“Türk sinemasında hafızalarda yer edinen kadın oyuncular kimler?” sorusuna hemen herkes tarafından benzer cevaplar verilir: Türkan Şoray, Hülya Koçyiğit, Filiz Akın ve Fatma Girik. Oynadıkları her filme Türk sinema tarihine adını yazdıran usta oyuncularla ilgili dört yapraklı yonca ifadesi de kullanılır.
Sinema ve sultan kavramları birlikte kullanıldığında ise akla gelen isim tek: Türk sinemasının sultanı Türkan Şoray. Yüzlerce filmde rol alması (en çok filmde oynayan kadın oyuncu unvanının sahibi), oynadığı her karakteri en iyi şekilde yansıtması, Türkan Şoray kanunları, sinemada sadece oyuncu olarak kalmaması hem yönetmen koltuğuna oturması hem senaryo yazması, göz alıcı güzelliği ve birçok gerekçeyi Türkan Şoray’ı “sultan” yapan nedenler arasında saymak mümkün. Yeşilçam’ın efsane oyuncusu, sultanı; 76 yıl önce bugün; dünyaya gözlerini açtı. Doğum günü anısına usta oyuncunun hayat hikayesine göz atmaya ne dersiniz?
Türkan Şoray’ın Hayatı
Türkan Şoray’ın doğum tarihi 28 Haziran 1945. Devlet memuru babanın ve ev hanımı annenin İstanbul’da doğan kızı. Babası Halit Şoray’ın demir yolarında memur olası sebebiyle ilkokulu sürekli değiştirdi. Rami Taş mektebinde başladığı eğitimi Feriköy İlkokulunda tamamladı. İlkokulu tamamlamadan annesi Meliha Şoray ve babası Halit Şoray boşanır. Küçük Türkan annesiyle yaşamaya başlar. Annesiyle yaşadığı yer Karagümrük.
Yeni ikametgahları olan Karagümrük’teki Sarmaşık Sokak Türkan’ın hayatını değiştirir. Bu değişime aracılık eden ev sahiplerinin kızı Emel Yıldız’dır. Yıldız, o dönemde bir filmde başrol oynamaktadır. Henüz 15 yaşındaki Türkan’da komşu kızı Emel ile başrolünü oynadığı “Köyde Bir Kız Sevdim” filminin setine gider. Yeşilçam Sokağına ilk adımı oyuncu olmasının da ilk adımı olacaktır. Duru güzellik yapımcı Türker İnanoğlu’nun dikkatini çeker ve başrol için Türkan’ın daha uygun olacağına karar verir. Film setine gidiş, başrol teklifi almasını sağlar.
İlk filminin ardından popülerliği artar, teklifler birbiri ardına gelir. Dönemin magazin dergilerinde sıklıkla yer bulur. Hayatının dönüm noktası olan film ise “Acı Hayat”tır. Acı Hayat filmindeki başarılı oyunculuğu ilk Altın Portakal kazandırır. 1964 yılında ilk kez düzenlenen I. Antalya Film Festivali’nin en iyi kadın oyuncu ödülünün sahibi olur. Ödülle birlikte filmlerin vazgeçilmez oyuncusu unvanını pekiştirir.
Hayatındaki dönüm noktalarından biri onu sultanlığa taşıyan kişi de eşi Rüçhan Adlı’dır. Şoray ve Adlı 1962 yılında film setinde tanışır. Aralarındaki yaş farkı 23’tür. Baba şefkatinden mahrum büyüyen Şoray, bu şefkati 20 yılını birlikte geçirdiği Adlı’da bulur. Türk sinemasının sultanı olmasına aracılık eden hikaye şöyle anlatılır: Rüçhan Adlı, Türkan Şoray’a gönderdiği çiçeklerde. “Sultanım” notlarını eksik etmez. Bir süre sonra bu bilgi basına sızar, gazetelerde dergilerde haber olur. Eşinin “sultan hitabıyla sinemanın ve sevenlerinin de sultanı olmaya başlar.
Aynı yıl çok sayıda filmde oynaması ve filmlerin gişede rakip olması üzerine yapımcılar tarafından kara listeye alınır; Türkan Şoray’a rol vermemek için sözleşir. Bu durum üzerine kendini Türkan Şoray hararları ile savunur. O kanunlardan özetlemek gerekirse;
Beğenmediği senaryo değiştirilip yeniden yazılır. Filmde oynayabilmesi için senaryoyu beğenmesi şarttır.
Öpüşme sahneleri gibi sahnelerde oynamayacaktır.
Çekimlerde İstanbul dışına çıkmayacaktır.
Memur mantığıyla mesai yapacaktır, çalışma saatleri sabah 8 akşam 19. Pazar günler ise sette olmaz.
Türkan Şoray ismi hem afişte hem jenerikte başta yazılacaktır.
Film seslendirmesi yapacak seslendirme sanatçısına kendi karar verecektir.
Başrol erkek oyuncusu konusunda da onayı alınmalıdır.
Film başına 60 bin lira alacaktır ve mecburi gecikmelerde en fazla 10 gün bekleyecektir.
·Maddelerle ilgili ihtilaflı durumlarda mahkemeye gidilecektir.
1967 yılında yazılı metne dönüşen kanunları almasını eşi Rüçhan Adlı sağlar. Amaç Türkan Şoray imajını korumaktır. Ağır şartlar içerse de yapımcı ve yönetmenler Türkan Şoray’ı filminde oynatmak için birbiriyle yarışır.
Sinemacılar Döneminin yönetmenleri Halit Refiğ, Atıf Yılmaz ve Osman Seden ile sıklıkla çalışır. 1970’li yıllara gelindiğinde film sayısını azaltır.
1968 yılında çekinen Vesikalı Yarim ve 1977 yılında çekilen Selvi Boylum Al Yazmalım filmi ise hayatındaki dönüm noktalarındandır. İki filmde de En İyi Kadın Oyuncu ödülünün sahibi olur. Vesikalı Yarim; Türk sinemasının kült filmleri arasında kabul edilebilir. 80’li yıllar Türk sinemasının duraklama yıllarıdır. Türkan Şoray’da bu duraklamadan etkilenir. Kadın konulu filmlerde rol alır. 1983’te Rüçhan Adlı ile hayatını ayırır ve tiyatro sanatçısı Cihan Ünal ile evlenir. 1984 yılında anne olur; kızı Yağmur’u kucağına alır.
Yönetmen Türkan Şoray
Türkan Şoray’ın yönetmenlik koltuğuna oturduğu ilk film Dönüş’tür. Eleştirilerin odağında olsa da film gişede büyük başarı yakalar. Yılın en çok hasılat yapan filmidir. Dönüş filmi Moskova Film Festivali’nde de özel ödüle layık görülür. Yönetmenlik yaptığı ikinci film ise Azap. Bu filmi 1973 yılında çeker. Yönetmen olarak çektiği üçüncü film ise Bodrum Hakimi’dir. Yılanı Öldürseler filmi de yönetmenlik yaptığı bir diğer film. Yönettiği son film ise Uzaklarda Arama. 2025 yılında çektiği filmde kızı Yağmur Ünal’da oynadı.
Türkan Şoray Filmografisi
Efsane oyuncu Türkan Şoray 222 filmde rol aldı. Aralarında uyarlama senaryoların da bulunduğu o filmlerin tamamını yazmak elbette mümkün değil. Unutulmaz filmlerinden bazılarını sıralayalım:
Köyde Bir Kız Sevdim (1960)
Hatırla Sevgilim (1961)
Acı Hayat (1962)
Acı Aşk (1963)
Mualla (1964)
Ekmekçi Kadın (1965)
Çalıkuşu (1966)
Sinekli Bakkal (1967)
Vesikalı Yarim (1968)
Fosforlu Cevriye (1969)
Buğulu Gözler (1970)
Yedi Kocalı Hürmüz (1971)
Dönüş (1972)
Mahpus (1973)
Açlık (1974)
Acele Koca Aranıyor (1975)
Devlerin Aşkı (1976)
Selvi Boylum Al Yazmalım, Dila Hanım (1977)
Tatlı Nigar (1978)
Hazal (1979)
Yılanı Öldürseler (1981)
Seni Kalbime Gömdüm (1982)
Seni Seviyorum (1983)
Bir Sevgi İstiyorum (1984)
Bir Kadın Bir Hayat (1985)
Gramafon Avrat (1987)
Ada (1988)
Ölü Bir Deniz (1989)
Yağmur Ciseliyordu (1990)
Şahmaran (1993)
Yerçekimli Aşklar (1995)
Nihavent Mucize (1997)
Gönderilmemiş Mektuplar (2003)
Mürüvvetsiz Mürüvvet (2004)
İkinci Bahar ve Türkan Şoray
Sinemada yüzlerce filmde oynayan Türkan Şoray, dizilerde de rol aldı. O dizilerden biri efsane olan İkinci Bahar dizisi. 2000 yılında çekilen dizide Şener Şen ile başrolü paylaştı. Seyirci için İkinci Bahar’ın yeri ayrı. Unutulmazlar arasında yer alan bir başka dizi de Haluk Bilginer ile başrolü paylaştığı Tatlı Hayat.
Rol aldığı diziler:
Cemile (2006)
Tatlı Hayat (2002)
İkinci Bahar (2000)
Gözlerinde Son Gece (2000)
Bir Aşk Uğruna (1996)
Tatlı Betüş (1993)
Türkan Şoray’ın Aldığı Ödüller
Yeşilçam’ın sultanı Türkan Şoray oynadığı filmlerle sayısız ödül aldı. O ödüllerden bazıları;
I. Antalya Film Festivali (1964)- Acı Hayat filmi “En iyi kadın oyuncu”
5. Antalya Film Festivali (1968) - Vesikalı Yarim filmi “En iyi kadın oyuncu”
5. Adana Film Festivali (1973) - Mahpus filmi “En iyi kadın oyuncu”
Moskova Film Festivali (Rusya) -Dönüş filmi “Özel ödül”
Taşkent Film Şenliği (1978)- Selvi Boylum Al Yazmalım filmi “Uluslarası Aytmatov Kulübü geleneksel ödülü”
27. Antalya Film Festivali (1987 27) - Hayallerim, Aşkın ve Sen filmi “En iyi kadın oyuncu”
8. Bastia Akdeniz Sinemaları Festivali (1992) - Soğuktu ve Yağmur Çiseliyordu “En iyi kadın oyuncu”
6. Ankara Film Festivali (1994) – “Emek ödülü”
31. Antalya Film Festivali (1994) - Bir Aşk Uğruna filmi “En iyi kadın oyuncu”
15. Uluslararası İstanbul Film Festivali (1996) – “Sinema onur ödülü”
Roma Film Festivali (1999) – “Büyük Ödül”
1999: 2. Uçan Süpürge Kadın Filmleri Festivali (1999) – “Kadın Yönetmen Ödülü”
Sadri Alışık Ödülleri (2009) - “Onur Ödülü”
11. Türk Film Festivali (2013) – “Onur Ödülü”
Türk sinemasının sultanı Türkan Şoray 222 filmde oynadı ve en çok filmde oynayan kadın oyuncu unvanının da sahibi. 2004 yılında son kez filmde oynadı. Son yönetmenliğin de 2015 yılında yaptı. 1973 yılında okul yaptırıp Milli Eğitim Bakanlığı'na bağışlaması da Türkan Şoray’a duyulan sevgiyi artıran etkenlerdendir. Toplumsal olaylara duyarlılığıyla bilinen Şoray, 2010’da “UNICEF Türkiye İyi Niyet Elçisi” seçildi. Hayat hikayesini; kaleme aldığı “Sinemam ve Ben” kitabında anlattı.
Türkan Şoray’ın Rol Aldığı İlk film Hangisidir?
Ev sahibinin kızı Emel Yıldız, başrolünü oynadığı “Köyde Bir Kız Sevdim” filminin setine Türkan Şoray’ı da götürür. Yeşilçam Sokağına ilk adımı oyuncu olmasının da ilk adımı olacaktır. Duru güzellik yapımcı Türker İnanoğlu’nun dikkatini çeker ve başrol için Türkan’ın daha uygun olacağına karar verir. Türkan Şoray’ın oynadığı ilk film Köyde Bir Kız Sevdim’dir.
Türkan Şoray Hangi Dizlerde Rol Aldı?
Türkan Şoray’ın rol aldığı diziler: Cemile, Tatlı Hayat, İkinci Bahar, Gözlerinde Son Gece, Bir Aşk Uğruna ve Tatlı Betüş. Şener Şen ile başrolü paylaştığı İkinci Bahar ve Haluk Bilginer ile Başrolü paylaştığı Tatlı Hayat efsane dizilerden.
Türkan Şoray Hangi Filmleri Yönetti?
Türkan Şoray’ın yönetmenlik koltuğuna oturduğu ilk film Dönüş’tür. Dönüş filmi Moskova Film Festivali’nde de özel ödüle layık görülür. Yönetmenlik yaptığı ikinci film ise Azap. Yönetmen olarak çektiği üçüncü film ise Bodrum Hakimi’dir. Yılanı Öldürseler filmi de yönetmenlik yaptığı bir diğer film. Yönettiği son film ise Uzaklarda Arama.
