Marka adları ve logoların yanındaki o küçük üst simge sembollerini biliyorsunuzdur. Hatta sizin de kendinize ait bir markanız varsa zaten bu bahsettiklerime hakimsinizdir. Ama şirketinizi kurdunuz ve markanızın duyulmasını ve sağlam temellerde kurulmasını istiyorsanız bir takım ipuçları bu yazımda bulabilirsiniz.
Bildiğiniz üzere iki çeşit marka şekli bulunmaktadır. Bunlar ticari marka ve tescilli ticari marka sembolleridir. Eğer bir logonuz varsa veya bir logo oluşturma sürecindeyseniz, bu logoyu ticari marka haline getirmek için bu ipuçlarını anlamak, markanızı büyütürken zamandan, paradan ve uzun uzadıya çekilen süreçten tasarruf etmenizi sağlayabilir.
Sadece bir logoya sahip olarak, logonuz için hukuk ticari markası olarak bilinen şeye sahip olmalısınız. Bunun için gerekli evrakları tamamladıktan ve logonuzu bir Grafik Tasarımcı’ya tasarlatıp patent sırasında istenilen gerekli türleri tamamladıktan sonra “TÜRK PATENT VE MARKA KURUMU”na giderek başvurunuzu yapabilirsinz. Bu uygulamayı yaparsanız evrak işleriyle ilgili herhangi bir şey yapmadan, logoyu uygun gördüğünüz şekilde kullanma ve değiştirme konusunda tek yasal hakkın size ait olduğu anlamına gelir. Ancak resmi olarak tescilli bir ticari marka değilseniz, bu durum sizin hazırlamış olduğunuz logonuzun veya marka isminizin kopyalanması ve kullanılması konusunda hukuki herhangi bir söz sahibi olamayacağınız anlamına gelir.
Peki ticari marka temelleri nelerdir?
Ticari Marka Nedir?
Ticari marka, bir fikri mülkiyet parçasını ihlalden koruyan yasal bir uygulamadır. Fikri mülkiyet, ortaya çıkarılan tasarımların bir bütünüdür ve sahibine ait olmalıdır. Aklımıza gelebilecek hemen hemen her şey bir fikri mülkiyet parçası olabilir. Çizim, şarkı sözü, yeni fikirler, roman içeriği, geliştirdiğiniz kod, mutfakta bir tarif gibi çoğaltabileceğimiz bir dolu şey… İşte tüm bu örneklere bakarsak yarattığınız her şey sizin fikri mülkiyetiniz demektir.
Bu noktada fikirlerinizi ticari olarak koruma altına alırsanız da fikri mülkiyetiniz üzerinde neredeyse tam kontrole sahipsiniz demektir. Yani onu satıp satmayacağınıza ve ne zaman satacağınıza, kullanımını kime lisanslayacağınıza ve lisansın verildiği koşullara, dolayısıyla lisanslamanın neleri gerektirdiğine ve lisans alana ne kadara mal olacağına yasal maddeler çerçevesinde siz karar verirsiniz.
Bir başkası sizin izniniz olmadan fikri mülkiyetinizi kullandığında, burada bir ihlal var demektir. Ancak, siz herhangi bir ticari koruma almadıysanız (patent) başka biri tarafından sizin izniniz olmadan muhtemel koşullarda aynı şeyi düşündüyseniz sizden önce davranmış olabilir. Bu süreçte de yasal fikri koruma hakkınız olmadığı için üzerine bir bardak soğuk suyu içebilirsiniz.
Bu koşulların dışında ihlal yasa dışıdır ve fikri mülkiyetin sahibi olarak fikri mülkiyetinizi ihlal eden herkese karşı yasal işlem başlatma hakkınız vardır. Özellikle tasarımcılar için fikri mülkiyet ihlali oldukça fazla olmaktadır. Onun için her tasarımcının en azından temel bir yasal koruma anlaşmasına sahip olması gerekir.
Ticari Markanın Telif Hakkından Farkı Nedir?
Telif hakkı, ticari marka ile aynı şeyi yapar. Aralarındaki fark, korudukları belirli fikri mülkiyet türleridir:
Telif hakkı, romanlar, görsel sanatlar, kısa öyküler, karakterlerin adları ve kurgusal dünyalar, şarkılar, kodlar ve ticari amaçlarla açıkça var olmayan diğer türdeki eserler gibi sanatsal çabaları korur.
Ticari marka, telif hakları ile birlikte marka isimleri, logoları, sloganlar ve sloganlar gibi, açıkça ticari amaçla bulunan unsurların haklarını korur.
Ticari Marka Olduğunda Ne Tür Koruma Sağlanır?
Bir ticari marka, fikri mülkiyetinizin mülkiyetini sağlamlaştırır. Sadece bir logo oluşturarak ve kullanarak, otomatik olarak onu kullanma ve ihlale karşı yasal işlem başlatma hakkına sahipsiniz. Ancak ticari markanızı tescil ettirerek bu hakkınız güçlenir ve ek yasal korumalar elde edersiniz.
Örneğin Türkiye’de ticari markalar TÜRK PATENT VE MARKA KURUMU’na kayıtlıdır. Diğer ülkelerde de benzer kuruluşlar vardır ve bunlar aracılığıyla benzer ticari marka koruması sunar.
Ticari markanızı kaydettirmek size aşağıdaki hakları ve korumaları sağlar:
Ticari markanın ihlali iddiasına karşı yasal yollara başvurma hakkı.
Marka tesciliniz kamuoyuna duyurulur.
Yasal olarak ticari markaya sahip olduğunuz ve kaydınızda listelenen mallar ve/veya hizmetlerle ilgili olarak onu kullanmak için münhasır haklara sahip olduğunuz varsayılmaktadır.
Markanızı diğer ülkelerde daha kolay tescil ettirmenizin önünü açar.
Markanıza tecavüz eden yabancı malların ithalatını engelleyebilirsiniz.
Ticari Marka Olmazsa Neler Olur?
Bir ticari marka size jenerik herhangi bir şey için münhasır hak veremez.
Bir ticari marka, başkalarının fikri mülkiyetinizi Adil Kullanım Doktrini ile uyumlu şekillerde kullanmasını da yasaklayamaz. Genel olarak Adil Kullanım, başkalarının ticari markalı ve telif hakkıyla korunan çalışmaları tüketicilerin kafa karışıklığına yol açmayacak şekilde kullanmasına izin verir. Başvurunuz sırasında yetkili kişiler sizi yönlendirecektir.
Bir Ticari Marka Tüm Dünyada Uygulanabilir mi?
Logonuzu ticari marka haline getirmek, size yalnızca ticari marka için başvuruda bulunduğunuz ülkede ticari marka koruması sağlar. Logonuzu bir ülkede ticari marka haline getirmek, başka bir ülkede markalaşmayı kolaylaştırır. Ama diğer ülkelerde de ticari marka hakkınızın olmasını istiyorsanız seçtiğiniz her ülkede ayrı bir ticari marka başvurusunda bulunmanız gerekmektedir.
Bir Logo Markasının Sahibi Kimdir?
Bir Grafik Tasarımcı ile anlaşarak sizin için bir logo oluşturması işlemlerine başlarsınız. Markayı satın aldığınız andan itibaren marka size geçer. Genellikle her iki tarafın da imzaladığı bir Devir Sözleşmesi vardır. Ticari marka sahibi olarak karşılıklı bir sözleşme imzalarsınız. Bu her iki tarafın da haklarını korumaya yarar. Logonun nerede görüneceğine, logonun nasıl güncelleneceğine veya değiştirileceğine ve hangi tarafların kendi materyallerinde kullanmak üzere lisans verebileceğine de siz karar verirsiniz.
Bu süreç içerisinde bir markalaşma çalışması başlatırsınız. Bunun için bir Marka Danışmanı ile anlaşırsınız. Markalaşma sürecini başlatmak demek, uzun süreli oluşum planlarınızı, sektörde konumlandırma ve marka kimliğinizi oluşturma konusunda gelecek plan sürecini kolaylaştırır. Ayrıca “ne yapmam gerek” sorularından da sizi kurtarır.
Bir Logoyu Ticari Marka Haline Getirme Süreci
Markanıza kendi adınızı veriyorsanız iş ile ilgili bir amaç için olması gerekir. Bunun sıkıntılı tarafları da olabilir, markanız için iyi bir fikir de olabilir. Bundan bahsedeceğiz;
Kendi Adımı Markalaştırma ve Handikapları
Genelde tercih edilen marka isimleri (sallıyorum:) “Helin Moda” veya “Moda Helin” gibi marka adlarını ticari marka haline getirebilirsiniz. Ancak bu durumda, adınızı ticari marka haline getirmek yalnızca çalıştığınız işletme kategorisindeki fikri mülkiyetinizi korur. Dışarıda sizin marka isminizle aynı bir ticari marka varsa, farklı sektör ve lokasyonlarda aynı ismi alabilir. Bu sırada sıkıntılı bir durum varsa marka kayıt sırasında ilgili kişiler sizi zaten başka isim bulmanız üzere uyaracaktır.
Adınızı marka adınız olarak ticari marka haline getirmeyi ve logonuzun bir parçası haline getirmeyi dikkatlice düşünmeniz gerekir. Ortak olarak açılan şirketlerde ya da bireysel açılan şirketin devir edilmesi gibi durumlarda sıkıntı yaratabilir. Ortak şirketlerde ayrılıklar söz konusu olduğunda isim hakkı, hisseyi alan kişide olur ve siz yine aynı isimde bir marka oluşturamazsınız. Bireysel açtığınız durumlarda ise, şirketi devir ettiğiniz zaman markanızın ismi satın alan kişiye geçer ve ileride yine kendi isminizde aynı sektörde bir ticari marka hakkına sahip olamayabilirsiniz.
Belli başlı ipuçlarını sizlerle paylaşırken kendinizi daha da geliştirmek isteyeceğiniz alanlar olabilir. Kendi markanızı, ne kadar geniş alanda bilgi sahibi olursanız o kadar iyi koruyabilir ve geliştirebilirsiniz. Bunun için IIENSTITU'nün sizlere sunduğu Ücretsiz Eğitim web sitesini inceleyebilirsiniz. Buradaki çeşitli marka ve pazarlama eğitimleri alabilir, CV’nize ekleyebileceğiniz sertifikalara da sahip olabilirsiniz. Bununla birlikte zengin içerikleri ile IIENSTITU Blog sayfasını ziyaret edebilir, aradığınız konuda bilgilere sahip olabilirsiniz.
