Bilinmeyen bir yerde ve yine bilinmeyen bir zamanda geçen olayların anlatıldığı yazın türüne masal adı verilmektedir. Ait olduğu toplumun kültüründe oldukça önemli bir yere sahip olan masallar, sözlü anlatım türünün en eski temsilcileri arasındadır. Sözlü edebiyat geleneğinin önemli bir parçası olan masalların, Türk kültüründe ve edebiyatında yeri oldukça kıymetlidir. Sıklıkla doğaüstü olaylara yer verilen bu eserler kendi içinde dörde ayrılır. Hayvanların konuşturulduğu kısa masal türüne Fabl adı verilir. Gerçekçi masal türünde ise doğaüstü olaylara yer verilmez. Masalların çocuklara öğüt vermek maksadı ile yazılır. Genellikle daha çok çocuklar tarafından sevilen masallar, aslında her yaşa hitap eden bir yapıya sahiptir. Masallar hakkında uzmanların ortak görüşü, çocukların sosyal ve eğitsel gelişmelerine katkı sağlamaları bakımından yararlı olduğudur. Bu noktada önemli olan bir konuda masal anlatıcı tarafından masal anlatma tekniklerinin iyi bilinmesi ve çocukların gelişimine katkı sağlanması gerektiğidir.
Masal Nedir?
Masal genellikle halk tarafından yaratılır. Ağızdan ağıza, kuşaktan kuşağa süregelen, çoğunlukla doğaüstü durum ve olayları anlatan bir sözlü edebiyat türüdür. Olayları doğaüstü kahramanlara bağlayarak anlatan halk hikâyelerine masal adı verilir. Masalların kahramanlarından bazıları hayvanlar ve tabiatüstü varlıklardır. Olaylar masal ülkesinde meydana gelir. Hayal ürünü olmasına karşılık dinleyicileri inandırabilen bir sözlü anlatım özelliğine sahiptir. Genellikle özel kişiler tarafından, kendine özel zaman, mekan ve şahıslar ile yaşanılan hayal ürünüdür. Hayatla hayal edilebilir ve hayat sistemli bir şekilde ifade edilir. Klişe sözlerle başlar ve yine klişe sözlerle sona erer. Günlük yaşamdan farklı olarak, insanların hayal gücünü harekete geçirdiği, tabiat ve gerçek dışı âlemde yarattığı kahramanların hikâyesini konu alan sözlü nesir türüdür.
Masal Anlatma Teknikleri Nelerdir?
Masal anlatma tekniklerini öğrenmek için çeşitli eğitimlerden yararlanabilirsiniz. Enstitü tarafından sunulan Masal ve Hikaye Anlatıcılığı Eğitimi masalların dünyasına yolculuğa çıkmanızı sağlar. Teknik ve teorik olarak ele alınır. Anlatıcılık üzerine denemeler yapılır. Aşağıda çocuklara daha güzel ve daha etkili masal nasıl anlatılacağı ile ilgili bazı tekniklere değindik. Çocuklarımızın masal anlatmamızı ya da okumamızı istediklerinde uygulanacak teknikler nelerdir, inceleyelim.
Ebeveynlerin masal okurken en çok dikkat etmesi gereken husus sabırlı bir şekilde okumaktır. Çocuğunuzun masal kitabında gördüğü bir masal resmi dikkatini çekebilir ve sizden o masalı okumanızı isteyebilir. Çocuğun sizden okumanızı istediği masalı mutlaka okumalısınız. Masalı okurken ya da daha önce anlattığınız masalı tekrar tekrar okumanızı beklediğinde, bu isteğini hiç sıkılmadan sabırla yerine getirmeniz gerekir.
Çocuklarınızın edinmesini istediğiniz değerler ya da öğrenmesi gereken davranışlarla ilgili masallar okumaya ya da anlatmaya özen göstermelisiniz.
Masal okuma ve anlatma alışkanlığınızı düzenli hale getirmeniz yararlı olur. Özellikle oyun çağında olan çocuklarınıza her gün bir masal okumaya ya da anlatmaya gayret etmelisiniz.
Masal seçimi yaparken, çocuğunuzda kazandırmak istediğiniz değerlere göre masallar seçiniz. Bunlar; doğruluk, dayanışma, sadakat gibi konular üzerine olabilir. Asla şiddet içeren ya da kötü alışkanlıklar kazandırabilecek masallar okumamalısınız.
Etkili masal anlatımı sırasında çocuğunuzun size sorduğu sorulara mutlaka karşılık vermelisiniz. Masal okumaya devam ederek başınızla evet ya da hayır şeklinde cevaplar vermelisiniz.
masal okurken ya da anlatırken ses tonunuza dikkat etmeniz de çok önemlidir. abartıya kaçmayacak şekilde anlattığınız masalın karakterlerini taklit edebilirsiniz. masalınıza uygun bir ses tonu kullanmanız çok daha iyi olacaktır.
Çocuğunuzun hayal dünyasını özgür bırakmalısınız. Masallar hakkında düşünmesini ve yorum yapmasını sağlayın.
Masalların her zaman mutlu sonla bitmesine özen gösterin. İyiliğin ve doğruluğun daima kazanacağını her defa tekrar edin.
Unutmayın! Çocuklarınıza masal okumayı ya da masal anlatmayı severseniz onlar da bu duruma aynı şekilde karşılık verir ve masal okumayı sever. Alışkanlıkların çoğu ailede başlar onlara her gün masal okuyarak onlara okuma alışkanlığını kazandırabilirsiniz.
Masalların Ortak Özellikleri Nelerdir?
Doğaüstü konulara sahiptir. Örnek olarak masallarda kahramanlar yaşlanmaz.
Kahramanlar doğaüstü özelliklere sahiptir.
Yer ve zaman bilinmez.
Her masalın bir öğüt, bir ders verme özelliği vardır. Masallar eğlendirici aynı zamanda eğiticidir.
Masallar mutlaka kalıplaşmış bir tekerleme ile başlar.
Masallarda cin, peri, melek gibi doğaüstü varlıklar bulunabilir.
Masallar kalıplaşmış tekerlemelerle son bulur.
Masallar genellikle mutlu sonla biter.
Hangi niteliğe sahip olursa olsun tamamıyla hayal ürünüdürler.
Olaya dayalı sanatsal kurmaca metin niteliğindedirler.
Sözlü edebiyat türüdür.
Kahramanlar çok iyi ya da çok kötü olarak anlatılır.
Yazarları bilinmez. Halk düşüncesinin, halk kültürünün ortak ürünü olarak kabul edilirler.
Masalların Genel Özellikleri Nedir?
Masalın genel özellikleri aşağıda sıraladığımız gibidir.
Konu: Masallarda her insanı ilgilendirebilecek evrensel değerler ve konular ele alınır. Özellikle çocuklara bazı değerler aşılanmaya çalışılır. Bunlar; doğru olmak, dürüst olmak, iyilik yapmak, ahlâklı olmak, erdemli davranmak ve yardımseverlik gibi duygulardır. Ayrıca kahramanların ve olayların çevresinde bulunan kişilerin eleştirileri de yapılmaktadır. Haksızlık yaşandığında halkın ve halk içinden bir önderin direnmesi, mücadele etmesi ve sonuçta mutlaka kazanmasına değinilir.
Olay: Masallar olay ve durum çerçevesinde bir edebiyat türüdür. Olaylar tamamen hayal ürünüdür. Doğaüstü nitelikler taşır. Masallarda “olamaz” diye bir şey söz konusu değildir. Her şey olması ve tüm bunların konu olarak işlenmesi mümkündür.
Yer: Masalda belirli bir yer yoktur. Hayali bir yer söz konusudur. “Kafdağı’nın arkasında bir ülke, yedi kat yerin altı, peri padişahının kızı” gibi hayalî yerler olarak geçer.
Zaman: Masalda zaman da belirli değildir. Geçmişte bir zamandan bahsedilir ama aslında bu hayalî bir zaman olarak geçer. Masallar (–miş) geçmiş zaman kipi ile anlatılır. Bu yönü masalı hikâyeden ayırır. Masallarda sıklıkla kullanılan tekerleme cümleleri aslında zamanın belirsizliğini vurgulamak amacı ile kullanılır. Olayların hayalî olduğunu da açıklar.
Kişi: Masal kahramanları doğaüstü niteliklere sahiptir. Genellikle "dev, cüce, cin, cadı" gibi hayalî kahramanlara yer verilir. Masallarda, gerçek hayatta rastlanamayacak kişiler yer alabilir. Kişiler ya iyi kalplidir ya da kötüdür. İyi olanlar hep iyilik yapar, kötü olanlar ise hep kötülük yapar. İyi olanlar masalın sonunda mutlaka kazanan kişidir. Kötü olanlar ise daima kaybeder.
Amaç: Masalda asıl olan eğitmektir. Masallarda yerin, kişilerin ve zamanın hayal ürünü olması da bunun sonucudur. Kimseyi rencide etmeden insanlara ders vermek amaçlanır. Herkes masalın sonunda verilen dersten kendine düşen payı almalıdır. Masallarda kötüler eleştirilir ve okurun, dinleyenin bu kötüler gibi olmaması beklenir. İyiler ve iyilikler de yüceltilir. Okurun iyi olması ve iyilik yapması istenir. Bu sebeple eğitimlerde masallardan yararlanılır.
Masalların Anlatım Özellikleri Nelerdir?
Anlatım hiçbir engelle karşılamadan akıp gider. Bu durum akıcılıktır.
Gereksiz söz tekrarları yer verilmez. Bu durum akıcılıktır.
Ses akışını bozacak, söylenmesi güç sesler ve kelimeler kullanılmaz. Bu durum akıcılıktır.
Gereksiz ifadelere yer verilmez. Bu durum duruluk ve açıklıktır.
Anlaşılması güç cümleler kurulmaz. Bu durum duruluk ve açıklıktır.
Sade ve süssüz bir anlatım hakimdir. Bu durum yalınlıktır.
Duygu ve düşünceler kısa ve kesin ifade edilir. Bu durum da yalınlıktır.
