Stratejik karar almak liderliğin temel işlevidir. Mükemmel stratejik düşünme becerilerine sahip olan birçok lider gelecek yaratmaktansa makamı sürdürmek için ‘’işletmeci’’ gibi kararlar almakta ısrar etse de liderler stratejik karar almak zorundadır. Küresel dünyada enerji kaynakları hakkında büyük kararlarla karşılaşıyoruz ve gelecek odaklı kararların devletler sayesinde çok daha rahat alınabildiğini örneklerine görebiliyoruz. Stratejik düşünme her zaman iyi kararlar alınmasını sağlamayabilir. O zaman belirsizlik durumunda iyi karar alımını nasıl maksimize edebiliriz?
Etkili karar almada önemli olan süreç nedir?
Kurumunuzda spesifik karar alma modelleri kullanıyor olabilirsiniz ama genel olarak mantıklı karar alımı süreci şunları içerir:
Problemi/fırsatı tanımlamak ve açıklamak
Bulguları toplamak- ne biliyoruz?
Bir amaç belirlemek- neye ulaşmak istiyorsunuz?
seçenek veya çözümlerle ilgili beyin fırtınası yapmak
Bu seçeneklerin yarar ve zararlarını değerlendirmek
En iyi seçeneği seçmek
Çözümü uygulamak ve izlemek
Burada bir sürpriz yok. Peki karar süreci tamamen mantıklı mı? Birçok yönetici kendilerinin mantıklı düşünenler olduğuna inanmak isterler ama önemli olan akılcılığın nasıl uygulandığıdır. Simon (1979) tamamen mantıklı olma yeteneğinin çevresel ve kişisel faktörlere bağlı olduğunu buldu. Çevresel faktörler politikayı ve devlet yasalarını, pazarlama faktörlerini, finansal pazarlamaları ve halk hassasiyetini içerir. Kişisel faktörler bilinçsiz önyargıları, risk profilini ve diğer psikolojik faktörleri içerebilir. Demek istediğim biz limitler dahilinde mantıklıyız. Önsezi burada itiraf etmeyi seven insanlardan daha büyük bir rol oynuyor. Araştırmalar gösteriyorki önsezinin kullanışı liderlik seviyeleriyle birlikte artıyor. Önsezi baskı altında geçen zamanla, birçok güven çözümlerinin olduğu veya yolun düzgün olmadığı zamanlarda oyuna girer. Önsezi ayrıca geçmiş deneyimler üzerine inşa edilir: yüksek derecede deneyimli bir yönetici en iyi seçeneğin ne olduğunu sadece ‘’bilecektir.’’ Burada önemli olan şey “yaratıcılıktır”. Özellikle eğer gelecek odaklı kararlar alıyorsanız… Yaratıcı fikirler insanların farklıca düşündüğü zamanlarda ortaya çıkmaya eğilimlidir. Yaratıcılık masanızda tek başınıza otururken ayağınıza gelmez.
İlgili eğitim: Online Liderlik Eğitimi
Kendinizi ve takımınızı karar alıcılar olarak tanıyın.
Kendi karar alma stilinizin ne olduğunu biliyor musunuz? The Decision Style Inventory (Rowe & Mason 1987) dört tane karar stili tanımlıyor: direktif, analitik, kavramsal ve davranışsal. Van der Lann (2008) en etkili stratejik karar stilinin problem çözme ve kritik düşünme tarafından desteklenmiş karmaşa ve anlam karmaşası için toleransa doğru eğilimle analitik tarafından desteklenen bir kavramsal olduğunu söylüyor. Karar almada diğer modeller de vardır. Mesela MBTI… Mevcut bulgular temeline dayalı olarak hızlı karar alan insanlar ve devamlı fazla bilgi isteyen insanları birbirinden ayırır. İlk gurubun “tatmin edici eğilimi” onları hızlıca hareket etmek adına “yeterince iyi” olan seçeneği seçmeye iter. Bu karar alıcıların aksine bilgi toplayıcıları karar almadan önce hiçbir zaman yeterli bilgi toplayamazlar. Bu aşırı bilgi toplama ve bunu tamamlayan titreklik sonraki grup için çöküş olabilir. Düşünme stillerine, risk profillerine ve psikolojik profillere bakmanıza yardımcı olacak birçok envanter vardır. Siz bunlarla pek alakadar olmak istemezken bunlar sizin, risk karşıtı tiplerden ve kararsızlardan bir oda dolusuna sahip olup olmadığınızı tanımlamanıza yardımcı olur.
Dikkatsiz düşünmeye meydan okuyun.
Bu her zaman yapılması gereken bir şeydir, özellikle stratejik kararlar alırken. Mantıksal yanlış düşüncelerin kullanışına meydan okuyun, örneğin “konut sektörü bir balon gibi o zaman yakın zamanda patlamalı.” Gerçekte konut pazarı muhtemelen bir balonun içinde falan değil. Bulguların aşırı kullanımına son verin, nam-ı değer “parmak hesabı” düşünme. Eğer ‘’zarfın arkasında’’, ‘’aşağı yukarı’’ gibi ifadeler duyuyorsanız tartışmaya biraz titizlik getirmeniz gerektiğinin farkına varın. Bilinçli ya da bilinçsiz olsun, önyargılara meydan okuyun. Belirli cinsiyet veya kültürel grupların yararları göz ardı mı ediliyor? Odada devamlı veri sağlamalarına rağmen ciddiye alınmayan insanlar mı var?
Korkuyu hissedin ve yine de yapın!
Bu; çevresel, kurumsal veya kendi kendinize yarattığınız bir şey olabilir. Van der Laan (2008) dört tip karar paralizi paylaşıyor:
Gelecek korkusu
Paradigma paralizi: bakış açısını değiştirememe
Bilgimania: daha fazla bilgi toplama takıntısı
Tersmania: reaktif davranışa dahil olma
İyi haber şu ki bu felaketler için panzehirler var! Müşterilerimi bu baskıları incelemeye geriye senaryo yansımasına katılmaya davet ediyorum. Bununla onları geçmişte alınan büyük bir kararı almaya ve bunu başarıya ulaştıran karara nasıl yansıttıklarını görmeye davet ediyorum. Bu gelecek odaklı bir karar mıydı? En kötü korkularınız fark edilmiş miydi veya her şey harika mı olmuştu? Ya da beklenmedik durumlara, tekrar konuları gözden geçirmeye ve süreçte devamlı gelişmeye giden orta yol muydu? Sonunda fark ettim ki mükemmel karar diye bir şey yok ve tek gerçek kötü karar hiç alınmayan karardır.
Etkili karar almada önemli olan süreç nedir?
Problemi/fırsatı tanımlamak ve açıklamak, bulguları toplamak, bir amaç belirlemek, seçenek veya çözümlerle ilgili beyin fırtınası yapma, bu seçeneklerin yarar ve zararlarını değerlendirmek, en iyi seçeneği seçmek ve çözümü uygulamak ve izlemek.
Karar alma stilleri nelerdir?
The Decision Style Inventory (Rowe & Mason 1987) dört tane karar stili tanımlıyor: direktif, analitik, kavramsal ve davranışsal.
Karar almada diğer modeller nelerdir?
Mesela MBTI… Mevcut bulgular temeline dayalı olarak hızlı karar alan insanlar ve devamlı fazla bilgi isteyen insanları birbirinden ayırır. İlk gurubun “tatmin edici eğilimi” onları hızlıca hareket etmek adına “yeterince iyi” olan seçeneği seçmeye iter.
