Strateji Nedir?
Strateji, Yunanca "strategos" kelimesinden türemiş askeri bir terimdir. İş dünyasında ise strateji, bir kurumun hayati çıkarlarını geliştirmek veya garantiye almak için insan ve kaynaklarını kontrol etmek ve bunlardan en fazla faydayı sağlamak üzere plan dahilinde hareket etmesi anlamına gelir. Ünlü askeri stratejist Carl von Clausewitz'e göre strateji, "savaş planı hazırlamak ve bu plana göre savaşmaktır" (Clausewitz, 1989, s. 177). Tarihçi Edward Mead Earle ise stratejiyi, "bir devletin, kaynaklarını kontrol altına alması ve onlardan faydalanarak devamlılığını sağlaması" olarak tanımlar (Earle, 1943, s. 8).
Peki, kurumlar için strateji nedir? Kurumsal strateji, bir kurumun ne yapmak ve ne olmak istediğine göre bir bakış açısı geliştirerek hedefine ulaşmayı planlamasıdır. Günümüzün rekabetçi iş dünyasında, stratejik planlama olmadan kurumların hedeflerini gerçekleştirmeleri mümkün değildir. Büyümek ve başarılı olmak isteyen şirketler mutlaka stratejik planlama yapmalıdır.
Stratejik Planlama Nedir?
Stratejik planlama, bir şirketin geçmişte neler yaptığını ve gelecekte neler yapmayı hedeflediğini inceleyen bir süreçtir. Bu süreçte, şirketin geçmişte yaptıklarını ve gelecekte yapacağı şeyleri neden yapacağının analizi yapılır. Stratejik planlama, şirketin:
1- Mevcut durumunu analiz etmesini,
2- Gelecekteki hedeflerini belirlemesini,
3- Bu hedeflere ulaşmak için gerekli stratejileri oluşturmasını,
Başarıyla uygulanan bir strateji kurumun içindeki tüm çalışanların işlerini tanımladığı gibi kurumu başarıya götüren hedef ve yönü tayin eder.
Strateji yoksunu olan bir kurum, adeta dümensiz bir gemi gibi sağa sola yalpalayarak hedefe ulaşmaktan uzaklaşır.
Planlandığı gibi uygulanan strateji, her kurumun en önemli başarı işaretidir.
Strateji yaratmak ve bunun doğru uygulanması, kurumların birincil kaygısı olabilmektedir.
Strateji uygulamada doğru şeylerin yapılmasını içeren çok farklı aktiviteler bütünüdür.
Bir strateji ne kadar kapsamlı olursa olsun insanlar onu doğru biçimde uygulamayı başaramayabilirler. Bu sebeple kurum yönetimleri uygulama konusunda çok dikkatli olmak zorundadır.
Uygulamanın en önemli bölümünü oluşturan insanların ve çalışanların enerjisini ve bağlılığını stratejik hedefin hizmetine sokmak yönetimin en zor görevlerindendir.
Çalışanlar kendilerinden uygulamaları istenen planların başarısının kişisel kariyerleri açısından önemli olduğunu bilmeli, yöneticiler de hedefe ulaşmak için ayrıca onları motive edecek teşviklerden kaçınmamalıdırlar.
Hiçbir strateji en iyisi bile olsa sonsuza kadar etkili ve geçerli olamaz.
Stratejinin içinde bulunduğu koşullarda, mutlaka bir şeyler değişir ve onu etkisiz hale getirerek karlılığı öldürür. Yönetimlerin bu değişimler karşısında da tedbirli olmaları gerekir.
Geleceğin farklı ve şaşırtıcı olacağı öngörülürse, pek çok kurumun buna hazırlıksız yakalanacağı oysa strateji belirleyen kurumların, geleceği rahat okuyacağı ve bu sürece hazırlıklı gireceği düşünülmelidir.
4- Bu stratejileri uygulamasını,
5- Ve sonuçları değerlendirmesini içerir.
Etkili bir stratejik planlama süreci, şirketin tüm paydaşlarının katılımıyla gerçekleştirilmelidir. Bu paydaşlar arasında üst yönetim, çalışanlar, müşteriler, tedarikçiler ve hissedarlar yer alır. Paydaşların görüş ve önerilerinin dikkate alınması, planın daha kapsamlı ve uygulanabilir olmasını sağlar.
Stratejik Yönetim Nedir?
Stratejik yönetim, işletmelerin uzun vadeli hedeflerine ulaşabilmek ve kaynaklarını etkin olarak kullanarak rakiplerine karşı üstünlük sağlayabilmek amacıyla, örgütün dış çevresi ile aralarındaki ilişkileri sahip oldukları varlıklara göre düzenleyecek stratejilerini geliştirdikleri, uyguladıkları ve kontrol ettikleri bir süreçtir.
Stratejik yönetim süreci, stratejik planlamanın bir adım ötesine geçerek, belirlenen stratejilerin uygulanması ve kontrolünü de kapsar. Bu süreçte, şirketin tüm birimleri ve çalışanları, belirlenen hedeflere ulaşmak için koordineli bir şekilde çalışırlar.
Stratejik yönetim, şirketin:
Vizyonunu ve misyonunu belirlemesini,
SWOT analizini yapmasını (güçlü yönler, zayıf yönler, fırsatlar ve tehditler),
Hedeflerini belirlemesini,
Strateji oluşturmasını,
Stratejiyi uygulamasını,
Performansı ölçmesini ve değerlendirmesini içerir (David, 2011, s. 6).
Stratejinin Kurumlar İçin Önemi Nedir?
Başarıyla uygulanan bir strateji, kurumun içindeki tüm çalışanların işlerini tanımladığı gibi kurumu başarıya götüren hedef ve yönü tayin eder. Strateji yoksunu olan bir kurum, adeta dümensiz bir gemi gibi sağa sola yalpalayarak hedefe ulaşmaktan uzaklaşır. Strateji, her kurumun en önemli başarı işaretidir. Strateji yaratmak ve bunun doğru uygulanması, kurumların birincil kaygısı olmalıdır.
Strateji uygulamak, doğru şeylerin yapılmasını içeren çok farklı aktiviteler bütünüdür. Bir strateji ne kadar kapsamlı olursa olsun, insanlar onu doğru biçimde uygulamayı başaramayabilirler. Bu sebeple kurum yönetimleri uygulama konusunda çok dikkatli olmak zorundadır. Uygulamanın en önemli bölümünü oluşturan insanların ve çalışanların enerjisini ve bağlılığını stratejik hedefin hizmetine sokmak, yönetimin en zor görevlerindendir.
İşletme Stratejileri
İşletme stratejileri, bir işletmenin rekabet avantajı elde etmek ve bunu sürdürmek için kullandığı yöntemlerdir. Bu stratejiler, işletmenin faaliyet gösterdiği sektöre, hedef kitlesine, kaynaklarına ve rakiplerine göre farklılık gösterir. İşletme stratejileri şunları içerebilir:
1- Maliyet liderliği stratejisi: Ürün veya hizmetleri en düşük maliyetle üretmek ve fiyat avantajı sağlamak.
2- Farklılaştırma stratejisi: Ürün veya hizmetleri rakiplerden farklılaştırmak ve müşteriye değer katmak.
3- Odaklanma stratejisi: Belirli bir pazar bölümüne veya niş bir alana odaklanmak.
4- Büyüme stratejisi: Yeni pazarlara girmek, yeni ürünler geliştirmek veya satın almalar yapmak yoluyla büyümek.
5- İttifak stratejisi: Diğer işletmelerle işbirliği yapmak, ortak girişimler kurmak veya stratejik ortaklıklar oluşturmak (Porter, 1980, s. 35).
Başarı İçin Strateji Nasıl Oluşturulur?
Başarılı bir strateji oluşturmak için şu adımlar izlenebilir:
1- Vizyon ve misyonu belirleyin: İşletmenin gelecekte nerede olmak istediğini ve varoluş amacını netleştirin.
2- Durum analizini yapın: İşletmenin içinde bulunduğu sektörü, rakipleri, müşterileri ve kendi kaynaklarını analiz edin.
3- Stratejik hedefleri belirleyin: Vizyona ulaşmak için ulaşılması gereken spesifik, ölçülebilir, ulaşılabilir, gerçekçi ve zamana bağlı hedefleri tanımlayın.
4- Strateji alternatiflerini geliştirin: Hedeflere ulaşmak için farklı stratejiler oluşturun ve bunları değerlendirin.
5- Stratejiyi seçin ve uygulayın: En uygun stratejiyi seçin ve tüm işletme genelinde uygulayın.
6- İzleyin ve değerlendirin: Stratejinin uygulanmasını izleyin, performansı ölçün ve gerektiğinde düzeltici önlemler alın (Thompson vd., 2012, s. 34).
Strateji Uygulama Süreci
Strateji uygulama süreci, belirlenen stratejinin hayata geçirilmesini içerir. Bu süreç, stratejinin başarısı için kritik öneme sahiptir. Strateji ne kadar iyi olursa olsun, doğru bir şekilde uygulanmazsa başarıya ulaşamaz. Strateji uygulama süreci şu aşamalardan oluşur:
1- Stratejinin tüm çalışanlara iletilmesi ve benimsetilmesi,
2- Stratejinin gerektirdiği organizasyonel yapının oluşturulması,
3- Kaynakların stratejiye göre tahsis edilmesi,
4- Stratejinin uygulanması için gerekli becerilerin geliştirilmesi,
5- Uygulama sürecinin izlenmesi ve değerlendirilmesi,
6- Gerektiğinde stratejide veya uygulamada değişiklikler yapılması (Hrebiniak, 2005, s. 14).
Çalışanlar, kendilerinden uygulamaları istenen planların başarısının kişisel kariyerleri açısından önemli olduğunu bilmeli ve buna motive olmalıdırlar. Yöneticiler de hedefe ulaşmak için çalışanları teşvik etmekten kaçınmamalıdırlar.
Sonuç
Hiçbir strateji, en iyisi bile olsa sonsuza kadar etkili ve geçerli olamaz. Stratejinin içinde bulunduğu koşullarda mutlaka bir şeyler değişir ve onu etkisiz hale getirebilir. Yönetimlerin bu değişimler karşısında da tedbirli olmaları gerekir.
Geleceğin farklı ve şaşırtıcı olacağı öngörülürse, pek çok kurumun buna hazırlıksız yakalanacağı düşünülebilir. Oysa stratejik yönetim anlayışını benimseyen kurumlar, geleceği daha rahat okuyabilecek ve bu sürece hazırlıklı girebileceklerdir.
Sonuç olarak, başarılı olmak isteyen her kurum için strateji geliştirmek ve uygulamak hayati önem taşır. Değişen koşullara uyum sağlayabilen, esnek ve dinamik stratejiler oluşturabilen kurumlar, rekabette bir adım öne geçecek ve sürdürülebilir başarıyı yakalayacaklardır.
Kaynakça
Clausewitz, C. (1989). On War. (M. Howard & P. Paret, Çev.). Princeton University Press.
David, F. R. (2011). Strategic Management: Concepts and Cases (13. baskı). Prentice Hall.
Earle, E. M. (1943). Makers of Modern Strategy. Princeton University Press.
Hrebiniak, L. G. (2005). Making Strategy Work: Leading Effective Execution and Change. Pearson Education.
Porter, M. E. (1980). Competitive Strategy: Techniques for Analyzing Industries and Competitors. Free Press.
Thompson, A. A., Peteraf, M. A., Gamble, J. E., & Strickland, A. J. (2012). Crafting and Executing Strategy: The Quest for Competitive Advantage (18. baskı). McGraw-Hill/Irwin.
