Dünyanın en eski strateji oyunlarından olan satranç hepimizin aşina olduğu bir oyun. Günümüze kadar kurallarının hiç değişmeden geldiği düşünülen satranç oyunu 64 kareli bir oyun alanında iki kişi ile oynanır. Piyon, kale, at, fil, vezir ve şah isimli taşlarla oynanan satrançta eğer taraflardan biri diğerinin şahının korunamayacak ya da başka kareye oynatılamayacak duruma düşürerek yenerse buna mat etmek denmektedir. Bu yazımızda öncelikle satranç ve satrancın tarihçesi daha sonra ise satrançta mat çeşitleri açıklanacaktır.
İlk yazılı belgelerine Hindistan’da rastladığımız satranç oyununun geçmişi 6. yüzyıla kadar dayanmaktadır. Çin temelli bir oyun olduğu da söylenegelen satranç oyunun ilk adı “çaturanga”dır. Çin, Hindistan, İran gibi çeşitli ülkelerde oynanmaya ve yaygınlaşmaya başlayan bu oyun İslamiyet’in yayılmaya başlaması ile Arapların “satranj” adını verdikleri tarihsel kayıtlarda bulunmaktadır.
Daha sonra İslam Devletleri’nin yaptığı fetihlerle Avrupa’da yaygınlaştığı düşünülmektedir. Avrupa’da ilk dönemlerinde kilise tarafından kumar gibi algılandığı için yasaklansa da Rönesans ile birlikte bu algı kırılmaya başlamıştır. Başlarda devlet adamlarının, büyük düşünürlerin ve sanatçıların oyunu olarak geçen satranç zamanla halk arasında da yaygınlaşır ve bugünkü haline gelir.
Satranç Nedir?
Satranç dünyanın en eski strateji oyunlarından biridir. 64 kareli oyun alanında iki kişi oynanan bu oyunda tarafların 16 adet taşları bulunmaktadır. Bu taşlar piyon, kale, at, fil, vezir şahtır. Satranç taşlarının hareketleri arasında her taşın kendine has şekli vardır. Ayrıca satranç puanları içinde yine her taşın farklı bir puan değeri vardır. Her oyuncunun 8 adet piyonu vardır ve piyonlar diğer taşların önüne dizilir. Piyonların puan değeri 1’dir ve oyunda piyadeleri temsil eder. Satranç oyunundaki en zayıf taş sayılan piyon her zaman ileri doğru hareket eder. Satranç oyununda at, fil ve kale taşlarından her iki tarafın da ikişer taşı vardır.
At ve fil oyunda 3 puana denk gelirken, kale 5 puana denk gelmektedir. At, hareket edişi itibariyle diğerlerinden ayrılmaktadır zira L şeklinde hareket etmektedir. At taşının diğer taşlardan farklı olan özelliği ise taşların üzerinden atlayabiliyor olmasıdır. Fil taşı ise çapraz ilerlemektedir ancak yalnızca bulunduğu taşın rengi üzerinde ilerleyebiliyor olması filin zayıf özelliğidir. Kale taşı ise oyunda ileri, geri, sağa, sola her yöne rahat edebilen bir taştır. Bu özelliği sebebiyle kale taşı oldukça değerlidir ve rok adı verilen özel bir harekete de sahiptir.
Satranç oyununda en değerli taş şah taşıdır. Vezir taşı şah taşından sonraki en değerli taştır. Şah ve vezir taşlarından her iki tarafın da yalnızca birer taşı vardır. Vezir taşı isteği kadar ileri, geri, sağa, sola, çapraz hareket edebiliyor olması sebebiyle oyun içerisinde en güçlü ve en korkulan taştır.
Oldukça değerli olan vezir taşı oyunda 9 puana denk gelmektedir. Satrancın en önemli taşı olan şah taşına ise bir puan verilmez çünkü şah kaybedilirse oyun da kaybedilir. Oyunu kazanmak ya da kaybetmek şah taşına bağlıdır. Taş diziliminde şahın ve vezirin yerleri karıştırılmaktadır; şah sağda, vezir ise solda yer almaktadır.
Satranç Mat Çeşitleri Nelerdir?
Mat etmek, günlük dilde karşıdaki kişiyi tartışma esnasında yenmek, cevap veremez duruma düşürmek anlamlarına gelmektedir. Satranç oyununda ise mat etmek rakibi yenmektir. Satranç oyununun ana amacı rakibi mat etmekdir. Satrançta mat aslında “şah ve mat”ın kısaltılmasıdır. Tehdit altındaki şah hiçbir şekilde bu tehditten kurtulamıyorsa oyun mat ile sonuçlanmış demektir.
Oyunun mat ile sonuçlanması için şahın içinde bulunması gereken bazı özel durumlar mevcuttur. Eğer şah taşı bunları gerçekleştiremiyorsa oyun mat ile sonuçlanacaktır. Bu durumlar şunlardır; şah çeken taşı alamıyorsa, araya taş kapatamıyorsa, şah tehdidinden güvenli bir kareye kaçamıyorsa.
Satranç önemli bir strateji oyunudur ve yüzyıllardır oynanmaktadır. Sizler de bu oyununun ince ayrıntılarını öğrenebilmek için Enstitü tarafından verilen online eğitim porgramlarında yer alan Satranç Eğitimi kurslarına katılabilirsiniz. Bu yazıda satrançta mat çeşitleri listenecek ve ardından nasıl yapılabilecekleri ile ilgili bilgiler aktarılacaktır.
Klasik Satranç Mat Çeşitleri
Şah Mat: Karşıdaki kişinin şahına kaçacak bir yer bırakmamak, köşeye sıkıştırmak şeklinde gerçekleşen mat etme çeşidine şah mat denmektedir.
Çoban Matı: Dört hamlede mat olarak bilinen bu mat çeşidi en ünlü ve bilindik olan mat çeşitlerindendir. Satranç öğrenmeye başlayanlar genellikle bir an önce bu mat çeşidini öğrenmek isterler çünkü kısa sürede karşı tarafı yenme durumu söz konusudur. Ancak bu mat çeşidi beyazlar için iyi bir satranç açılışı çeşidi değildir.
Merdiven Matı: Karşı tarafı mat ederken oluşan görüntü sebebiyle merdiven adını almaktadır bu mat çeşidi. Mat edecek olan taraf adeta merdiven iner çıkar gibi bir görüntüde hareket etmektedir.
Arka Yatay Matı: Kale ve vezirle yapılan bir mat çeşididir. Vezir veya kale mat eden şahı çektiğinde rakip şah arka yatayda genel olarak da piyonlarının arkasına sıkışarak mat olmaktadır.
Surattan Mat: Yüzden mat olarak da geçen bu mat çeşidi vezirin rakip şahın karşısına gelerek bir başka taşın desteğiyle oluşturduğu mattır. Bu matın bir diğer adı ölüm öpücüğü matıdır zira rakip şah ile vezir karşı karşıya gelmektedir.
Anastasia Matı: At, kale, fil veya vezir kullanılarak yapılan bir mat çeşididir.
Diğer Satranç Mat Çeşitleri
Andersen Matı
Arap Matı
Blackburne Matı
Boden Matı
Damiano Matı
At ile Köşe Matı
Cozio Matı
David Galiath Matı
İki Fil Matı
Kurtağzı Matı
Apolet Matı
Greko Matı
Kanca Matı
Köşe Matı
Sizler de satrançta mat çeşitleri hakkında araştırmalar yaptıktan sonra oynadığınız oyunlarda bunları deneyebilir ve kendinizi geliştirebilirsiniz. Ana amacı karşı rakibi mat etmek olan bir oyunda mat çeşitlerini bilmek sizleri iyi bir satranç oyuncusu yapacaktır.
Satranç Oynamanın Faydaları
yapılan araştırmalar göstermektedir ki satranç oynamanın pek çok faydası bulunmaktadır. yüzyıllardır oynananan olan satranç oyunu sayısal becerilerini geliştirebildiği gibi analitik düşünme becerinizi geliştirmektedir. satranç oynayan çocukların akademik olarak daha başarılı oldukları yapılan çalışmalar sonucu gösterilmiştir.
Sağ ve sol beyin muhabbetini muhakkak duymuş olmalısınız, iyi satranç oyuncularının beyinlerinin her iki tarafını da kullandığına yönelik bulgular mevcuttur. Yine yapılan araştırmalar satranç oynamanın kişilere bilgisayar gibi düşünebilme yetisi sağladığı gösterilmiştir. Uzman satranç oyuncularının problem çözme konusunda diğer insanlara nazaran oldukça başarılı olduklarını gösteren araştırmalar mevcuttur.
Satranç ve benzeri diğer strateji oyunlarını oynayan insanların demans ya da Alzhemier gibi hastalıklara yakalanma risklerinin de azaldığına yönelik bulgular mevcuttur. Sıradan insanların beyinlerine göre daha gelişmiş bir beyinleri bulunan satranç oyuncularının frontal ve pariyetal kortekslerinde diğer insanlara göre daha fazla aktivite bulunduğu gözlemlenmiştir.
