İnsanlığın varoluşundan itibaren meydana getirilen bütün tarihî ve kültürel eserler, hem arkeolojinin hem de sanat tarihinin araştırma alanı içindedir. Bir insanın tarihi onun için neyse, insanlığın tarihi için de arkeoloji aynı önemdedir. İnsanlar, ilk çağlardan beri üretim faaliyetleri gerçekleştirerek yaşamını sürdürmeye çalışmışlardır. Yaşamaları için gerekli olan barınma, yemek gibi temel ihtiyaçları karşılamak amacıyla barınaklar inşa edip, tabak-çanak gibi çeşitli mutfak gereçleri üretmişlerdir.
Tarih öncesi dönemlerde yapılan ve temel ihtiyaçlardan doğan mimarî yapılar ve kap kacaklar, tarih sonrası için “tarihi eser” olarak nitelendirilmiştir. Ayrıca, kendi hayatlarını ve kültürlerini ifade ettikleri duvar resimleri, heykelcikler, takılar, tabletler, motifli çömlekler ve çeşitli mimarî eserler; hem sanatçılara hem de sanatseverlere hitap etmektedir. Bu eserler bizlere, eski uygarlıkların yaşamlarıyla ilgili bilgiler vermekte, sanatçılara ve sanat tarihi meraklılarına önemli bir kaynak olmaktadır.
Sanat tarihi, arkeolojik eserlerin sanatsal açısından bakılması ve yorumlanmasını yapan bir bilimdir. Ayrıca arkeolojik eserleri temel alarak, tarihsel dönemlerde yapılan sanat çalışmalarını ve günümüz sanatını da yorumlamaktadır. Arkeoloji ve sanat tarihi birbiriyle bağlantılı olan iki bilim dalı olarak kabul edilmektedir. Tarih sonrası toplumların ürettikleri sanat eserlerini, tarih öncesi toplumları inceleyerek daha iyi anlayabiliriz. Bu nedenle arkeoloji ve sanat tarihini bir bütün olarak düşünmek gerekir. Çünkü üretilmiş ve üretilmekte olan sanat eserlerinin hem tarihî yönü vardır, hem de sanatsal yönü. Bu açıdan bakıldığında, üniversitelerde Arkeoloji ve Sanat Tarihi olarak tek bir bölüm adı altında verilen eğitim, daha temelli ve daha kapsamlı olacaktır.
Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Nedir?
Üniversitelerin Arkeoloji ve Sanat Tarihi bölümleri; tarih öncesinden günümüze kadar olan uygarlıkların ve sanatçıların kültürel miraslarını ve eserlerini, hem teorik hem de uygulamalı eğitimini veren bir lisans programıdır. Bu bölümü seçmek isteyen adaylar, sözel puanlarıyla tercih yapabilirler. Bölüm mezunları, "Arkeoloji ve Sanat Tarihi Lisans Diploması" alırlar.
Günümüzde hâlâ çok önemli arkeolojik eserlerin gün yüzüne çıkarılmaya devam ettiğini görüyoruz. Bu durumda, Anadolu’da ve dünyanın diğer medeniyetlerinde ortaya çıkmayı bekleyen nice tarihî eserlerin de olduğunu söyleyebiliriz. İnsanlığın geçmişe dair merakı sayesinde, eski medeniyetlerin dönemlerinden kalan tarihî mirasları da aramaya ve bulmaya devam ediyoruz. İşte bu noktada işin içine bilim giriyor. Üniversitelerde bu alanlarda kurulmuş olan öğretim programları, bu merakı ve geçmişi arama içgüdüsünü bilimsel bir yolla insanlara öğretiyor. Bu işi profesyonel meslek olarak yapmak isteyenler için, bu bölümlerin varlığı kıymetlidir. Geçmiş yıllarda Arkeoloji ve Sanat Tarihi bölümü tek bir disiplin olarak açılmıştı. Bana sorarsanız, bu konuda doğru olanı da budur. Çünkü ne sanat tarihini, ne de arkeolojiyi birbirinden ayıramazsınız ve ayırmamalısınız. Özellikle, bu alan mezunlarının çalışma alanı bizim ülkemizde kısıtlı olduğu için, bu iki disiplinin eğitimini tek çatı altında toplamak kariyer açısından daha geniş imkânlar sağlamaktadır.
1983 yılında Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi bünyesinde açılmış olan bu bölüm, 1999-2000 akademik yılında “Sanat Tarihi” ve “Klasik Arkeoloji” olarak iki bölüme ayrılmıştır. Ülkemiz üniversitelerinde genellikle iki ayrı lisans programı olarak eğitim verilmektedir. Uzmanlaşmak için yapılmış olan bu bölüm ayrılığı, aynı zamanda çalışma alanlarının da azalmasına yol açmaktadır. Şu anda ülkemizde “Arkeoloji ve Sanat Tarihi” bölümü sadece Koç Üniversitesi’nde bulunmakta ve sadece İngilizce olarak eğitim vermektedir. Bu üniversitedeki öğretim programının İngilizce olması ve iki disiplini tek çatı altında toplaması, bölüm öğrencilerinin gelecekteki kariyer hayatlarını olumlu anlamda etkileyecek önemli bir faktördür. Aynı zamanda Erasmus adı verilen öğrenci değişim programlarıyla veya kazı çalışması-atölye stajı gibi amaçlarla yurt dışına gitme olanağı bulan öğrencilerin, kariyer konusunda diğer mezunlar kadar sıkıntı çekmeyeceklerini de rahatlıkla öngörebiliriz.
Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü İş İmkanları Nelerdir?
Arkeoloji ve Sanat Tarihi bölümlerinden mezun olan kişiler için kariyer olanakları ülkemiz için oldukça sınırlıdır. KPSS puanı olduğu takdirde; Kültür Bakanlığına bağlı kuruluşlarda, belediyelerde ve müzelerde “araştırma görevlisi” unvanıyla görev alma imkânı bulunmaktadır. Bu yerler dışında; özel sektördeki güzel sanatlar konusunda faaliyet gösteren sanat galerileri ve müzelerde de ilgili birimlerde çalışabilmektedirler.
Üniversitelerde akademik kariyer yapmayı düşünen mezunlar için, lisansüstü eğitim programlarını tamamlayıp akademisyen olarak çalışabilme şansı da bulunmaktadır. Lisansüstü eğitiminin basamakları yurtdışında yapılırsa, hem ülkemizde hem de yurtdışındaki kariyer alanlarında, daha kolaylıkla ve daha üst kademelerde iş bulabilme şansı doğmaktadır.
Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Mezunları Ne İş Yapar?
Bu bölüm mezunları, okurken staj çalışması yaptıkları müzeler ve kültürel miras konusunda faaliyet gösteren kurumlarda aynı alanda çalışma imkânı bulabilmektedirler.
Mezunların çalıştığı veya çalışabileceği sektörler; turizm, bilişim, eğitim, hizmet, reklâm ve medya, kültür-sanat, bilişim ve yayıncılık sektörleridir. Kurumlar ise; müzeler, turizm şirketleri, reklâm ve iletişim ajansları, kültür ve sanat vakıfları, kültür ve sanat birimleri olan şirketler ve yayıncılık kurumlarıdır.
Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Dersleri Nelerdir?
Arkeoloji ve Sanat Tarihi bölümünde dersler, teorik ve pratik olarak iki şekilde işlenmektedir. Teorik derslerin dışında, arkeoloji laboratuvarlarında yapılan uygulamalı dersler de bulunmaktadır. Bunlara ek olarak; müze gezileri, atölye çalışmaları, konferanslar, seminerler ve arkeolojik alanlarda yapılan çalışmaları da pratik dersler kapsamında sayabiliriz. Ayrıca, diğer üniversitelerdeki Araştırma ve Uygulama Merkezleri ile ortak çalışmalar yapılması da söz konusudur.
Bu bölümde yapılan teorik derslerden bahsedecek olursak; ülkemizde ve dünyada tarih öncesi ve tarih sonrası dönemlerde yapılmış olan sanat eserlerinin incelendiğini görebiliriz. Sanat eserleri ve arkeolojik derslerin dışında, çeşitli dil dersleri de seçmeli ders olarak seçilebilmektedir.
Arkeoloji ve Sanat Tarihi lisans programında işlenen başlıca dersler şunlardır:
Osmanlıca
Müzecilik
Görsel Kültürün Anlaşılması
Sanat Tarihi ve Görsel Kültür
Eski Mısır Sanatı ve Arkeolojisi
Eski Yunanlar ve Romalılar
Geç Antik Çağ ve Bizans Uygarlıkları
Osmanlı Dönemi Sanatı ve Arkeolojisi
Anadolu Arkeolojisi
Eski Yakın Doğu Sanatı ve Arkeolojisi
Öğrenciler mezun olana kadar çeşitli saha çalışmalarına katılabilmektedirler. Üniversitelerinin yer aldığı kazı çalışmalarına akademik çatıları altında gidip, derslerde öğrendikleri teorik bilgileri pratiğe dökebilme imkânı bulabilmektedirler. Ayrıca, bu kazı çalışmaları, diğer uygulamalı saha çalışmalarını ve stajlarını, yurt dışındaki çalışma alanlarında yapma olanağı da bulabilmektedirler.
Bu bölüm öğrencilerinin gördükleri derslerden bazıları, kültürel miras ve müzeciliktir. Hem arkeoloji hem de sanat tarihi, bu iki önemli konuyla bağlantılıdır. Öğrencilerin, müzecilik ve kültürel miras konusunda gördükleri dersler sayesinde, mezun olana kadar bu alanlardaki kurum ve organizasyonlarda staj yapabilmektedirler.
Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Taban Puanları
Ülkemizde, sadece Koç Üniversitesinde Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü bulunmaktadır. 2020 yılında 7 kişilik kontenjanı olan bu bölümün en yüksek taban puanı 475,688’dir ve başarı sıralaması da 553’tür. Aynı üniversitenin en düşük taban puanı da, %50 burslu olan programdır ve 334,476 olarak açıklanmıştır, başarı sıralaması da 124518’dir.
