Alıntı Nedir? Atıf Yapmak Ne Demek?

Bilimsel araştırmalarda, makale yazımında veya sözlü olarak yapılacak sunum metinlerinde bilgiler toplanırken diğer araştırmacıların bilgi ve düşüncelerinden faydalanılabilir. Bu sayede çalışmaya farklı açılardan yaklaşım şekilleri belirlenerek, araştırmanın kapsamı genişletilir. Faydalanılan bu bilgiler çalışmanın içerisinde kullanılacağı zaman iki yöntem kullanılır: alıntı yapmak ve atıf yapmak.

Sözlü veya yazılı anlatımda, başka kişilerin düşüncelerine aynen yer verilmek istendiğinde alıntı yapılır. Alıntı yapılan söz, cümle ya da bölüm yazıda tırnak içinde veya parantez içinde, değiştirilmeden yazılarak gösterilir. Alıntı yapıldığında kişinin düşünceleri yazıda doğrudan aktarılmış olur. Belirli çalışmalar için de diğer kişilerin çalışmalarına gönderme yapmak için atıf yapma kullanılır. Anlatılan konunun daha iyi anlaşılması ya da geniş kapsamlı değinilmeyen bölümün geri kalanını belirtmek için kullanılabilir. Çalışma hakkında esinlenilen kaynağa atıf yapılır.

Bu iki yöntem kullanılarak, ortaya koyulan çalışmada yararlanılan kaynaklar açıkça ifade edilmiş olur. Eğer bu yöntemler kullanılmadan başka araştırmacılara ait bilgiler ve düşünceler kullanılırsa, çalışmanın çalıntı damgası yeme tehlikesi vardır. Böyle bir durumda yapılan araştırmanın önemi kalmayacağı gibi araştırmacı da zor durumda kalabilir.

Alıntı ve Atıf Arasındaki Fark

Alıntı ve atıf yapmak arasındaki fark bilginin aktarılma şeklindeki farklılıktır. Alıntı daha çok başka kişilerin düşüncelerini olduğu gibi aktarmak için kullanılır. Doğrudan ve dolaylı olmak üzere iki tür alıntı yapma şekli vardır. Doğrudan aktarma, alınan düşüncenin hiçbir şekilde değiştirilmeden, direkt olarak alıntılandığı haliyle yazılmasıdır. Dolaylı aktarma ise yararlanılan bilgi ve düşüncelerin kişiselleştirilerek aktarılmasını ifade eder. Alıntı yapılan cümle, aynı anlamı verecek şekilde değiştirilir fakat bilginin kime ait olduğu yazılır.

Atıf yapmak, alıntıdan farklı olarak belirli bir bölüm olarak değil çalışmaların bütününün, yapılan çalışmaya örnek teşkil ettiğini belirtmek için kullanılır. Açıklanan konu üzerinde farklı bir düşünce olarak, bir başkasının çalışmasına gönderme yaparak konuyu açıklamaya yardımcı olur. Atıf yapmak daha çok dolaylı bir şekilde aktarma yapılmasını sağlar. Araştırma konusu, atıf yapılan metne göre araştırmacı tarafından ele alınarak araştırmaya yön verilir. Atıf yapılan görüş, araştırmacının kendi ifadeleriyle açıklandığı için o bölümde gönderme yapılan kaynak, belirli kurallara göre belirtilmek zorundadır.

Tezlerde Atıf Nasıl Yapılır?

Tezlerde atıf yapmak, çalışılan tez konusu hakkında farklı düşüncelerden yararlanmak ve çalışmayı güçlendirmek için yapılır. Başka araştırmacıların yaptığı çalışmalar dışında raporlar, istatistikler, gazete ve dergi yazıları, filmler, müzik eserleri, radyo/televizyon yayınları veya internet haberciliği içeriklerinin de nereden alıntılandığı belirtilmelidir. Atıf yapılan çalışmalar ve çalışma sahiplerini tezin içerisinde belirtmek için belirli yöntemler vardır. Tez içerisinde farklı çalışmalardan yararlanıldığında, atıf yapmak zorunludur.

Atıflarda belli sayfaların verilmesi bir yazarın düşüncesinin alıntılanmasında gereklidir. Çalışmanın bir bölümündeki fikirlerden yararlanıldığının belirtilmesi için tek sayfa değil o bölümün yer aldığı sayfalar belirtilmelidir. Eğer eserin bütünüyle ilgili değerlendirmeler yapıldıysa sayfa numarası vermeye gerek yoktur.

• Sadece Sayfa Numarası Kullanarak Atıf Yapmak: Atıf yapılarak ifade edilen cümle içerisinde eser sahibinin adı geçiyorsa sadece sayfa numarası vermek yeterlidir. Aynı şekilde kişinin birden fazla eseri varsa hangi eser olduğunu belirtmesi açısından parantez içerisinde tarih verilmesi gerekir. Uzun alıntılarda sayfa numarasının verilmesi zorunludur. Sayfa numarası, içerisinde atıf yapılan bilgilerin olduğu paragrafın en sonunda verilir. Eğer bir yazarın eserindeki belli sayfalardan genelleme yapılıyorsa o sayfa aralığı parantez içerisinde verilir. Örnek: (s.90 – 97)

• Sayfa Numarası Vermeden Atıf Yapmak: Eser yazarının adı metinde yer alıyorsa ve herhangi bir sayfaya gönderme yapılmayacaksa, eserin tarihi yazar isminin yanına koyularak atıf yapılır. Örnek: yazar adı (1993) Bu yöntem araştırmanın konusu ve genel temasıyla ilgili yorum katılmadan yapılan genel atıflar için kullanılır.

• Yazar ve Sayfa Numarası Vererek Atıf Yapmak: Yazarın adı gönderme yapılan metinde geçirilmiyorsa parantez içerisinde hem sayfa numarası hem de yazar adı verilmelidir. Aynı şekilde sayfa aralığı da verilebilir. Örnek: (yazar adı, 1993: s.197)

• Yazarın Aynı Tarihli Birden Çok Eseri Varsa: Atıf yapılan yazarın aynı yıl içerisinde yazdığı birden fazla eseri varsa atıf yapılan eserin hangisi olduğunu belirtmek için a, b, c gibi harfler kullanılır. Kronolojik sıraya göre ilk eser a ikinci b olarak sıralanır. Örnek: (yazar adı, 1993b: s. 54 – 66)

• Birden Çok Yazardan Atıf Yapmak: Yazarların isimleri ve diğer bilgileri parantez içerisinde aralarında noktalı virgül kullanılarak yazılır. Örnek: (1.yazar adı, 1993; 2.yazar adı, 1996; 3.yazar adı, 1998)

• Atıfta Bulunulan Eser Birden Çok Yazara Ait İse: Bu gibi durumlarda ilk göndermede tüm isimler parantez içerisinde yazılır. Aynı esere yapılan diğer göndermelerde ise, ilk isim yazılır ardından “ve diğerleri” ifadesi kullanılır. Örnek: İlk defa: (1.yazar adı, 2.yazar adı, 3.yazar adı 1993: s.90) İkinci defa: (1.yazar adı ve diğerleri 1993: s.35)

• Kurum ya da Gruplara Atıf Yapmak: Gönderme yapılan eserin bir kuruma ait olması durumunda, ilk defa gönderme yapılırken kurum adının açılımı yazılır. İkinci defa gönderme yapılırken kurum adının kısaltması kullanılır.

• Elektronik Kaynaklar: Sayfa numarası belirtme açısından farklılık yoktur. Sayfa numarası bulunmayan elektronik kaynaklar için paragraf numarası “parag.” kısaltması ile belirtilir.

• Ağ Kaynakları: İnternet üzerinde bir sayfaya gönderme yapılırken URL adresi belirtilir. Eğer belirli bir adresten doğrudan aktarma yapıldıysa URL adresinin tamamı ve hangi tarihte erişildiğinin yazılması gerekir.

Tüm bu yöntemler, atıf yapmak için kullanılan kaynakların türüne göre nasıl kullanılacağını ifade eder. Bu yöntemler sayesinde araştırmacılar, faydalandıkları eserleri ve yazarları belirterek tez çalışmalarında kullanabilirler.

Makalede Atıf Nedir?

Dergilerde ya da internet sitelerinde yayınlanacak makaleler yazılırken bilimsel araştırma süreci ile ilgili konu hakkında diğer çalışmalara atıf yapmak gereklidir. Böylece ele alınan konunun farklı kişiler tarafından nasıl aktarıldığı açıklanarak yeni düşünceler geliştirmek mümkün olur. Makale, böylece daha etkili bir şekilde yazılabilir. Aynı diğer bilimsel çalışmalarda olduğu gibi makalelerde de atıf yapma şekilleri benzerdir. Makalelerde daha çok kaynakların bölümlerine göndermeler yapılır. Diğer yazarların eserlerinin yararlanılan bölümleri ile ilgili sayfa numaraları, yazar isimleri, eser isimleri ifade edilmelidir.

Atıf yapmak, yazılan metnin türünden bağımsız olarak gerekli ve önemlidir. Bu sayede önceki çalışmalar dikkate alınarak araştırma yapılan konularda ilerleme sağlanabilir. Geliştirilen her araştırma, daha sonra araştırma yapacak olan kişiler için önemli bir kaynak oluşturacaktır. Makale yazılırken kullanılan bilgi ve düşüncelerin çalıntı olarak değerlendirilmemesi için doğrudan ya da dolaylı bir şekilde de olsa yapılan göndermeler, atıf yapma kurallarına göre belirtilmelidir.

Atıf Nasıl Yapılır?

Atıf yapmak, bilimsel araştırma yöntemleri uygulamak, makaleler, sözlü yazılı yayınlar için oldukça önemlidir. Bu çalışmalar hazırlanırken, yukarıda belirttiğimiz kurallara uyarak atıf yapılabilir. Böylece çalışmanın kapsamı genişletilerek daha nitelikli sonuçlara ulaşılabilir. Okuyucuların da şekillenen düşünceleri etkileyen diğer kaynakları keşfederek o eserler hakkında okuma yapmaları sağlanabilir. Hem de esinlenilen kaynakların ve yazarlarının hakkı teslim edilmiş olur.

Bilimsel çalışmalar yaparken alıntı ya da atıf yapılacağı zaman mutlaka bilgi ve düşüncelerin sahipleri belirtilmelidir. Yapılan çalışmaların geçerliliği için bu oldukça önemli bir konudur. Bu nedenle alıntı ve atıf yapma kurallarını bilmek ve buna göre davranmak gerekir. Bu kuralları öğrenebilmek için bilimsel araştırma alanında kapsamlı bir eğitime katılabilirsiniz. Enstitü bünyesinde yer alan online eğitimler sayesinde bu olanağa sahipsiniz. Siz de Bilimsel Araştırma ve Yazma Teknikleri Eğitimi alarak bu konuda kendinizi geliştirebilir, alıntı ve atıf yapma konusunda gerekli tüm bilgileri öğrenebilirsiniz.