Acil servisler; sağlık hizmetlerinin oldukça önemli birimleridir. Acil servis hemşireleri de acil servislerin önemli personellerindendir. Peki, Acil servis hemşiresi nedir?, Acil servis hemşiresi ne iş yapar?, Acil Servis hemşiresinin maaşları nasıldır? ve Acil servis hemşiresi nasıl olunur? Yazımızda bu sorulara cevap bulmaya çalıştık. acil servis hemşiresinin tanımıyla başlayalım.
Acil Servis Hemşiresi Nedir?
Acil Servis Hemşiresinin tanımını yapma için öncelikle aciliyet kavramının ne olduğunu bilmek gerekir. Aciliyet kelimesi tıp biliminde kaza uğramış, yaralanmış veya hastalanmış olan birine vakit kaybetmeden tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyulması olarak tarif edilebilir. Hastanelerdeki poliklinik kapsamında verilen hizmetler randevu sistemi ile yerine getirilirken sağlık hizmetlerinin ertelenemez bir özelliğe olması nedeniyle rutin işlemlerin dışında hastanelerde 7 gün 24 saat boyunca hizmet verecek farklı bir birime ihtiyaç duyulmuştur. Bu birim acil servis olarak karşımıza çıkmaktadır.
Acil servise kim tarafından getirildiğine bakılmaksızın gelen hasta ve yaralıya vakit kaybetmeden tedaviyi sağlamaya çalışan, doktor emir ve talimatları doğrultusunda hastayı stabil konuma getiren, doktora hastanın durumu hakkında bilgiler sağlayan ve olabildiğince yakından hastayı gözlemleyen sağlık personeline Acil Servis Hemşiresi denir.
Acil Servislerin Tarihsel Gelişimi Nasıldır?
Acil servis hizmetlerinin tarihsel gelişimlerine bakıldığında modern acil servislerin kurulması 1863 yılına kadar dayanmaktadır. İlgili yıllarda İsviçre’de Kızılhaç’ın kurulması ile gerçekleşmiştir. Daha sonra diğer Avrupa ülkelerinde de Acil Servis hizmetlerinin verildiğini, Dünya savaşlarının neden olduğu ölüm ve yaralanmalardan dolayı Acil Servis kullanımları hızla artmıştır. (13)
Ülkemizdeki Acil Servis hizmetleri ise 1853-1856 yıllarında Kırım Savaşı zamanında Florence Nightingale’in çalıştığı Selimiye Kışlasında hastaneye çevrilen bölümde gerçekleştirilmiştir. Kızılay tarafından 1960 yıllarından itibaren ülke genelinde ilk yardım kursları açılmış ve acil servislerde sağlanan hizmetlere yönelik eğitimler düzenlenmiştir. 1985 yılında Ankara Numune Hastanesi bünyesinde “ Ankara Hızır Acil Servis” birimleriyle acil servisler faal hale getirilmiştir. Daha sonraları ise üniversiteler, askeri hastaneler ve kamu hastanelerinde acil servis birimleri kurulmuştur.
Acil Servis Hemşiresi Kimdir?
Acil sağlık sorunlarında kim tarafından getirildiğine bakılmaksızın hasta ve yaralılara vakit kaybetmeden tedavi uygulayan ve doktor talimatları ve emirleri doğrultusunda hastayı stabil noktaya getiren, hasta hakkında yol gösterici olabilme adına doktora bilgi sağlayan ve hastayı gözlemleyecek olan kişiye Acil Servis Hemşiresi denir.
Aciliyet kavramı tıp biliminde hastanın vakit kaybetmeksizin tıbbi bakıma gereksinim duyduğunu göstermesidir. Yaşanan herhangi bir kaza veya travma durumunda birinci amaç yaşamı tehdit eden etkeni engellemeye çalışmak ve ikinci amaç ise bu etkeni bir daha karşılaşılmayacak şekilde ortandan kaldırmak gerekir. Bu nedenle çoğu zaman hastanelerdeki poliklinik kapsamında sağlanan hizmetlerin randevu sistemi ile yerine getirildiği bunun dışındaki diğer rutin işlemlerin daha önceden belirlenmiş bir plan kapsamında sağlandığı hastanelerde aralıksız gün boyu, 24 saatlik zaman dilimi çerçevesinde görev alacak farklı bir birime ihtiyaç duyulması nedeniyle ortaya çıkmıştır.
İhtiyaçların sağlık hizmetlerinde ertelenemez olması nedeniyle acil poliklinikler veya acil servis birimleri kurulmuştur. Acil servis birimleri kişilerin sağlık açısından aciliyet durumunda oldukları veya hastalıklarını bu kapsamda değerlendirdiklerinde hastalığın başvuru anında veya başvurdukları hastalığın aciliyet durumuna bağlı olarak tıbbi gerekliliğin acil bakım, tedavi ve girişimlerinin sağlandığı sağlık birimleri olarak gösterilir. Diğer bir ifadeyle hastane acil servisleri kaza, travma ve yaşamsal tehlike arz eden hastalıklar nedeniyle vakit kaybetmeksizin tıbbi ve gerekmesi halinde cerrahi girişim gerektirecek hastalara ilgili müdahalelerin gerçekleştirilmesi ve bu hastaların izlenmesi kapsamında yapılmış ve düzenlenmiş yerlerdir.
Bir hastanın veya bir yaralının acil servise gelmesi halinde stabilize durumuna getirildikten sonra taburcu edilir veya kişinin nakledilmesi söz konusu ise bir başka hastaneye transferi gerçekleştirilir. Normal koşullarda acil servis bünyelerinde hastaların yatışı sağlanmaz, şayet bir yatış işlemi gerekiyorsa 24 saat müşahade altında tutulurlar.
Acil Servis Hemşiresi Ne İş Yapar?
Her koşulda kişinin, ailenin, toplumun hemşirelik girişimleri kapsamında karşılanabilecek sağlıkla ilgili ihtiyaçların tespit edilmesine yönelik gerek duyulan ihtiyaçların her ortamda bireyin, ailenin ve toplumun hemşirelik girişimleri ile karşılanabilecek sağlıkla ilgili ihtiyaçlarını belirler ihtiyaçlar çerçevesinde hemşirelik girişimlerini kanıta dayalı olarak planlama, uygulama, değerlendirme ve denetleme gibi çalışmaları yürütür. Bu kapsamda Acil Servis Hemşiresinin görevlerini iki başlık halinde değerlendirilmektedir.
Hemşirelik Bakımı
Tıbbi tanı ve tedavi planının uygulanmasına katılım şeklindedir.
Hemşirelik Bakımı
Çalışmalarına ait rutin ve kendi alanında yer alan çalışmaları yürütür. Bu görevleri şöyle açıklayabiliriz;
Hastaneye gelen hastanın acil servis kabulüne yardımcı olur.
Hastalara ait arteryel kan basıncı, vücut ısısı, SpO2, EKG, Solunum gibi monitorizasyonunu gerçekleştirir. İlgili parametreleri değerlendirek izler ve sonuçlarını kaydeder, normal bir sapmanın dışına çıkılması halinde ise vakit kaybetmeksizin sorumlu hekime bildirimde bulunur.
Hastalara ait gerçekleşen hızlı fiziksel değerlendirmeleri sağlar, verileri değerlendirerek, sonuçlarını kaydetmek ve sonrasında ise normalden sapmalar varsa bu durumu hekime bildirir.
Aynı durumda acil serviste bulunan hastalar arasında öncelikli değerlendirmeler de bulunarak, öncelikleri tespit eder.
Acil servise gelen hastaların doktor tarafından yaşına karar verilen hastaları ve ameliyatı yapılacak hastaların kurum bünyesinde iç transfer kriterlerine göre sevkini işlemini gerçekleştirir.
Kateter pansumanlarını ve Periferik IV kateter takarak işlemlerini sağlar. Bunun dışında trakeal aspirasyon yapar, oksijen ve buhar tedavilerini gerçekleştirir. Gerek duyulması halinde endotkrakeal tüp, kolostomi, trakeostomi, gastrostomi gibi bakımları verir. Soğuk ve sıcak uygulamaları yaparak prine bakımı verir, üriner kateter, prezervatif sonda takar. Bununla beraber nazogastrik tüp takar ve gastrik lavaj uygulama işlemini yapar. Drenaj sistemlerini ve göğüs tüplerini kontrol ederek, drenaj torbalarını değişimlerini gerçekleştirir. Yapmış olduğu çalışmaları gözlemleri ve sonuçlarıyla beraber kaydeder.
Kurumun talimatları ve politikaları kapsamında infüzyon ve transfüzyon işlemlerini başlatarak ilgili değerlerini izleyerek kaydeder.
Kendi sorumluluğunda bulunduğu hastaların enteral ve parenteral beslenme ihtiyaçlarını belirleyerek, ihtiyaçları doğrultusunda hemşirelik bakımını planlayarak uygular ve beslenme gereksiniminde kullanılan araç ve gereçlerin sterlizasyonun devamlılığını gerçekleştirir.
Hastaya uygun olabilecek en iyi pozisyonu vererek, mobilizasyonunu sağlarak ihtiyaç duyulan sıklıktaki pozisyonunu değiştirir.
Elektrolit-sıvı dengesi kapsamına yönelik olası ve mevcut sorunları göz önünde bulundurarak uygu olabilecek hemşirelik bakımlarını değerlendirerek planlar ve uygulara. Çıkardığı ve aldığı sıvı takibini gerçekleştirir ve kaydedilmesini sağlar.
Soluma yönelik sorun yaşayan hastaların sorunlarını çözme girişimlerinde bulunur ve bunun için planlama, uygulama ve değerlendirme safhalarını gerçekleştirir.
Pace maker durumdaki hastayı izler ve ihtiyaç duyulan bakımları yerine getirir.
Görev yapmış olduğu acil servisteki hastalarla ve hasta yakınlarıyla terapötik iletişim gerçekleştirir, ilgili kişilerin psikososyal durumlarına yönelik uygun olabilecek hemşirelik bakımını gerçekleştirir.
Acil servislerde sık sık rastlanan infeksiyonlarının gelişmini ve yayılmasını önlemek için gerekli her türlü tedbirlerin (el yıkama, eldiven, izolasyon, maske, gömlek vb) alınması sağlar ve alır.
Hayatını kaybeden hastayı ilgili prosedür doğrultusunda hazırlayarak morga taşınmasını sağlar ve hasta yakınlarına destek olmaya çalışır.
Tıbbi tanı ve tedavi planının uygulanmasına katılım
Doktor tarafından yapılan invazif çalışmalara katılır; hemşirelik görevlerini yerine getirir.
Tıbbi malzemeleri, acil ilaçları ve cihazları kullanıma hazır bulundurur.
Acil durumların yaşanması halinde hekimle işbirliği gerçekleştirir. Mavi kod çağrısını arres durumlarında yapar. Kurumun daha önce belirlemiş olduğu protokoller kapsamında temel ve ileri yaşam desteği çalışmalarına katılır. Bu destekler solunum desteği, oksijen verme, acil ilaçlar, kalp mesajı, tıbbi cihazların uygulanması gibi sıralanabilir. Şayet an itibariyle ünitede hekim bulunmuyorsa, ileri yaşam desteği sertifikası bulunuyor ve geçerlilik süresi devam ediyorsa temel ve ileri yaşam desteği uygulamalarını yapar.
Hastanın laboratuvar tetkiklerine yönelik idrar ve kan örneklerini toplar ve laboratuvara göndererek sonuçlarını takip eder ve değerlendirir daha sonra ise doktora bu konuda bilgi verir.
Doktor tarafından istenen radyolojik tetkikler için hastayı hazırlayarak, ilgili birime gönderilmesini sağlar ve gerek duyulması halinde transfere eşlik eder.
Acil Servis Hemşiresi Maaşları
Acil servis hemşirelerin maaşları oldukça değişkenlik göstermektedir. Kamu hastanelerinde bir acil servis hemşiresinin almış olduğu maaş ile özel hastanelerde aynı görevi yerine getiren acil servis hemşireye göre değişkenlik gösterebilir. Bu açıdan ilgili maaşlar özel sektörde biraz daha düşük olduğunu söyleyebiliriz. Kamuya ait hastanelerde en düşük maaş 4000 TL dolayında iken en yüksek maaş ise 5000 TL seviyelerindedir. Bu durumda kamu sektöründe ortalama maaşın 4500 TL olduğunu belirtebiliriz. Bu maaşlara kurumun döner sermayeden kaynaklanan ödemeleri eklenmemiştir.
Özel sektörde ise kurumsal kimliğe sahip olan bazı özel hastaneler kamu hastanelerine göre maaş ödemeleri birebir aynı veya biraz daha fazla olabilmektedir. Fakat geneli itibariyle özel hastaneler kamu hastanelerine göre daha düşük maaşlar vermektedir. Özel sektörde en düşük maaş 3000 TL iken, en yüksek maaş ise 4000 TL civarındadır. Özel hastanelerde acil servis hemşirelerinin maaş ortalamalarının 3500 TL olduğunu söyleyebiliriz.
Acil Servis Hemşiresi Nasıl Olunur?
Acil servis hemşiresi diğer sağlık meslekleri gibi oldukça önemli bir konuma sahiptir. Acil sevis hemşiresi olmak için bazı eğitimlere sahip olmak gerekir. En temelinde sağlık meslek lisesini başarıyla tamamlan kişiler olabildiği gibi lisans eğitimlerini hemşirelik bölümünde tamamlayan kişilerde acil servis hemşiresi olabilirler. Lisan eğitim düzeyinde eğitim almak isteyen kişiler Temel Yeterlilik Testi (TYT) ve Alan Yeterlilik Testi sınavlarından başarılı olmaları gerekir.
Bunun dışında eğer kamu hastanelerinde çalışmak isteniyorsa KPSS lisans sınavına girmeleri gerekmektedir. Bununla beraber Sağlık Bakanlığının öngörmüş olduğu kurum içi veya kurum dışı bazı eğitimler almak gerekebilir.
Acil Servis Hemşiresinin İşi ve Görevleri Nelerdir?
Stres altında çabuk ve doğru bir şekilde karar verme becerisi, deneyimi hatta hasta ve yakınlarını destekleyici ve rahatlatıcı bir davranış gösterme gibi bazı önemli özellikler acil servis hemşirelerinde bulunması gereken özellikler arasında gösterilir. Acil servislerde çalışacak hemşirelerin bu konularda eğitim görmüş olmaları ve daha donanımlı olmaları gerekecektir. Acil servis hemşirelerin çalışma alanlarına değinecek olursak aşağıda yer alan alanlarda görev alabilirler;
Acil servis sorumlu hemşiresi
Servis hemşireliği
Klinik hemşireliği
Acil servis yoğun bakım hemşireliği
Klinik/servis hemşiresi hastaların kabulünün hasta için gerek görülen tetkik ve tahlillerinin gerçekleştirilmesi planlamalarına varana dek olan acil servis hemşirelerinin görev ve sorumluluklarını yerine getirmeye çalışır. Sorumlu acil servis hemşiresi acil serviste hizmetlerin sağlanması konusunda çalışmalar yürütür ve bu kapsamda planlamalar gerçekleştirir. Yapılan ve planlanan işlerin kontrolünü sağlar. Diğer bir görevi hastanedeki birimlerle koordinasyonu sağlamak, hemşirelerin işe devamlılığını, işe verimliliğini ve izin konularından sorumludur.
27515 sayılı resmi gazetede 2010 yılında “Hemşirelik Yönetmeliği” 19 Nisan 2011 tarihinde güncellenmiş ve bu güncelleme kapsamında acil servis hemşiresinin görev ve sorumluluklarına da yer verilmiştir. İlgili hususlar acil servis hemşiresinin görev ve sorumlulukları, hemşirelerin genel görev ve sorumluluklarına ek olarak “tıbbi tanı ve tedavi planının uygulanmasına katılım” ve “hemşirelik bakımı” iki başlık halinde dikkate alınmıştır.
Yönetmeliğe Göre Acil Servis Hemşiresinin Görevleri
Yönetmeliğe göre acil servis hemşiresinin hemşirelik bakımıyla ilgili görevleri şöyledir;
Gelen hastanın acil servise kabulünü gerçekleştirmek
Hastalara ait monitorizasyonunu (SpO2, vücut ısısı, EKG, arteryel kan basıncı, EKG) gibi çalışmaları sağlar. Bu kapsamda ortaya çıkan değerleri izler ve değerlendirir sürecin sağlıklı bir şekilde izlenmesi için kaydeder gerek görülmesi halinde ise doktora bilgi verilir.
Acil serviste aynı anda yer verilen olgular arasında öncelikleri belirler
Kabul edilen hastaların yatışına karar verilen hastaları be ameliyata gerek görülen hastaların kurum içi transfer prosedürüne göre nakli sağlanır.
Oksijen ve buhar tedavilerini uygular, periferik IV kateter takarak ve kateter pansumanlarını gerçekleştirir. Trakeal aspirasyon yaparak gerekmesi halinde endotrakeal tüp, trakeostomi, kolostomi bakımları gerçekleştirir. Ayrıca gastrostomi bakımı vererek, nazogastrik tüp işlemini yapar, rektal tüp uygular, lavaj uygular, perine bakımı verir, lavman yapar, Prezervatif sonda/ ürüner kateter takar ve bakımını gerçekleştirir, soğuk ve sıcak uygulama yapar, göğüs tüplerini ve diğer drenaj sistemlerini kontrol eder, gerektiğinde drenaj torbalarını değiştirir, gerçekleştirmiş olduğu çalışmalarını gözlemleyerek kaydeder.
Transfüzyon ve infüzyon işlemlerini kurum politikalarını ve talimatlarını dikkate alarak başlatır ve başlatımış olduğu işlemi gözlemleyerek aynı zamanda da kaydeder.
Hastaların enteral ve peranteral beslenme gereksinimlerini belirler, hastaların ilgili gereksinimlerine göre hemşirelik bakımını planlar ve gerçekleştirir. Şayet beslenme durumunda kullanılan herhangi bir cihaz sözkonusu ise sterilizasyonunu gerçekleştirir.
Hastanın mobilizasyonunu sağlayarak uygun pozisyon verir ve gerekn pozisyonunu sıklıkla değiştirir.
Hastaların solunumuna yönelik meydana gelen sorunları çözmeye çalışır
Sıvı elektrolit dengesi kapsamında olası ve mevcut sorunları değerlendirerek uygun olabilecek hemşirelik bakımını planlar ve gerçekleştirir.
Pace markerli olan hastaları izler ve gerek duyulan bakımları gerçekleştirir.
Acil hasta servisleri başta olmak üzere ve hasta yakınlarıyla terapötik iletişim kurmaya çalışır, Onların psikososyal durumlarına göre hemşirelik bakımını sağlar.
Acil servislerde gerçekleşebilecek infeksiyon hastalıkların gelişmesini önlemek için tedbir alır.
Hayatını kaybeden hastaya ilgili talimatlar doğrultusunda hazırlayarak morga taşınmasını sağlar ve yakınlarına destek olur.
Yukarıda yer alan ilgili maddelerin tamamı acil servis hemşiresinin görev tanımları arasında yer alır.
