Geçmişi 1960’lı yıllara uzanan, son yıllarda rekabetin yoğun olduğu iş yaşamındaki ciddi sorun ve problemlerden bir tanesi mobbing kavramıdır. Kurumlarda karşımıza çıkan olumsuz bir davranıştır. Her sektörden her bireyin çalışma hayatında karşılaşabileceği negatif bir davranıştır. Bireyler ve kurumlar için yıkıcı sonuçlara sebep olmaktadır. Sadece bireyleri etkiliyor gibi dursa da kuruma ciddi zarar vermektedir. Kavrama ilişkin farkındalık önemlidir.
Mobbing Kavramı
İngilizce “mob” kelime kökeninden türeyen bir sözcüktür. Mobbing, alfabesi farklı olan diller haricinde pek çok dilde aynı şekilde yazılıyor ve okunuyor. Öncelikle herkesin başına gelebilecek bir davranış olduğunu belirtmek gerekir. Davranışı iş yaşamında tanımlayan kişi Heinz Leymann’dır. Leymann, kurumları tıpkı bir savaş alanına benzetir ve mobbing’in bir psikolojik terör olduğunu savunur. Kişi ya da kişiler hedef alınarak sözlü, sözlü olmayan, fiziksel şiddet içermeyen, negatif, agresif, saldırgan, düşmanca uygulanan davranışlardır. Negatif bir davranış ve etik, ahlak dışı iletişimdir.
En genel ifadeyle, bir tarafın diğeri üzerinde hakimiyet kurma çabasıdır. Karşı taraf üzerinde baskı kurma, etrafını sarmış gibi hissettirmektir. Can sıkıcı, kişilere yönelik yıpratıcı olarak yapılan, kişiyi sindirmeye yönelik ısrarlı, kasten ve tekrarı olan, planlı davranışlardır. Karşı tarafı bunaltma, tehdit ile korkutma davranışları da mobbing kapsamındadır.
Leymann’a göre kişiler, mobbing davranışını bir kişiye grubun davranışını kabul ettirmek, kasıtlı hareketlerden keyif almak, can sıkıntısı kaynaklı, önyargıları sağlamlaştırmak amaçlı dört sebepten dolayı gerçekleştirmektedir. Birden ortaya çıkmaz, sürece yayılmaktadır. Kişilerin sinmesini sağlayarak kurumdan uzaklaşmalarına, hatta kişilerin istifasına kadar uzanabilen bir süreçtir.
Mobbing’e maruz kalan kişiler yoğun şekilde stres yüklenirler. Yüklenen stres ile birlikte mutsuz çalışanlar karşımıza çıkmaktadır. Huzursuz ve mutsuz çalışanların yoğunlukta olduğu bir kurumun başarıya ulaşması beklenemez.Notfolk 1989 yılında yaptığı çalışmasında, kişilerin aynı iş yerinde üç yıldan fazla çalıştıklarında daha çok karşılaştıkları bir durum olarak belirtmiştir. Mobbing’in monotonluk, rutinlik içerisinde de meydana geldiğini düşündüğümüzde, bu durum kuruma alışkın, uzun süredir kurumda olan kişilerin daha rahat davranışlar sergilemesi ile bağdaştırılabilir.
Mobbing Yeni Bir Kavram Mıdır?
Her ne kadar iş yaşamında davranışa dair farkındalık yeni yeni oluşsa da, davranışın literatürdeki geçmişi 1960’lı yıllardadır. İlgili literatür doğrultusunda, o yıllarda davranışı ortaya atan ilk kişinin Konrad Lorenz olduğu bilinmektedir.
Mobbing fiziksel şiddet içermekte midir?
Hayır. Mobbing, psikolojik şiddettir. Fiziksel şiddet içermemektedir. Ancak en az fiziksel şiddet kadar kişiye zarar vermekte ve kişiler için tehlikeli olmaktadır.
Kurumdaki her olumsuz davranış mobbing midir?
Tabii ki hayır. Bazen kişiler kurum içerisinde küçük bir tartışmayı da mobbing olarak yorumlayabilmektedirler. Ancak unutulmamalıdır ki, her olumsuz davranış mobbing değildir. Davranışı Mobbing olarak tanımlayabilmenin ön koşulu, davranışın iş yerinde yaşanmış olmasıdır. Sistematik, sürekli olmasına yani davranışın sıklığına bakılır. Bu sıklıktan kastettiğimiz en az 6 ay gibi bir süredir. Bir tarafın diğer tarafa bilerek, isteyerek kasıtlı davranışlarda bulunması gerekmektedir. Bir de kişinin sağlığında zarar meydana gelmesine bakılmaktadır.
Mobbing’in Türleri
Mobbing türleri dikey (hiyerarşik) ve yatay mobbing türü olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Dikey mobbing türü, üstten asta ve asttan üste olmak üzere iki şekilde gerçekleşmektedir.
Yatay mobbing türü ise, eşitler arası yani organizasyonda yatayda olan kişilerin birbirlerine uyguladıkları mobbing davranışıdır.
Literatüre göre, üstten asta uygulanan dikey mobbing türü en çok görülen mobbing türüdür.
Mobbing eğitimi aldığımda baş etmeyi öğrenebilir miyim?
Her şeyde olduğu gibi, mobbing davranışıyla baş etmenin ön koşulu da farkında olup, yeterli bilgiye sahip olmak yani ilgili eğitimi almaktadır. Mobbing davranışını detaylı biçimde öğrenmek için İstanbul İşletme Enstitüsü’nde, benim de eğitmeni olduğum Mobbing eğitimimize katılabilirsiniz.
Mobbing Eğitiminin Amacı
Mobbing eğitiminin amacı davranışa ilişkin farkındalık oluşturmak ve kavram ile ilgili genel bir çerçeve çizmektedir. Buna ek olarak, davranışla bireysel ve kurumsal olarak nasıl baş edileceği konusunda yol haritası çizilmektedir. Hem mobbing hakkında detaylı bilgi sahibi olacaksınız, hem de sınavda başarılı olduğunuz takdirde sertifika almaya hak kazanacaksınız.
Mobbing Nedir?
Kişi ya da kişilerin hedef alınarak, planlı, kasıtlı ve sistemli şekilde yıpratılmasıdır. Literatürde yıldırma, yıpratma, günah keçiciliği ve psikolojik şiddet olarak da bilinmektedir. Mobbing olgusu, fiziksel şiddet içermemektedir. Heinz Leymann, davranışı ilk tanımlayan kişidir. Bugün hala Leymann'ın yaptığı tanım geçerli kabul edilmektedir.
Mobbing Türleri Nelerdir?
Mobbing türleri dikey mobbing ve yatay olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kurumdaki yöneticilerin astlarına ve astların yöneticilerine uyguladıkları mobbing olarak dikey mobbing davranışı iki şekilde gerçekleşmektedir. Yatay mobbing ise, kurum içerisinde eşitler arasında meydana gelen mobbing davranışlarıdır. Üstten asta uygulanan dikey mobbing en çok rastlanan mobbing türüdür.
Bir Davranışı Mobbing Olarak Tanımlayabilmek İçin En Önemli İki Koşul Nelerdir?
Öncelikle bir davranışı mobbing olarak tanımlamak için davranışın iş yerinde yaşanması gerekmektedir. İş yerinde yaşanmasına ek olarak, davranışın tekrar etmesi ve sistematik olması önemlidir.
