Araştırmalara göre günde ortalama 20000 kez nefes alıyoruz. Çok 0 geldi gözünüze değil mi? Peki bunun ne kadarı doğru bir nefes? Beynimiz her gün rutin yaptığımız şeyi doğru kabul eder onu eğitmekse tamamen bize kalmış. Sesimizi meslek hayatımızda (seslendirmenlik gibi) etkili kullanmak gibi bir gayemiz olmadığında üstünde durmadığımız konulardan biri ses ve nefes. Evet, diksiyon eğitiminde öneminden çok bahsedilir, hitapta, sunumlarda ve birçok alanda kendisinden söz ettirir ama hepsi bu değil.
Fizyolojiden psikolojiye fark yaratabilen bir konu ses ve nefes çalışmaları. Öyleyse biraz ses ve nefes çalışmalarının ne olduğuna bakıp konuya ısınalım.
Ses ve Nefes Çalışmaları Nedir?
Konuşurken duyduğumuz ses tonu dışarıdan nasıl duyuluyor hiç merak ettiniz mi? Biz ettik ve araştırdık. Ses ve nefes çalışmalarına başlamadan önce kendi sesimizin tonuna, yüksekliğine hakim olmamız gerek. İki elinizi de kulaklarınıza siper ederek, avuç içiniz kulaklarınıza bakacak şekilde, konuşursanız ses tonunuz size daha farklı gelecektir. İşte insanlar sizi böyle duyuyor. Bu konuda aydınlandıysak şimdi sesimizin yüksekliğine bakalım. Bunun için bir duvara yaklaşıp birkaç cümle söyleyebilir ve kendi sesinizle tanışabilirsiniz. Ses çalışmalarımız için duymak bu yüzden önemli, ne kadar iyi duyarsanız o kadar sağlıklı bir ses çıkarabilirsiniz.
Ses ve nefes çalışmalarının beraber yapılması önemli çünkü sağlıklı bir ses için doğru nefes almamız şart. Peki ne demek doğru nefes almak? Doğru nefes diyaframı kullanabilmekle ilişkili temel olarak. Nefesimizi diyaframda tutabilmemiz, tasarruflu kullanmamız ve bunların sonucunda doğru sesi elde etmemiz gerekir. Diyafram nefesi uzun süreli konuşma yaptığımız zaman veya bir seslendirme yaparken sesimizi tasarruflu kullanmamızı sağlıyor. Eğer diyaframımızı kullanmaz ve sık sık nefes alıp verirsek konuşmamızın bütünlüğü zarar görür, akıcılığı bozulur ve konuşma doğallığını yitirir.
Doğru Nefes Almak Neden Önemlidir?
Nefes alıp vermeyi sadece oksijen alma amacı içinde sınırlandırmayı kenara bırakalım öncelikle. Nefes almak sandığınızdan daha çok şeyi etkiliyor. En basiti yaşlandıkça nefes alışverişlerinin düzensizleştiğini görürüz ve bu zihinde bir bulanıklık yaratır. Doğru nefes alamayan kişilerde agresif bir ruh hali ortaya çıkar. Yorgunluk hissi ve verimsiz saatler de cabası.
Doğru nefes almanın altın standartlarına göz atalım şimdi. Öncelikle nefesi sessiz almalıyız, sesli bir nefes doğru olmadığı gibi istemsiz gerçekleştiğinde sağlık problemine de işaret edebilir. Nefesimizi alıp verirken diyaframımızı kullanmanın önemine zaten değinmiştik. Öyleyse devam edelim. Aldığımız nefes sayısına bakalım şimdi. Hadi deneyelim, bir dakikada kaç nefes alıyorsunuz?
Referans noktamıza gelecek olursak dakikada 8 nefesin altına inmek bize doğru nefes alma yolunda ivme kazandıracaktır. Ciğerlerimizi de unutmayalım; normalde ciğerlerimizin 1/3’ünü kullanıyoruz. Doğru bir nefes için bütün kapasiteyi kullanmak iş görecektir. Ve son olarak da burundan nefes alıp verirseniz altın standartlara ulaşmışsınız demektir.
Doğru bir nefesin fizyolojik sonuçlarına bakacak olursak öncelikle kalbimize binen sorumluluğu hafifletmiş oluruz. Böylelikle kalbimiz daha zinde, genç ve verimli olacaktır. Bunun sonucunda da kan basıncımız düşecek, dolaşımımız hızlanacak ve sindirimimiz de bundan olumlu etkilenecektir. Uyku problemi yaşayanlarımız için de doğru nefes egzersizlerini öneriyoruz.
Ses ve Nefes Çalışmaları
Öncelikle nefesimizi düzene koyalım. Bu işe en başından başlayacaklar için en basit çalışma dörtlü nefes çalışmasıdır. Dört sayıda burundan nefes alıp aynı sürede o nefesi tutup burundan veriyorsunuz ve tekrar aynı süre boyunca tutuyorsunuz. Nefes egzersizlerimizde gittikçe daha uzun süre o nefesi içimizde tutmaya çalışırız. Eğer ilk nefesinizde başınız dönerse hiç telaşlanmayın, gayet normal hatta bu doğru yolda olduğunuzun işaretidir. Önemli olan kendimizi olabildiğince rahatlatıp bu çalışmaları sürdürmek.
Devamında sesimizi ve nefesimizi geliştirecek egzersizlere değineceğiz, başlayalım:
Hadi bakalım derin nefesler alınsın tabi ki burunla, al al al ve tutabildiğin kadar tut. Şimdi verme zamanı, ağzını aç ve ara ara nefes ver duraklayarak. ‘h’ harfini kullanabilirsiniz, faydalı olacaktır. Karnımızı da bu işlemleri yaparken kontrol etmemizde fayda var.
Yine burnumuzdan derince bir nefes aldık, 1 saniye tuttuk ve hızlıca bıraktık. Bırakırken ‘sssss’ sesini çıkarabilirsiniz. Bunu tekrarlayın ama bu sefer ‘sıs-sıs-sıs’ şeklinde aralıklı olarak nefesinizi verin. Tekrarında ise ‘sıs’ kısmı daha uzun süre söylenerek devam edilir. En son da dalgalı bir nefes verin ‘ssssııızz’ gibi. Bütün bu döngüyü 5 dakika civarında yapmak yeterli olacaktır.
Yukarıdaki egzersizimize benzer olarak da şunu yapabiliriz. Yine diyaframımızla nefesimizi aldık. Şimdi oldukça yavaş bir şekilde dişlerimizin arasından tıslayarak nefesimizi bırakıyoruz. Bu egzersizi aralıksız 10 kere tekrar etmenizde fayda var.
Her zamanki gibi diyafram nefesimizi ortaya koyma vakti! Derin nefes alındı ve olabildiğince uzun süre verildi. Bunun püf noktasıysa ‘f’ harfini kullanmakta. Bu ses sayesinde nefesimizi daha uzun sürede verdiğimizi görebileceğiz.
Biraz da gülelim öyleyse. Tek nefeste kahkaha atmaya çalışın yapabildiğiniz kadar ‘hah-hah-hah’ şeklinde. Aralara başka sesli harfler de serpiştirebiliriz.
Sayıları kullanmayı da unutmadan söyleyelim. Nefesimizi derinden aldık ve verirken ‘1,2,3,4,5,6,7,8,9,10’ şeklinde nefesimiz ne kadarına yetiyorsa baştan tekrara alarak söylüyoruz. Böylelikle kontrollü nefes alıp sesimizi açmaya bir adım daha yaklaşmış oluruz.
Sesinizi olabildiğince açmak için ise ünlem ifadelerini kullanabilirsiniz: ‘heeey!’, ‘hooop!’,.. Bunları uzaktaki bir insana seslenir yükseklikte tekrarlamalısınız.
Sesinizin kontrolünü sağlamak ve kuvvetlendirmek için de ‘a’ harfini kullanabilirsiniz. Düşük perdeden yükseğe doğru ağzınızı olabildiğince açarak harfimizi tekrarlamalısınız.
Ses ve nefes çalışmalarımızı olabildiğince çeşitlendirerek paylaşmaya çalıştık. Fakat şunu unutmayalım ki bu bir süreç ve bolca pratik gerektiriyor. Bu yüzden istikrarlı olmalı ve egzersizlerimizi günlük rutininiz haline getirmelisiniz.
Ses ve Nefes Çalışmaları Yaparken Nelere Dikkat Edilmeli?
Ses ve nefes çalışmalarını yaparken önemli olan noktaları kaçırmanızı istemiyoruz. Özellikle temelinde pozisyon ve diyaframın yattığı püf noktaları sıraladık, hemen bakalım:
Vücudumuzun duruşu çok önemli. Dik bir şekilde konumlanmalı, kafamızı yere paralel bir şekilde tutmalıyız. Bu şekilde gırtlağımızı nefes yolumuzu engellemeyecek şekilde konumlandırmış oluruz.
Nefesimizi diyaframdan almaya özen göstermeliyiz, karnımıza elimizi koyup kontrol edebiliriz.
Göğüs kafesimizin sabit durması, inip kalkmaması gerekir, bunu da kontrol edelim. Eğer hareket ediyorsa diyafram nefesi almıyoruz demektir. Üzerinde tekrar çalışalım.
Nefes kontrolüyle beraber ses egzersizleri yaparken her zaman en yüksek seviyede ses çıkarmamıza gerek yok. Kendimizi ve sesimizi kontrollü kullanalım, ses kısıklığı gibi bir sorun yaşamayalım.
