Hepimiz zaman zaman “İşverenlerin ideal adayda aradıkları beş özellik” tarzındaki makalelere rastlamışızdır. Açıkçası, bu tür yazıları okurken içimde bir huzursuzluk beliriyor. Peki ya işe alım uzmanları? Onların sahip olması gereken beceriler üzerine neden bu kadar az konuşuyoruz? Bu düşüncelerle dolup taştığım bir gün, “Neden kimse 'İşe alım uzmanı özellikleri' başlıklı bir makale yazmıyor?” diye sordum kendime. Sonra da dedim ki, “E o zaman ben yazayım!”
Yıllardır insan kaynakları alanında çalışıyorum. İşi gereği mülakatlara giren, adaylarla birebir görüşen biri olarak, bu süreçte yaşadığım deneyimlerimi sizlerle paylaşmak istiyorum. Çünkü işe alım süreci, sadece adaylar için değil, işe alım uzmanları için de oldukça kritik ve dikkat gerektiren bir süreçtir.
Birçok kişi işe başvururken en kalifiye insan olduklarını kanıtlamaya çalışıyor. CV'ler hazırlanıyor, referanslar toplanıyor, mülakatlar için kravatlar takılıyor, topuklular giyiliyor. Ancak kimse işe alım uzmanının, en kalifiye insanı işe almakla sorumlu olduğundan bahsetmiyor. Bu durum beni gerçekten şaşırtıyor.
Bir keresinde uluslararası bir makalede okumuştum; işverenlerin %69'u iş için kalifiye olmayan veya işe uymayan insanları işe aldıklarını itiraf ediyor. Daha da şaşırtıcı olanı, kötü işe alım kararlarından dolayı şirketler her defasında yaklaşık 25.000-50.000 dolar kaybediyorlar. Düşünebiliyor musunuz? Sizi bilmem ama bu, işverenlerin işe alım stratejilerine ve daha da önemlisi mülakat süreçlerine bakış açılarının gözden geçirilmesi gerektiğinin açık bir göstergesi.
Birçok işe alım yöneticisi ile sohbet etme fırsatım oldu. Genelde hepsi, bir pozisyon için insanlarla mülakat yapmanın yapılacak en kolay şey olmadığını ve hatta çoğu zaman işin en zevkli tarafı da olmadığını söylüyorlar. Ben de şahsen mülakat yapmayı özel olarak sevmezdim ama gerekli bir süreç olduğunun da farkındaydım.
En İyi İşe Alım Uzmanı Nasıl Olmalıdır?
Peki, en iyi işe alım uzmanı nasıl olmalıdır? İşte kendi deneyimlerim ve gözlemlerim ışığında, işe alım uzmanının sahip olması gereken 11 özellik:
1. İşe Alım Uzmanı Mülakata Hazır Olmalıdır
Mülakatın başarısı, işe alım uzmanının ne kadar iyi hazırlandığına bağlıdır. Bu, adaylarda aradığı özellikleri ve deneyimi tanımlamak anlamına geldiği gibi, kaçınmak istediği zayıflıkları da belirlemesi demektir. Soruları önceden hazırlar ve mülakattan beş dakika önce hangi soruları sorması gerektiğini etraftaki insanlara sormaz.
Kendi adıma, her mülakattan önce en az bir saatimi hazırlık yapmaya ayırırdım. Bir keresinde, hazırlıksız girdiğim bir mülakatta, adayın teknik becerilerini ölçmek için gerekli soruları sormayı unuttuğumu fark ettim. Sonuç? Yanlış bir işe alım kararı ve aylar süren bir telafi süreci. İşte bu nedenle, hazırlık yapmak altın anahtar gibidir.
Etkili işe alım uzmanı becerileri arasında zaman yönetimi ve planlama da yer alır. Mülakat teknikleri geliştirme sürecinde, hazırlık aşamasının ne kadar önemli olduğunu her seferinde daha iyi anlıyorum.
2. Gergin Adaylara Karşı Ön Yargılı Değildir
Bazı iş arayanlar mülakatlarda iyi performans gösteremezler, ama bu onların işlerinde başarılı olamayacakları anlamına gelmez. Bir keresinde başvurduğum bir pozisyonda, mülakatta aşırı heyecanlanan bir adayı işe almıştık. İlk başta tereddüt etsek de, daha sonra işinde ne kadar başarılı olduğunu gördükçe ne kadar doğru bir karar verdiğimizi anladık.
Bu deneyim bana işe alım süreçlerinde aday deneyiminin ne kadar önemli olduğunu gösterdi. Adayın heyecanını anlamak ve ona destek olmak, hem adayın hem de şirketin yararına olur.
3. Adayları Rahatlatır
İyi bir işe alım uzmanı, adayların stresini azaltmak için çaba sarf eder. Mülakata girdiğim ilk günleri hatırlıyorum da, içimde fırtınalar kopardı. Sonra bir gün, bir işe alım uzmanı bana şöyle demişti: "Rahatla, bu sadece seni tanımak için bir sohbet." O an üzerimden bir yük kalkmıştı. İşte bu nedenle, adayları rahatlatmak onların en iyi yanlarını ortaya çıkarmak için çok önemlidir.
Etkili iletişim ile işe alım, adayların gerçek potansiyellerini göstermelerine olanak tanır. Adaya sıcak bir gülümseme, samimi bir selamlama ve rahat bir ortam sunmak, mülakatın başarısını artırır.
4. Adayı Tanımaya Çalışır
İşe alım uzmanı, kaliteli ve derinlemesine sorular sormalıdır. Kitaptan okunan klişe sorulardan kaçınarak, adayın özüne inen sorularla gerçek potansiyelini keşfetmeye çalışır. Örneğin, "En büyük zorluğunuz neydi?" yerine, "Karşılaştığınız en büyük işle ilgili zorlukta nasıl bir çözüm ürettiniz?" gibi daha spesifik sorular sormak adayın gerçek deneyimlerini ortaya çıkarır.
Başarılı işe alım uzmanı nasıl olunur diye sorarsanız, cevabım: Adayları gerçekten tanımaya çalışarak. Bir keresinde, adayın CV'sinde belirtilmeyen bir yeteneğini keşfettim ve bu sayede onu farklı bir pozisyona yönlendirdik. Şu an o pozisyonda harikalar yaratıyor!
5. Var Olan Bir İş İçin Adaylarla Mülakat Yapar
Şirket içinden biriyle devam etmeyi planlıyorsanız, dışarıdan adaylarla mülakat yapmak herkes için vakit kaybıdır ve adaylar için büyük bir hayal kırıklığı yaratır. Bir arkadaşımın başına gelmişti bu durum. Haftalarca süren mülakatlardan sonra, pozisyonun içerden birine verildiğini öğrendiğinde gerçekten üzülmüştü.
Bu durum, işe alım sürecinde yapılan hatalar arasında belki de en yaygın olanıdır. Adayların zamanına ve emeğine saygı duymak, profesyonel bir yaklaşımın göstergesidir. İşe alımda en iyi uygulamalar arasında, dürüst ve şeffaf olmak ilk sıralarda yer alır.
6. Doğru Pozisyon İçin Adaylarla Mülakat Yapar
En iyi işe alım uzmanı, iş ilanında belirtilen özelliklerden farklı talepleri olan bir pozisyon için adaylarla mülakat yapmaz. Bir başka arkadaşım, ideal iş için hazırlık yapmış, ancak mülakatta kendisine bambaşka yetkinlikler sorulduğunu anlatmıştı. Bu hem aday hem de şirket için büyük bir vakit kaybıdır.
Doğru pozisyon için doğru adaylarla görüşmek, hem şirketin hem de adayın yararınadır. Etkili işe alım uzmanı becerileri arasında, pozisyonun gerekliliklerini net bir şekilde belirlemek ve buna uygun adaylarla görüşmek yer alır.
7. Yasal Olmayan Sorular Sormaz
Bir telefon mülakatında, arkadaşlarımdan birine kaç yaşında olduğu sorulmuştu. Bu tür sorular hem yasal değil hem de etik değildir. En iyi işe alım uzmanı, ırk, cinsiyet, din, yaş gibi konularda soru sormaz. Bunun yerine, adayın işe uygunluğuna odaklanır.
Bu konuda okuduğum bir kitapta, “İşe Alımda Stratejik Yaklaşımlar”, bu tür soruların hem adayın hem de şirketin zararına olduğu vurgulanıyordu.
8. Görünüşe Göre Karar Vermez
Bir keresinde çok genç ve çekici bir kadını işe alan bir yöneticiyle çalışmıştım. Merak ediyorum, acaba daha kalifiye olan diğer adaylar, görünüşleri nedeniyle mi elenmişti? İşe alım uzmanı, görünüşe değil, adayın teknik ve kişisel uyumuna odaklanmalıdır.
Görünüşe dayalı kararlar, hem şirket kültürüne zarar verir hem de uzun vadede performans sorunlarına neden olabilir. İşe alım süreçlerinde aday deneyimi, adil ve objektif olmayı gerektirir.
9. Reddedilen Bir Aday Neden Diye Sorduğunda Geri Bildirim Verir
Bu zor bir durum olabilir çünkü bazı adaylar duygusal tepkiler verebilir veya daha fazla bilgi talep edebilir. Ancak geri bildirim vermek, adayın kendini geliştirmesi için önemlidir. Bir keresinde, reddedilen bir adaya nedenini açıklamıştım. Bana teşekkür etti ve sonraki başvurusunda çok daha iyi bir performans sergiledi. İşte bu, etkili iletişim ile işe alımın önemini gösteriyor.
10. Ret Mektubu Gönderir
Adaylara geri dönüş yapmak, onlara saygı duyduğunuzu gösterir. Otomatik mesajlardan bahsetmiyorum. İlgilisine yazılmış, gerekçeli bir mail ya da mesaj... Biraz da nazikçe... Bu, adayın şirket hakkındaki algısını olumlu yönde etkiler.
Bir keresinde, başvurduğum bir şirketten kişisel bir ret mektubu aldım. Neden seçilmediğimi, hangi alanlarda kendimi geliştirebileceğimi nazikçe belirtmişlerdi. O şirket hakkındaki olumlu düşüncelerim hala devam ediyor.
11. Mülakat Tekniklerini Geliştirir
İşe alım uzmanı, mülakat tekniklerini sürekli geliştirir. Yeni yöntemler öğrenir, eğitimlere katılır, literatürü takip eder. Ben de bir dönem “Mülakat Teknikleri Geliştirme” adlı bir seminere katılmıştım. Bu sayede mülakatlarımın kalitesi arttı ve daha doğru adayları işe alabildim.
Etkili işe alım uzmanı becerileri, sadece doğal yeteneklerle sınırlı değildir. Sürekli eğitim ve gelişimle, mülakatlarda daha profesyonel ve başarılı olunabilir.
Mülakat Teknikleri Öğrenilir mi?
Elbette öğrenilir. Etkili işe alım uzmanı becerileri, deneyim ve eğitimle kazanılır. Bu süreçte en önemli nokta, sürekli öğrenmeye açık olmaktır. İnsan kaynakları alanında yapılan yenilikleri takip etmek, yeni mülakat tekniklerini öğrenmek ve bunları pratiğe dökmek, işe alım süreçlerinde başarıyı getirir.
İşe alımda en iyi uygulamalar, deneyimlerin paylaşılması ve sürekli gelişimle mümkün olur. Unutmayın, her aday ve her mülakat yeni bir deneyimdir.
Sonuç olarak, işe alım süreci sadece adaylar için değil, işe alım uzmanları için de oldukça kritik ve dikkat gerektiren bir süreçtir. İşe alım uzmanlarının, adayların en iyi yanlarını ortaya çıkarmak ve doğru kişiyi doğru işe yerleştirmek için bu özelliklere sahip olmaları büyük önem taşır.
İşe Alım Uzmanları İçin Öneriler
1- Adayları tanımaya zaman ayırın.
2- Kişisel önyargılardan kaçının.
3- Sürekli öğrenmeye ve gelişime açık olun.
4- Adaylara geri bildirim vermekten çekinmeyin.
5- Profesyonel ve etik standartlara bağlı kalın.
İnsan kaynakları alanında geçirdiğim yıllar bana şunu öğretti: İyi bir işe alım uzmanı olmak, yalnızca pozisyonu doldurmak değil, aynı zamanda şirketin geleceğine katkı sağlayacak doğru insanları bulmaktır. Bu da ancak doğru becerilere ve yaklaşıma sahip olarak başarılabilir.
Referanslar
1- Yılmaz, A. (2018). İnsan Kaynaklarında Mülakat Teknikleri. İstanbul: Kariyer Yayınları.
2- Demir, F. (2016). Etkili İletişim ve İşe Alım Süreçleri. Ankara: İş Dünyası Yayıncılık.
3- Kaplan, M. (2015). İşe Alımda Stratejik Yaklaşımlar. İzmir: Ege Üni. Yayınları.
