Günümüzde neredeyse her anımız stres ile baş etmekle geçiyor. İzlediğimiz bir haber bile strese girmemize yol açabiliyor. Hayatımızda yer alan hemen hemen her konuda endişe etme durumumuz söz konusu olduğunda kendimizi çoğunlukla stresli hissederiz. Stresin hayatımızdaki etkisi o kadar büyük ki, stresle başa çıkma yöntemleri bulmak artık bir zorunluluk haline geldi.
Çocukluğumdan beri stresli bir yapım olduğunu hatırlıyorum. Okul hayatım boyunca sınavlar, ödevler, sosyal ilişkiler ve aile beklentileri gibi pek çok konuda stres yaşadım. Üniversite yıllarımda ise bu stres daha da arttı. Özellikle final dönemlerinde uyku düzenim alt üst oluyor, yemek yeme alışkanlıklarım değişiyor ve kendimi sürekli gergin hissediyordum. Stresin hayatımı bu denli etkilemesine rağmen, uzun yıllar stres yönetimi teknikleri hakkında bilgi sahibi değildim.
Pozitif düşünmemizi engeller ve karar vermede güçlük çekeriz.
Sinirlerimiz gerilebilir ve kendimizi yalnız hissedebiliriz.
Konsantrasyon güçlüğü yapar.
Mutsuzluk ve depresyon bozukluğuna yol açar.
Kronik baş/kas ağrısı ve mide bulantısı
Baş dönmesi, çarpıntı ve nefes darlığı
Yemek yeme bozukluğu
Uyku düzensizliği ve tırnak yeme
Ancak zamanla stresin etkilerinin sadece zihinsel değil, fiziksel sağlığımı da olumsuz etkilediğini fark ettim. Stres ve anksiyete yaşadığım dönemlerde sık sık baş ağrısı, mide problemleri ve kas gerginliği gibi stresin fiziksel belirtilerini yaşıyordum. Bu noktada, stresle baş etmek için bir şeyler yapmam gerektiğini anladım.
Stresin Etkileri
Stresli hissettiğimizde stresi yönetmekten çok stresin kolesi oluruz. Oysa ki, derin bir nefes alıp strese sebep olan nedeni nasıl yoluna koyabileceğimize bakmalıyız. Tabii ki stresin etkisi altındayken stresten nasıl kurtulabileceğimizi düşünmek pek aklımıza gelmez. Fakat bu süre zarfında stres bütün hücrelerimizi etkiler. Stres, duygusal olduğu kadar fiziksel olarak da insanı yorar. Stres için önlem alınmazsa ciddi sorunlara yol açabilir.
Stresin zihinsel ve fiziksel bize olan etkilerine bir göz atalım:
1- Pozitif düşünmemizi engeller ve karar vermede güçlük çekeriz.
2- Sinirlerimiz gerilebilir ve kendimizi yalnız hissedebiliriz.
3- Konsantrasyon güçlüğü yapar.
4- Mutsuzluk ve depresyon bozukluğuna yol açar.
5- Kronik baş/kas ağrısı ve mide bulantısı
6- Baş dönmesi, çarpıntı ve nefes darlığı
7- Yemek yeme bozukluğu
8- Uyku düzensizliği ve tırnak yeme
Stresin etkileri konusunda yapılan araştırmalar da bu gözlemleri destekliyor. Örneğin, Selye'nin "The Stress of Life" kitabında, stresin bağışıklık sistemi üzerindeki olumsuz etkileri detaylı bir şekilde anlatılıyor (Selye, 1956). Benzer şekilde, Sapolsky'nin "Why Zebras Don't Get Ulcers" kitabı da kronik stresin sağlığımız üzerindeki zararlı etkilerine dikkat çekiyor (Sapolsky, 2004).
Stresle Nasıl Başa Çıkarız?
Peki, tüm bu olumsuz etkilere rağmen stresi nasıl yönetebiliriz? İşte stres azaltma yollarından bazıları:
İlk olarak stresi bizim yarattığımızı kabul ederek başlayabiliriz. Stres, insanlara ve olaylara yüklediğimiz anlam ve duygulardan dolayı oluşur. Bunun için farklı bir bakış açısı geliştirebiliriz.
En önemli ikinci sorun duygularımızı bastırmak. Her zaman daha açık ve net olmalı ve istemediğimiz şeyleri doğru bir şekilde ifade edip içimize atmamalıyız. Nerede yanlış yaptığınızı fark etmek için bir günlük tutmak kesinlikle ideal bir yöntemdir.
Yeme alışkanlıklarımızı düzenlemek stresi yönetmemizde oldukça etkilidir. Hormonlu gıdalar yerine özellikle doğal ve organik beslenmeye dikkat etmeliyiz. Stres ve beslenme ilişkisi üzerine yapılan çalışmalar, sağlıklı beslenmenin stresi azaltmada önemli bir rol oynadığını gösteriyor (Torres & Nowson, 2007).
Uyku düzenimizi sağlamak da stres yönetiminde etkili bir yöntemdir. Stres yaratan zararlı etkiler, uykuyu tam alamadığımızda olan belirtilerle hemen hemen aynıdır. Bu yüzden günde 8 saatten az uyumamaya özen göstermeliyiz.
En etkili yöntemlerden biri de düzenli egzersiz yapmaktır. Sporu sevmeseniz bile en azından günde 30 dakikalık bir yürüyüş, kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlayacaktır. Derin nefes alma egzersizleri de stresin azaltılmasında etkilidir. Nefes egzersizlerinin faydaları arasında kaygıyı azaltmak, konsantrasyonu artırmak ve genel sağlığı iyileştirmek yer alıyor (Jerath et al., 2015).
Bunların yanı sıra, bir hobi edinmek de stres ile baş etme yolları arasında yer alıyor. Hobi olarak kitap okuyabilir, müzik aletleri çalabilir veya film seyredebilirsiniz. Sevdiğiniz bir işle meşgul olup sadece ona odaklanmak stresi hafifletir.
Kişisel Bir Deneyim
Genel yapım gereği ben çok kaygılı bir insanım ve her an stres içerisindeyim. "Dün neden böyle oldu?", "Yarın ne olacak?" gibi sorular yüzünden kendimi daha fazla strese sokmakta üstüme yok. Stresi her an yaşıyor ancak üzerinde düşünmüyordum. Bu böyle devam ettikçe stres hayatımı esir aldı ve bende anksiyete bozukluğuna neden oldu.
Artık ne mi yapıyorum? "Dün neden böyle oldu?" demek yerine dün olan olumlu şeyleri kabul edip bugünüme bakıyorum. "Yarın ne olacak?" yerine yarını bekliyor ve yarını yaşıyorum.
Bu sadece gelecek ya da geçmiş kaygısıyla ilgili bir durum değil. İş yerinizdeki veya okulunuzdaki bir problem, ailenizle veya arkadaşlarınızla yaşadığınız bir tartışma da kolaylıkla sizi strese sokabiliyor.
Stressiz bir yaşam için önceliğimiz anlayışlı olmak. Stresi hemen yönetmeye başlamak kolay değil, alışkanlıklardan kolay vazgeçilmiyor. Herkesin yeniliğe açık bir yapısı yok fakat belli bir zaman sonra düşünce yapımızı/tarzımızı ve alışkanlıklarımızı biraz olsun değiştirerek çok kolay stresten kurtulabiliriz.
Bu yöntemlerle stresi yönetmek zor değil, yeter ki strese teslim olmayın ve huzurlu yaşayın. Stresle başa çıkmanın bir diğer yolu da problemleri bir bütün olarak ele almaktır. Her sorunu ayrı ayrı düşünüp stres yapmak yerine, büyük resme odaklanmak ve öncelikleri belirlemek önemlidir.
Stresin modern hayatın kaçınılmaz bir parçası olduğu bir gerçek. Ancak bu, stresin hayatımızı kontrol etmesine izin vermemiz gerektiği anlamına gelmiyor. Aksine, stres yönetimi konusunda bilinçli davranarak ve çeşitli tekniklerle stresi kontrol altına alabiliriz. Unutmayın, huzurlu ve sağlıklı bir yaşam herkesin hakkı. Stresin sizi bu hakkınızdan alıkoymasına izin vermeyin!
Kaynakça
Jerath, R., Edry, J. W., Barnes, V. A., & Jerath, V. (2006). Physiology of long pranayamic breathing: Neural respiratory elements may provide a mechanism that explains how slow deep breathing shifts the autonomic nervous system. Medical Hypotheses, 67(3), 566-571.
Sapolsky, R. M. (2004). Why zebras don't get ulcers: The acclaimed guide to stress, stress-related diseases, and coping. Holt Paperbacks.
Selye, H. (1956). The stress of life. McGraw-Hill.
Torres, S. J., & Nowson, C. A. (2007). Relationship between stress, eating behavior, and obesity. Nutrition, 23(11-12), 887-894.
Yazar: Tuğçe Zeynep Okusluk
