Bilgi, insanoğlu var olduğundan bu yana hayatın akışını kolaylaştırıp düzenleyen, insanlara model sunan önemli bir unsur olarak konumlanmıştır. Bilgiye erişmenin zor olduğu zamanlardan artık kolaylıkla ulaşılabilen bilgiye evrilen zamanlara geçiş durumu söz konusudur. Bilgiye kolay erişim, kişilerden toplumlara uzanan çizgide bir farkındalık yaratarak, kitlesel anlamda bilincin daha üst seviyelere ulaşmasını sağlayarak; önemli bir misyonu yerine getiren aktif bir öğe olarak öne çıkmıştır.
Özellikle bilimsel bilginin daha belirgin olduğu süreçte hiç kuşkusuz, bilginin kaynağını/merkezini vurgulamak hem bilimsel etik bağlamında önemlidir hem de o bilgiyi ortaya koyan kişinin haklarına saygının bir gereğidir. Ahlaki ama aynı zamanda hukuki bir gereklilik/zorunluluk olarak yararlanılan kaynakların belirtilmesi özellikle bilimsel bilginin içinde kendi bakış açısı ile çıkarsamalar yapan akademisyenler açısından son derece önemli bir konudur.
Kaynak gösterme metodu ile hem bilginin kaynağına erişim sağlanmakta hem de ilgili kişilere ilk elden kaynaklara ulaşım için hazır bir liste sunulmaktadır. Bilimselliğin tanımı gereği izlenmesi gereken yol bu olmalıdır. Temel dayanakları belirgin ve sağlam olan veriler, bir araya getirilerek bilimsel bilgiye ulaşılır. Farklı düşünce, bakış açısı ve deneyimlerden beslenen metinler; hem zengin bir anlatıma sahip olurlar hem de çok katmanlı anlatı yapısı ile okuyucularına/ilgililere anlamlı alternatifler sunabilirler.
Kuralına uygun bir şekilde aktarılan bilgiler, insanlığı daha yaşanabilir, daha mutlu ve daha rasyonel bir dünyaya ulaştırır. Böylelikle, özellikle bilimsel bilginin şekillendirdiği zihin yapısına sahip bireyler, toplumsal yapıda da önemli bir gelişmeye ve dönüşüme de sebep olur. Bilimin geleceği açısından da böylesi bir yol izlenmesi önemli bir adım olarak okunmalıdır.
Alıntı Nedir?
Özellikle yazılı anlatımda bir başka kaynaktan aynen aktarılarak kullanılan ve metin içerisinde tırnak içinde ya da parantez kullanılarak yer verilen söz, cümle, bölüm olarak tanımlanan alıntı, atıf yapmaya nazaran bilgiyi daha doğrudan kullanarak aktarmayı amaçlar.
Alıntı çeşitleri
Doğrudan alıntı: Metni daha zengin kılmak için başka kaynaktan belirli/ilgili kısımların olduğu gibi alınarak kullanılmasıdır.
Dolaylı alıntı: Kaynak metin içindeki ana vurgu ve temayı değiştirmeden, yazarın kendi düşüncesini kaynaktaki ilgili yerlere dayanarak yazmasıdır. Dolaylı alıntıda, doğrudan alıntıda olduğu gibi kaynak metinden alınan kısım tırnak içinde verilmez.
Alıntı Yaparken Dikkat Edilecek Noktalar
Araştırmacı/yazar, çalışma alanı ve konusu ile ilgili yaptığı yerli/yabancı literatür taraması neticesinde, yazacağı metne uygun olacağını düşündüğü kısımları mutlaka kaynağın künyesi ile birlikte not almalıdır.
Araştırmacı/yazar kendi konusu ile ilgili yazacaklarını bir sistem içinde kurgularken oluşturacağı izlek uyarınca, kendi bakış açısını destekleyen kaynak metinleri alarak metnin içine ustalıkla yedirmeli ve kaynak metinden alınan kısımlar mutlaka belirtilmelidir.
Araştırmacı/yazar kendi fikir ve yorumlarını kaynak metinden alacağı ilgili kısımlarla harmanlayarak yazmalı ancak, kaynak metinden sıklıkla ve yoğunlukla yararlanmamalıdır. Sadece ilgili kısımları alarak oluşturulan metinler daha akıcı ve bilimsel kimlik içinde değerlendirilebilir.
Kaynak metine dair künye bilgileri, yeni metin içinde kullanılan her yerde belirtilmeli aksi halde intihal (aşırma) yapıldığı ortaya çıkar.
Eğer kaynak metinden alınan kısım, hiçbir noktasına dokunulmadan olduğu gibi yeni metin içine dahil ediliyorsa, alınan kısım “çift tırnak içinde” verilir. Ve alıntılanan metnin sonuna parantez içinde kaynak metin ile ilgili bilgiler ya da dipnot numarası verilerek altta kaynak belirtilir.
Kaynak metinden doğrudan alıntılanan metin içinde var olan alıntılar ise ‘tek tırnak içinde’ verilir.
Kaynak metinden doğrudan alıntılanan kısım üç satırdan uzun ya da kırk kelimeden fazla ise ayrı bir paragraf olarak düşünülerek yazılır.
Kaynak metinden doğrudan alıntılanan metinde, anlamı değiştirmemek kaydıyla bazı kelime, cümle ya da daha uzun paragraflar çıkarılabilir. Çıkarılan yerler metin içinde üç nokta (…) ile belirtilir.
Atıf Nedir?
Yine özellikle yazılı metinlerde aynı hüküm ve bakış açısına vurgu yapmak için kullanılan yöntemdir. Bilimsel temelli metinler için yapılan literatür taraması sonrası, araştırmacının kendi yazısı için çizdiği yol ve izlek uyarınca başka yazarların metinlerdeki destekleyici ifadeler, bakış açısı ve öngörüler atıf eylemi ile yeni metne aktarılır. Böylelikle yapılan çalışma ya da yazılan metin önceki metinler, bulgular ve sonuçlar tarafından desteklenecek böylelikle yeni metin/araştırmanın güvenilirliği oluşacak, metnin dayandığı bilimsel gerçek dinamiklerle anlaşılırlığı ve kabulü de kolaylaşacaktır.
Bilimin dinamik yapısı gereği tarihsel geçmişe bakıldığında eskilerden bugüne bilgilerin birbirlerine eklemlenerek oluşturduğu kolektif yapı bütüncül bir birikime işaret etmektedir. Bu sebepten dolayı da araştırmacı/yazar, yaptığı etkili literatür taraması neticesinde, bir takım kilit kavram/kelime ya da düşünceleri köprü vazifesi görecek şekilde konumlayarak ana metine eklemlemeli, bu dahil etme eylemi sonrası, ana metne dair bilgilerin, sonraki araştırmalarda da yararlanılabilmesi için yazılması gerekmektedir.
APA Formatı Nedir?
Bilginin zaman ve mekandan bağımsız bir anlayışta paylaşılabilir olması, yaşam için bilgi konusunun ne kadar önemli olduğunun da bir göstergesidir. Paylaşıldıkça ve eklektik bir mantıkla birbiri üzerine inşa edilen yapısallığı ile bilgi; bireylerin ve toplumların sosyal yaşamının gelişimine etki eden en önemli hareket alanlarından birisidir.
Bilginin akademik alandaki yolculuğunda alıntı yapmak için kullanılan birçok format bulunmaktadır. Bu formatlardan en çok kullanılanı APA Formatıdır. APA American Psychological Association tarafından benimsenen ve özellikle sosyal bilimler alanında alıntı yapmak için kullanılan en yaygın kullanımlardan birisidir.
İntihal Nedir?
Cambridge Üniversitesi'ne göre, bir başka yazara ait eserin bir parçasının, orijinal esere atıfta bulunmadan kendi çalışması gibi göstermek suretiyle çalışmasında yer verilmesi intihal olarak kabul edilmektedir.
İntihal Olmaması İçin Yapılması Gerekenler
Kopyala-yapıştır yöntemini kullanmamak: Akademik alanda yazılan metinlerde sıklıkla karşılaşılan bir sorundur. Bu yaygın sorunun önüne geçmek için yapılması gereken, kaynakta yer alan metni kaynağını da belirterek başka kelimelerle ifade etmektir.
Telif hakkı sahibinden izin almak: Çalışma konusu, telif hakkı ile korunan bir eser ise, eser üzerindeki hak sahibinden yazılı bir izin belgesi almakta fayda vardır.
Alıntıyı olduğu gibi (tırnaksız) kullanmamak: Doğrudan alıntı yapılan yerler, mutlaka çift tırnak içinde verilmelidir.
Metin içinde kullanılan kaynakların tüm bilgilerini eksiksiz not almak: Metin bittiğinde problem yaşamamak için, kaynak metinlerle ilgili künye bilgileri mutlaka eksiksiz bir şekilde not alınmalıdır.
Daha önceden yazılan kişinin kendi eserlerinden intihalden (öz intihal/self-plagiarism) uzak durmak: En sık karşılaşılan intihal türlerinden birisidir. Kişinin kendine ait daha önceden yazdıkları içinden yapılan alıntıların, sanki yeni yazılar ya da düşüncelermiş gibi sunulmasıdır. Kişinin kendi dahi olsa kaynak bilgileri mutlaka yazılmalıdır.
Metnin yazım aşaması bittikten sonra mutlaka intihal denetimi (benzerlik raporu) almak: Böylelikle metnin içinde yüzdelik olarak yapılan alıntılar ortaya çıkar. Metnin özgünlüğünün ortaya konması için gereklidir.
