. Bu uydulardan 4’ü haberleşme uydusu: TÜRKSAT 5A, TÜRKSAT 4B, ÜRKSAT 4A ve TÜRKSAT 3A.Uyduların 3’ü de gözlem uydusu: RASAT, GÖKTÜRK-2 ve GÖKTÜRK-1.
TÜRKSAT 5A fırlatıldığında yerli ve milli uydunun çalışmalarının yapıldığı söylendi. 2022 yılında fırlatılacak bu uydu TÜRSAT 6A. Hemen buraya Türkiye’nin uzayda uydusu bulunan 30 ülkeden biri olduğu notunu da düşüp dönelim yeni konumuza.
Nedir yeni konu? Türkiye’nin uzay yolculuğu, dolayısıyla Türkiye Uzay Ajansı. Milli Uzay Programı’yla ilgili bilgiler önceki gün basınla paylaşıldı. Pek tabi hem geleneksel medyada hem de sosyal medyada en çok konuşulan konular arasındaydı.
Milli Uzay Programı’nı ve Türkiye Uzay Ajansı’nı daha yakından tanıyalım. Pek çok alanda yaşanan gecikme gibi uzay yolculuğuyla ilgili gecikme ne zaman son bulacak? Mesela Türkiye Ay’a ne zaman çıkacak? Uzaya astronot gönderecek miyiz? Astronot demişken; Amerikalılar astronot Ruslar ize Kozmonot tanımını kullanıyor. Biz ise yerli ve milli uzay yolculuğu çalışmalarında bu isimleri de millileştireceğiz. Astronot ya da kozmonot kelimesine Türkçe karşılık bulacağız. Yine araya ufak bir dipnot düşmüş oldum. Hemen konuya geri dönüyorum.
Türkiye Uzay Ajansı Ne Zaman Kuruldu?
Türkiye Uzay Ajansı’nın tanıtımını Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yaptı. Toplantıda ajansın logosu, görevi ve hedefleri de açıklandı. Tanıtımı yeni yapılsa da kuruluş yılı 2018. Ajans 2018 yılının Aralık ayında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kuruldu. Uzay ve havacılık bilimiyle ilgili teknolojileri destekleyecek. Ülkemizin uzay yolculuğundaki menfaatlerini koruyacak. Ve bu kapsamda hem ulusal hem de uluslararası kuruluşlarla çalışmalar yapacak.
Ajansın bağlı olduğu kurum Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. İlk çalışmasını Ocak 2019’da yaptı. Gebze’de bir çalıştay düzenledi. Bu çalıştayın başlığı "Milli Uzay Programı Çalıştayı."
Ankara’da bulunan Ajansın Başkanı Serdar Hüseyin Yıldırım. 60 yaşında, Rizeli. Üniversiteyi İstanbul Teknik Üniversitesi’nde okudu. Uçak mühendisi. Yüksek lisansı da yine havacılık üzerine. Berlin Teknik Üniversitesi’nde yüksek lisans yaptı. Bölümü Havacılık ve Uzay Bilimleri. Kadir Has Üniversitesi’nde dersler verdi. Yıldırım daha önce Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü ve Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü görevlerini yaptı.
Türkiye’nin Uzay Yolculuğundaki 10 Hedefi
Türkiye Uzay Ajansı’nın tanıtım toplantısına Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da katıldı. Hedefleri de Cumhurbaşkanı Erdoğan, açıkladı. Neydi o stratejik hedefler? Birlikte göz atalım.
Ay Görevi
Türkiye Uzay Ajansı’nın ilk hedefi Aya çıkmak. Bu hedef için belirlenen tarih ise Cumhuriyet’in 100’üncü yılı; yani 2023. Aya çıkmak için uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapılacak. Roket yerli ve hibrit olacak. İlk planlamada dünyadan ayrılacak roketin Ay’a sert iniş yapması. Sonraki adım fırlatma ise yumuşak iniş yapılacak.
Yerli Uydu
Türkiye uzayda uydusu bulunan 30 ülkeden biri. Uydu fırlatmalarında pek çok farklı kuruluşla çalışıldı. Son uydu TÜRKSAT 5A'nın fırlatmasını SpaceX firması yaptı. Ajansın belirlenen hedeflerinden biri de bu alanda: Uydu çalışmalarında ticari bir marka yaratmak. Bu marka dünya ile rekabet edebilecek özelliklere sahip olacak. Uydu üretimi için ajansın koordinesinde bir şirket kurulacak. Bu şirket milli olacak. Türkiye’nin udu yolculuğuyla ilgili detaylı bilgileri “Türkiye’nin Uzaydaki Gözleri: Uyduları” başlıklı yazımdan okuyabilirsiniz.
Bölgesel Konumlama
Türkiye’nin konumlaması konusunda da çalışmalar yapılacak. Bu yatırımlar yapılacak ve zamanlama sistemi geliştirilecek.
Uzay Limanı
Hedeflerden biri de uzay limanının kurulması. Önce en uygun fırlatma alanı belirlenecek sonra teknolojik çalışmalar yapılacak. Fırlatma konusunda altyapı çalışmaları yapılacak bir tesis inşa edilecek.
Uzay Havası
Bu alan meteoroloji olarak da tanımlanıyor. Meteoroloji konusunda yatırımlar yapılacak ve araştırmalar desteklenecek. Yapılan gözlemleri toplamak için birim kurulacak.
Uzay Nesneleri
Uzay nesneleri ve astronomik gözlemlerin yapılabilmesi için adımlar atılacak. Uzaydaki aktif ve çöp uydular izlenecek. Bilim insanlarının radyo dalgaları üzerinde yapacakları çalışmalar desteklenecek.
Uzay Sanayisi
Uzay alanında yapılacak çalışmalar entegre bir şekilde yürütülecek. Uzay teknolojisi için çalışmalar yapılacak ve bu ürünler ihraç edilecek. Donanımlı insan kaynağı için istihdam desteklenecek.
Uzay Teknolojileri Geliştirme Bölgesi
Bunun için Ortadoğu Teknik Üniversitesi (OTDÜ) ile birlikte çalışılacak. Uzay teknolojilerinin geliştirileceği bir bölge kurulacak. Bu kapsamda teşvikler sağlanacak.
Uzay Farkındalığı
Uzak konusunda donanımı insan yetiştirilecek. Bunun ilk adım olarak da uzay farkındalığı yaratılacak. Alanda çalışacaklar için yüksek lisans ve doktora bursları verilecek. Ulusal ve uluslararası düzeyde çeşitli programlar düzenlenecek.
Türk Astronot
Türk astronot yetiştirilecek. Türk vatandaşı uzaya gönderilecek. Tabii yazının girişinde de ifade etmiştim adı astronot ya da kozmonot olmayacak. Karşılığında Türkçe bir kelime üretilecek. Tanıtım toplantısında bu Türkçe kelime için 83 milyonun fikrine ihtiyaç duyulduğu da dile getirildi. Astronot Uluslararası Uzay İstasyonu'na (ISS) gönderilecek.
Türkiye Uzay Ajansı'nın Bütçesi
ISS'teki faaliyetler beş uzay ajansının işbirliği içinde yürütülüyor. ABD, Rusya, Japonya, Avrupa ve Kanada uzay ajanları ISS’nin işbirliği yaptığı ajanslar. Uzaydaki çalışmalar öncesinde devletlerin tekelinde yürütülüyordu. Ancak artık özel şirketler de var.
TÜRKSAT 5A uydusunu fırlatan SpaceX bunlardan biri. İster özel şirketler olsun ister devletlerin uzay ajansları; uzay çalışmalarına ayrılan bütçeler milyar dolarlarla ifade ediliyor. Türkiye Uzay Ajansı'na ayrılan bütşe şimdilik 38 milyon TL. Ajans, görevleri ve bütçesi tartışmaları da beraberinde getirdi.
Yapılacak bütün çalışmaların amacı Türkiye’nin uzay konusunda görünürlüğünü sağlamak ve sonrasında söz sahibi ülkeler arasına girmek. Proje başarılı olur mu? Hedeflerin kaç tanesin gerçekleştirilir. 2023’te Ay'a çıkar mıyız? Soruların cevaplarını yaşayarak öğreneceğiz.
Türkiye Uzay Ajansı Nedir?
Türkiye Uzay ajansı, 2018 yılının Aralık ayında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kuruldu. Uzay ve havacılık bilimiyle ilgili teknolojileri destekleyecek. Ülkemizin uzay yolculuğundaki menfaatlerini koruyacak. Bu kapsamda hem ulusal hem de uluslararası kuruluşlarla çalışmalar yapacak.
Türkiye Uzay Ajansı’nın Hedefleri Nelerdir?
Türkiye'nin uzay yolculuğunda ajans için 10 hedef belirlendi. Ay görevi, yerli uydu, Türk astronot, uzay teknolojilerin geliştirilme bölgesi, uzay sanayi ve uzay limanı bu hedeflerden bazıları.
Türkiye Uzay Ajansı’nın İlk Amacı Nedir?
Ajansın ilk hedefi Aya çıkmak. Bu hedef için belirlenen tarih ise Cumhuriyet’in 100’üncü yılı; yani 2023. Aya çıkmak için uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapılacak. Roket yerli ve hibrit olacak.
