Günümüzde gittikçe popülerleşen freelance iş seçenekleri neler? İster çalışma şekli olarak tercih edin ister ek gelir kazanmak için deneyin. Gazeteci - akademisyen Dr. Sertaç Dalgalıdere ile freelance iş seçeneklerini ve para kazanma fırsatlarını konuştuk.
Freelance çalışmak yasal mı?
Freelance çalışma biçimi Türkiye için yeni bir mesele. Benzerlerini gördük. Yasal tarafta net bir yasal düzenleme yok. Net düzenleme olmadığı için de ceza ya da yaptırım söz konusu değil. Kamu çalışanları için ayrım söz konusu. Bunun dışında dileyen herkes homework olarak çalışabilir. Bazı özel şirketler de başka yerde çalışamaz maddesi yoksa çalışabilir. Türkiye’de de bu sayı artıyor.
Bunun en başat sebebinin pandemi süreci olduğunu düşünüyorum. Evden çalışma stilini yaygınlaştırdı. Benzerleri belki geçmişte de yapılıyordu, adı farklı idi. Tekstilde eve getirilen ve parça başına yapılan işler var. Homeworking dediğimizde biri niteliksiz iş, diğeri de nitelikli iş. Eve getirilen ürün niteliksiz iş olarak kayda geçiyor. Gazetecilik, içerik yazarlığı, grafik tasarım, montaj işleri gibi alanlar da homeworking biçimde yapılan nitelikli iş türüne giriyor.
Gazetecilikte telif uygulaması vardır. O yazı başına para verilir. Gazete derginin tam zamanlı elemanı değilsinizdir, sigortanız yoktur, yazdığınız haber başına ya da çektiğiniz fotoğraf başına ücret yatırılır. Buna telif denir. Sizden vergi kesintisi olmaz. Kaşeli muhabir dediğimiz bir kavram vardır, kaşeli muhabir haber başına para vardır. Hatay İskenderun’da Hürriyet Gazetesi’nin kaşeli muhabirisinizdir. Olay olduğunda haberini yaparsınız ve haber değeri belirlenir ve ayda kaç haber yaptıysa o para kişiye yatırılır. Bu çalışma biçimi Türkiye Cumhuriyeti kurulduğundan beri var.
Freelance iş nasıl bulunur?
şöyle; freelance denilince disiplinsiz bir işmiş gibi hayal ediliyor. ben de 2,5 -3 sene kadar çalıştım; tam zamanlı bir işte çalıştığımdan daha çok yoruluyorum, daha fazla disipline ihtiyacım vardı. yazı, yayın, fotoğraf, grafik tasarım olabilir. belli bir süreniz var, disiplinli çalışmak zorundasınız. bütün gününüzü çok disiplinli planlamalısınız. freelance iş bulma kolay, artıyor da alan. ancak orada tutunabilmek zor. çünkü disiplinli bir çalışma istiyor. günü detaylı bir şekilde planlamak gerekiyor.
Freelance iş bulabilecek uygulamalar
Armut diye bir uygulama var. Freelance çalışanların bir uygulama, niteliksiz işlerden profesyonellik gerektiren işlere kadar her işi düşünebilirsiniz. Benzeri platformlar var. Türkiye’de de bu uygulama üzerinden iş alabilirler.
Pandemi freelance iş olanaklarını arttırdı mı?
Pandeminin bunda etkisi büyük. Şirketlerin pek çoğu şu anda homeworking çalıştırıyor. Bazı ücretleri de kaldırdığı için şirketlerin bu tarafa kaydığını gördük.
Ne kadar kişi freelance çalışıyor?
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün verilerine göre küresel işgücünün yüzde 35’i freelance çalışıyor. Yaklaşık 1,1 milyar kişi freelance işlerde çalışıyor.
Freelance iş gelecekte nasıl olacak?
Bazı sivil toplum kuruluşları ve araştırmacılar da şöyle bir tahminde bulunuyor: 2030 yılında küresel iş gücünü yüzde 80’ini freelance çalışanların oluşturacağı tahmin ediliyor. Freelance çalışmada disiplin çok önemli, sağlayabilecek miyiz? Kaygılar var. Yaptığım işin parasını alabilir miyim? Yaptığım işi beğendirebilir miyim? Bu iki soru freelance çalışanların kafasını kurcalar. Türkiye’de ciddi bir açmaz ve çoğu tam zamanlı çalışmaya devam eden insanın freelance tercih etmeme sebeplerinden ikisidir.
Z kuşağı iş hayatına freelance mı başlıyor?
Yapılan araştırmalar Z kuşağının iş hayatına freelance başladığını gösteriyor. O tarafı beğendiklerinde orada kalıyorlar. Açık kapı, her zaman orada iş bulabilirsiniz. Burada küresel düzenin de etkisi var. İstanbul’da yaşadığınız halde Berlin’deki müşteri ile iş yapabilirsiniz. Bu da Z kuşağının hoşuna giden taraf.
Amerika’da freelance çalışmaya en ilgili kesimin 18 ile 22 yaş aralığındaki Z kuşağı ve yüzde 53’ü freelance işler yapıyor. 23 ile 38 arasındaki Y kuşağında bu sayı yüzde 44 oranında. 39 ile 54 arasındaki X kuşağında da. Yüzde 30.
Freelance iş sözleşmesi var mı?
Şöyle oluyor mesela armutta çalışıyorsanız armut paranızız alıyor ve iş bittiğinizde size ödüyor. Ajanslarda çalıştığınızda da dijital bir sözleşme yapılıyor. Sizin bir sözleşme hazırlama ihtimaliniz yok.
Uzmanlık gerektirmeyenler freelance işler
Uzmanlık gerektirmeyen işler konusunda bir şey söyleyemeyeceğim. Armut uygulamasını indirsinler uzmanlık geliştirmeyen işleri bulabilirler. Sahibindencom’da da benzer bir alan var. Oradan ilan da çıkabiliyorlar.
Uzmanlık gerektiren freelance işler
İçerik yazmak, fotoğraf çekmek, video montajı, seslendirme, tasarımcılık, illüstrasyon çizmek gibi çokça sıralanabilecek bir şey.
Freelancer aylık ne kadar kazanır?
Net bir şey söyleyebilmek mümkün değil ancak işte iyi iseniz ve disiplini sağlayabiliyorsanız, tam zamanlı olarak çalışan o işin profesyonel ne kadar alıyorsa onun çok daha üstünde alabilir. Ağı ve networkü geniş oluyor.
Freelance yazarlık için hangi eğitimler gerekir?
İçerik editörlüğü dersimiz var, ücretsiz. İçerik uzmanlığı dersi var. Uzun dönem ders ve 1 yıl boyunca erişebilirler. Ajanslar tarafından videolar da var. O dersi tamamladıklarında içerik alanında çalışmaya başlayabilirler. Bu iş öz disiplin istiyor. Yazmayı araştırmayı ve okumayı seven biri olmanız gerekiyor. Başka türlü yapılabilecek iş değil.
Freelance para kazanmak için nelere dikkat etmeli?
Freelance çalışma biçiminde, çok profesyonel olduğunuz alanı seçin. Beğendirmek zorundasınız. Başka ihtimaliniz yok. İkincisi, disiplinli biçimde çalışmak zorundasınız. Üçüncüsü ise freelance çalışmada belirsizlik vardır. Çok iyi bir muhasebeci olmak zorundasınız, yaşamınız buradan sürdürecekseniz. Hesabınızı kitabınızı çok iyi yapmanız gerekiyor bir ay 10 bin lira sonra 1000 lira kazanırsınız. Dengeli gitmenizi gerektiren bir iş. Yoksa işin içinden çıkamayacakları duruma da düşebilirler. Disiplinli olmadığınız müddetçe yeterli parayı kazanamazsınız.
Sıkça Sorulan Sorular
Gazeteciler için freelance önerileriniz neler?
Gazetecilikte freelance çalışmayı yayının başında bahsettik. Telifli çalışma ve kaşeli muhasebe var. Gazetecilik geleneksel biçimde devam ediyor hali hazırda. Telif başına ya da kaşeli muhabirlik o bölgedeki haberleri ajanslara satmak gibi. Ajanslara başvuru yapabilirler. Anadolu Ajansı, Demirören Haber Ajansı ve İhlas Haber Ajansı’na başvurabilirler.
Diğer freelancerların önüne nasıl geçebiliriz?
Freelance şekilde çalışmak için web sitesi oluşturabilirsiniz. Aktif bir şekilde postlar paylaşırsınız. Bir şekilde kendinizi duyuracak yöntemler bulmanız gerekiyor.
Freelance işlerinin avantajları nelerdir?
İşinizi kendi zamanınızda çalışarak yönetebilirsiniz.
İstediğiniz yerden ve zamandan çalışabilirsiniz.
İşinizi kendi tercih ettiğiniz alanlarda ve becerilerde geliştirebilirsiniz.
Daha fazla para kazanma şansınız olacak.
Zamanınızı daha etkin kullanabileceksiniz.
İşinize bağlı olarak, kendi kazançlarınızı kontrol edebilirsiniz.
Yeni beceriler öğrenmek için daha çok zaman ayırabilirsiniz.
Daha fazla özgürlüğe sahip olacaksınız.
İşinizi çok daha verimli ve ekonomik bir şekilde yapabilirsiniz.
İşinizi istediğiniz kadar yayınlayabilirsiniz.
Freelance işlerde başarılı olmak için ne gibi önlemler almalıyız?
İyi bir portföy oluşturmak - İşlerinizi başarıyla yapabileceğinizi, güvenilir bir iş ortağı olduğunuzu ve müşterilerinize değer katabileceğinizi gösteren bir portföy oluşturmak önemlidir.
İyi bir müşteri ilişkisi kurmak - Müşterilerinizle iletişim kurarak, işlerinizi anlamalarını ve beklentilerinizi karşılamak için gereken adımları atmalısınız.
Fiyatlarınızı doğru belirlemek - Bir işi ne kadar ücret alacağınızı belirlerken, işin türü, zorluk derecesi ve müşterinin özel beklentileri gibi faktörleri dikkate almalısınız.
İşlerinizi zamanında teslim etmek - Müşteri için önemli olan özelliklerden biri de zamanında iş teslimidir. Bu nedenle, müşterinin beklentilerini karşılamak için işlerinizi zamanında teslim etmeyi unutmayın.
Zaman yönetimi becerilerini geliştirmek - freelance işlerde, çoğu zaman sıkı bir çalışma temposu ve çok sayıda proje ile karşı karşıya kalırsınız. Bu nedenle, işlerinizi zamanında teslim edebilmek için zaman yönetim becerilerinizi geliştirmelisiniz.
Freelance işlerinin riskleri nelerdir?
Güvenlik Riski: Freelance işlerinizi gerçekleştirmek için herhangi bir ödeme alma veya ödeme yapma işlemi gerçekleştirmeniz gerekebilir. Bu işlemler, kötü niyetli kişilerin sizin veya müşterinizin özel bilgilerinizi çaldığı veya kötüye kullandığı güvenlik riskleri taşıyabilir.
İş Riski: Freelance işlerinizin başarısı, arkanıza yaslanabileceğiniz bir iş arkadaşı veya patronu olmaksızın yalnızca sizin sorumluluğunuzda olacaktır. Bu, kazanç potansiyelinizi arttırırken, aynı zamanda başarısız olma riskinizin de arttığı anlamına gelir.
Sosyal Risk: Freelance işlerinin en büyük dezavantajı, sosyal ilişkilerinizi etkilemesi olabilir. Çalışma ortamının dışına çıkmanız, sosyal hayatınızı ve arkadaş ilişkilerinizi olumsuz etkileyebilir. Aynı zamanda, freelance işlerde daha az kazanç elde etme riski de vardır.
İlgili Kurslar
Video Editörlüğü Eğitimi
Video editörlüğü (Premiere Pro): kurgu, ses, renk ve başlık. İçeriklerinizi profesyonelleştirin.
İçerik Editörlüğü
Okuru içeriğe bağlayan yapı: başlık, akış, netlik ve çağrı. Editör checklist’i ve stil kılavuzu.
Temel Video Çekim Teknikleri Eğitimi
Stabilite, kompozisyon, ışık ve ses. Telefonla profesyonel video için pratik çekim ve kurgu akışı.
