Satranç oyunu, iki oyuncu tarafından oynanan bir zeka oyunudur. Bu oyunda satranç taşları ve satranç tahtası bulunmaktadır. Bir masa oyunu olarak anılmasının yanı sıra bir spor olarak kabul edilmektedir. Dünyada bu spor için düzenli aralıklarla turnuvalar düzenlenmektedir. Bu spor için 1924 yılında Dünya Satranç Federasyonu (FIDE) kurulmuştur.
Satranç tahtası 8*8 kareden oluşmaktadır. Kareler siyah ve beyaz renktedir. Bu karelerin yarısı siyah yarısı beyaz renktedir. Satranç oyunu 32 tane taşa sahiptir. Oyunun başında 16 siyah taş ve 16 beyaz taş bulunur. Her zaman oyuna beyaz taşa sahip olan oyuncu başlamaktadır. Bu oyun, oyuncuların bir seferde bir hamle yapması ile gelişir. Bu oyunda yer alan taşlar vezir, şah, iki adet kale, iki adet fil, iki adet at ve sekiz adet piyon taşlarından oluşmaktadır. Detaylı olarak bu oyunu inceleyelim.
Satranç Oyunu Tarihçesi
Bu oyun çok eski tarihlere dayanmaktadır. M.Ö. 2000’li yıllara kadar oynandığına dair ipuçları bulunmaktadır. Dünyada kabul edilen görüşe göre M.S. Hindistan’da satranç oyunu ortaya çıkmıştır. Hindistan’dan tüm Asya kıtasına yayılmıştır. Asya kıtasından da Avrupa’ya yayılmış bir oyundur. Orta çağ yıllarında Avrupa’da soylular arasında oynanması nedeniyle “kraliyet oyunu” olarak adlandırılmıştır. Bu oyunun kuralları zaman içerisinde değişiklikler göstererek bugünkü halini almıştır.
Tam anlamıyla bugünkü halini alması 19. yüzyıl da gerçekleşmiştir. 20. Yüzyılla beraber Avrupa başta olmak üzere tüm dünyada en popüler oyunlardan biri haline gelmiştir. Bu oyun gittikçe bireyler tarafından değerli görülmektedir. Buna istinaden 19. Yüzyılın ortalarından itibaren satranç oyunu turnuvaları düzenlenmektedir. Ayrıca Dünya Satranç Federasyonu (1924) kurulmuştur. Ülkemizde de Türkiye Satranç Federasyonu (1954) kurulmuştur.
Satranç Oyunu Amacı
Oyunda amaç rakip oyuncuyu mat etmektir. Rakip şahın bulunduğu karenin tehdit altında olması ve tehdit etmeyecek bir kareye sığınma veya tehdidi engelleyecek başka bir hamlenin olmaması durumunu ifade eder. Oyunda oyunculardan birinin yenilgiyi kabul etmesi, bir oyuncunun beraberlik önermesi ve rakip oyuncunun bunu kabul etmesi üzerine bitebilir.
Oyunda amaç taşları avantajlı yerlere yerleştirerek rakip oyuncunun hareketlerini kısıtlamaktır. Aynı zamanda rakip oyuncunun taşlarını alarak onun gücünü azaltmak amacı taşır. Bu oyunda her taş, oyunun kuralları doğrultusunda ulaşabileceği bir karedeki rakip oyuncunun taşın bulunduğu kareye yerleşerek, yerinden ettiği taşı oyun dışı bırakır. Bu duruma da taş almak adı verilir. Alınan taş oyuna geri dönemez. Ancak bulunduğu hattın son karesine ulaşan piyon, oyun içinde bulunsun bulunmasın istenilen başka bir taşla değiştirilebilir.
Satranç Taşları ve Hareketleri
Bu oyun başlangıcında toplam 32 adet taş bulunur. Bu taşlardan 16 tanesini beyaz, 16 tanesini siyah taşlar oluşturur. Satrançta açılışlar her zaman beyaz taşlara sahip olan oyuncu ile başlar. Bu taşlar isimleriyle beraber; bir adet vezir, bir adet şah, iki adet kale, iki adet at, iki adet fil ve sekiz adet piyondur.
Yukarıda da bahsettiğim gibi satranç oyunu 6 adet taşa sahiptir. Oyunda taşlar diğer taşların bulunduğu karelerden geçemez. Sadece atlar diğer taşların üzerinden atlayabilmektedir. Taşlar, rakip oyuncunun taşlarının olduğu kareye yerleşerek rakip oyuncunun taşını oyun dışı bırakılabilmektedir. Oyunda taşlar, ileriki hamlelerde rakip oyuncunun taşlarını oyun dışı bırakabilecekleri karelere yerleştirilir. Aynı zamanda oyuncunun kendi taşlarını rakip oyuncunun oyun dışı bırakma tehdidine karşı savunabileceği kareye yerleştirilmelidir. Buna paralel oyundaki önemli karelere hakim olabilecek şekilde yerleştirilme yapılmalıdır.
Bu taşların hareketleri ise şöyledir;
Şah: Satranç oyununda en önemli taştır. Hareket yönü ise çapraz, düz, ileri, geri yani her yöne bir kare giderek taş almaktadır. Bütün oyun şah üzerine kurulmuştur. Eğer bir oyuncu şahını kaybettiyse oyunu kaybetmiş olur.
Vezir: Oyunun en güçlü taşıdır. Boş olan karelerden ileri, geri, çapraz, sağa, sola hareket eder ve önündeki taşı yer. İstediği yöne istediği kadar gidebilmektedir.
Kale: İleri, geri ve yanlara doğru istediği kadar hareket edebilir. Önündeki taşı yer. Kale taşları birbirlerini korudukları ve çalıştıkları zaman güçlü özellikler gösterir.
Fil: İleri çapraz ve geri çapraz olarak istediği kadar ilerler. Fillerden biri her zaman siyah karelerde, diğeri ise beyaz karelerde hareket eder.
At: L şeklinde ilerler ve taşı yer. Bu oyunda taşların üzerinden atlayarak ilerleyen tek taş olma özelliği taşır. L şeklinde geri de gidebilir. Tam L şeklinde 8 yöne hareket etme özelliği vardır.
Piyon ya da Er: Piyonlar önlerinde taş bulunmadığı sürece, ileri ve düz olarak ilerler. İlk hamlelerinde piyonlar istenilirse iki kare ilerleyebilir. Diğer taşlara göre sıra dışı hareket etme özellikleri bulunmaktadır. Piyon, ileriye doğru ilerler ancak rakip oyuncunun taşını çapraz olarak yer. İlk hamle dışında hep bir kare ileri hareket ettirilir. Bu taş sadece çapraz olarak bir kare önlerinde olan taşı yiyebilmektedir. Piyon, hiçbir zaman geriye doğru hareket edememekle beraber taşta yiyemezler. Piyonun önünde başka bir taş varsa onu geçemez. Sekizinci sıraya kadar ilerleyebilen piyon taşı, oyuncunun istediği başka bir taşa terfi ederler. Yalnızca bu şah olamazlar. Genellikle vezir olurlar.
Oyunu kazanmak isteyen kişilerin oyun sonu bilgisinin iyi olması gerekir. Her zaman rakip oyuncunun tuzaklarınıza düşmesini bekleyemezsiniz. Satranç oyun sonlandırma tekniği konusunda kendinizi geliştirmeniz gerekmektedir. Oyun sonunda oluşturulan bir tekniktir. Oyuncunun kısıtlı zamanda bulduğu kritik ve doğru hamleler her zaman hesap gücü ve oyun sonu bilgisi ile açıklanamaz. Bu oyun sonlandırma tekniği sayesinde oluşan bir durumdur. Bu teknik aynı zamanda geliştirilme özelliği de taşımaktadır.
Satranç Taşlarının Puanları
Satranç oyunu ustaları tarih boyunca satranç taşlarına değer biçebilmek için özgün formüller üretmişlerdir. Yaptıkları çalışmalar boyunca satranç taşlarına karşılık gelen farklı değer tabloları oluşturmuşlardır. Bu oyunda altı taş bulunmaktadır. Altı taşın hareketleri birbirinden farklıdır. Bir taşın hareket edebilme özelliği arttıkça o taşın gücü de artmaktadır. Şah oyuncuyu temsil etme özelliği taşır. Şah kaybedildiğinde oyun kaybedilmektedir. Bu yüzden altı taş arasından en değerli olarak şah taşı görülmektedir. Bu taşın oyun içinde takası söz konusu değildir. Bir oyun mat ile sonuçlanırsa, tehdit altında olan şahın kaçamayacağı anlamı doğar. Şahın mat olduğu anda oyun biter.
Satranç taşlarının puanları vezir 9 puan, fil 3 puan, at 3 puan, kale 5 puan, piyon 1 puan ve şah ise sınırsız ya da sonsuz puan olarak belirtilir. Satranç taşlarının puanları arasında en yükseği ve güçlüsü şah taşıdır. Bu belirtilen puanlar bu oyunu oynayacaklara rehberlik eder. Vezir ve filin değeri çok az daha fazladır. Genel olarak fil, ata göre daha iyidir. Bir fil ve at, kale ve bir piyondan genelde daha değerli görülmektedir. Güçlü oyuncular, puanlardan ziyade pozisyon durumlarına ve tecrübelerine göre hareket etmektedir.
Oyunculara tavsiye; bir oyunda puan olarak öndeyseniz taşları değişmeye çalışın ama piyonları fazla değiştirmemeye çalışın. Bir oyunda puan olarak alttaysanız, taşları değil piyonları değiştirmeye uğraşın. Enstitü vermiş olduğu satranç eğitimi sayesinde satranç oyunu kurallarını öğrenmenin yanı sıra bu oyunu oynamayı ve oyunun felsefesi hakkında bilgi sahibi olabilmektesiniz. Online eğitimler arasından bulacağınız bu eğitim sayesinde satranç oynamayı öğrenirsiniz ve amacınıza ulaşmak için bir adım atmış olursunuz.
İlgili Eğitim: Satranç Eğitimi
