Kişisel Gelişim

Yapay Zeka Film Önerileri

Banu Cantekin
Güncellendi:
11 dk okuma
Bu resim robot benzeri kafası olan bir kadını gösteriyor. Topuz şeklinde bağlanmış uzun siyah saçları koyu arka planda göze çarpıyor. Yüzü, büyük gövdeli ve metalik parçalara sahip bir makine tarafından kısmen gizlenmiş. Gözleri kapalı ve hafif robotik bir ifadesi var. Arka planda, sahneye bir gizem unsuru katan bulanık bir köpek görüntüsü var. Kadın sanki önemli bir karar üzerinde düşünüyormuş gibi derin bir düşünce içinde görünüyor. Kadının duruşu ve robotik kafası onu aynı anda hem güçlü hem de savunmasız gösteriyor.
Film AdıYayın YılıKonu
Metropolis1927İşçi sınıfı ile üst sınıf arasındaki çatışmayı ve bir mucidin yapay zeka kullanarak sevdiği kadını taklit etme çabasını konu alan bir film.
Star Wars: Episode 4- A New Hope1977Galaksiler arası savaşta önemli rol üstlenen yapay zeka droidlerinin fedakar ve kahraman hikayeleri anlatılıyor.
Blade Runner1982Replikant isimli insandan ayırt edilemeyen robotların kontrol altına alınmaya çalışılmasını ve insanlarla yaşadıkları mücadeleyi anlatan bir bilim kurgu filmi.
The Terminator1984Yapay zeka üreterek bütün savunma sistemlerini kontrol eden insanlık, kontrol dışı olan robotların dünyayı işgal etme hikayesini konu alıyor.
Bicentennial Man1999Bir robotun düşünme ve hissetme yeteneğini keşfetmesi ve insan olma çabasını ele alan dramatik ve düşündürücü bir film.
I, Robot2004Robotların insanlığa hizmet ettiği ancak aynı zamanda büyük bir tehdit oluşturduğu bir dünya hikayesi.
A.I Artificial Intelligence2001Yapay zekanın duygusal boyutunu ele alan filmde, bir robot çocuğun insan olma çabası ve yaşadığı olaylar anlatılıyor.
Blade Runner 20492017İlk filmde ele alınan temaların devamı niteliğinde, duyguları ve düşünceleri olan yapay zekalı robotlar üzerine odaklanan bir film.
The Terminator: Dark Fate2019Terminatör serisinin son filmi, robotların insanları yok ederek kendilerine ait bir dünya kurma çabalarını anlatıyor.
9 satır ve 3 sütunlu tablo
Tüm sütunları görmek için yatay kaydırın →

Yapay zeka günümüzde fantastik bilim kurgu filmlerinin ötesine geçerek hayatımızın bir parçası haline geldi. En basit haliyle akıllı telefonlarımızda dahi kullandığımız yapay zeka, artık bir insan gibi davranabilen insansı robotlara kadar yaşamın her alanında varlığını gösteriyor. Gördüğümüz her yapay zekaürününe ise genelde ilk verdiğimiz tepki “tıpkı filmlerdeki gibi” oluyor. Çünkü aslında yapay zeka 1920'lerden bu yana sinema sektöründeki en popüler film konularının başında geliyor.

Geçmişten günümüze yapay zeka konulu filmlere baktığımızda bir yandan yapay zekanın tarihsel dönüşümünü de görmek mümkün. Bu alandaki çalışmaların her biri dönemsel olarak mutlaka filmlerde yer almış. Yapay zekanın sinema tarihindeki yolculuğuna en iyi yapay zeka filmleri ile göz atalım. İşte sizin için hazırladığım yapay zeka film önerileri…

Yapay Zeka ile İlgili Filmler

Metropolis (1927)

Yapay zeka ile ilgili filmler listemizin en eski tarihlisi siyah beyaz sessiz bir Alman filmi. Metropolis bize yapay zekanın neredeyse bir yüzyıl öncesinde dahi konuşulduğunu gösteren bir film. Dönemin en pahalı sessiz filmi olan Metropolis’te yer altında makinelerle birlikte yaşayan işçi sınıfı ile yukarıda yaşayan üst tabakanın arasındaki çatışmalar konu ediliyor. Mucit Rotwang’ın âşık olduğu kadını elde edememesi sonucu, kaçırıp bedenini icat ettiği makineye kopyalaması filmi yapay zekânın ilk örnekleri arasına en önemli noktası. Bir insansı makinenin iki sınıfa ayrılmış halkı düşürdüğü zor durumlar aslında bugünün teknolojilerine atıfta bulunuyor. Sessiz film deneyimi yaşamak isteyenler ve 1927 yılından bugünlere bakmak isteyenler için harika bir film olduğunu söyleyebilirim. Filmin yönetmeni Fritz Lang.

Star Wars: Episode 4- A New Hope (1977)

Tüm zamanların en ünlü bilim kurgu serisinin başlangıcı olan Türkçe adıyla “Yıldız Savaşları” yapay zeka güzel bir şeymiş dedirtecek kadar sempatik robotlarıyla öne çıkmıştır. Filmdeki C3PO isimli robot “Metropolis” filmindeki robottan esinlenerek geliştirilmiştir. Galaksiler arası savaşta önemli rol üstlenen iki droid R2-D2 ve C3PO tüm seri boyunca fedakâr ve kahraman robotlar olarak karşımıza çıkıyor. Filmin yönetmeni George Lukas’tır.



Blade Runner (1982)

Türkçe’ye “Bıçak Sırtı” olarak çevrilen Blade Runner, 2019 yılının dünyasında geçen bir bilim kurgu filmidir. Başrolünde Harrison Ford’un oynadığı bu Amerikan filmi Ridley Scout’ın başyapıtlarından biridir. İnsan ve yapay zekalı robotlar arasındaki mücadelenin yanı sıra bu film, replikant isimli insandan ayırt edilemeyen robotların kontrol dışı Los Angeles’a gelmeleri ve onların kontrol altına alınmaya çalışılmasını anlatır. Blade Runner, duyguları ve düşünceleri olan yapay zekalı robotlar ile ilgili düşünmemizi sağlayan bir filmdir. Blade Runner 2049 adıyla bu kez Denise Willeneuve yönetmenliğinde devam filmiyle 2017’de seyirci karşısına çıkmıştır.

The Terminator (1984)

Terminatör filmini hemen hemen herkes bilir sanırım :) İnsanoğlu Skynet adında muhteşem bir yapay zeka üreterek bütün savunma sistemlerini Skynet üzerinden yürütmeye başlamıştır. 2029 yılında geçen film, robotların insanlığı yok etmek ve tamamen kendilerine ait bir dünya kurmak için insanlarla olan mücadelelerini anlatır. Arnold Schwarzenegger ile özdeşleşen Terminatör filmi en son Kasım 2019’da Tim Miller yönetmenliğinde serinin son filmi olarak vizyona girmiştir. Çekildiği yıldan bu yana insan eliyle yaratılan yapay zekânın bir gün kontrolden çıkıp çıkmayacağı halen tartışılmaktadır.

Bicentennial Man (1999)

Bu kez yapay zekalı robotların duyguları olup olamayacağı açısından düşündüren bir film var sırada. Robin Williams’ın oyunculuğunu konuşturduğu Chris Columbus tarafından çekilen filmde NDR-114 isimli robotun Martin ailesiyle yaşadığı hayat konu ediliyor. Evin işlerini yapmak için alınan robota Andrew adını veren aile bir süre sonra bu robotun sıradan olmadığını fark eder. Andrew’un düşünmek ve hissetmenin ne olduğunu keşfetmeye başlaması ve insan olabilme çabasını anlatan duygusal, dramatik bir o kadar da düşündürücü bir film.

I, Robot (2004)

Isaac Asimov’un aynı isme sahip kitabından uyarlanarak sinemaya aktarılan bu filmde robotlarla dolu bir dünya konu edilir. Filmin başkarakterindeki Will Smith, teknolojiye karşı olan bir dedektiftir ve insanlığa hizmet eden robotların aslında korkunç bir tehdit oluşturduğunu ispat etmeye kararlıdır. Yapay zeka teknolojisinin kötü olabilecek sonuçları filmin ana konusunu oluşturur.  



A.I Artificial Intelligence (2001)

Bir Stephene Spielberg filmi olan Artificial Intelligence, yapay zeka kavramını duygusal boyutta ele alır. Türkçeye yapay zeka olarak çevrilen filmde 11 yaşında kendi halinde bir robot çocuk olan David’in insan olduğuna inanması ancak ailelere verilen bir oyuncaktan ibaret olduğunu anlaması sonucu yaşadığı olaylar anlatılır. Dünya buzulların erimesiyle sular altında kalmış, insanoğlu bu felakete rağmen gelişen teknolojileri ile yeni bir dünya kurmayı başarmıştır. Yapay zekâlı ve insansı robotlar ise insanların en büyük yardımcılarıdır. Monica karakterine sevgiyle bağlanan robot David’in hayatındaki dramatik gidişat filmin hikâyesini oluşturur.

Wall-E (2008)

Animasyon severler için harika bir yapay zeka film örneği olduğunu söyleyebilirim. İki robot arasındaki aşkın anlatıldığı filmde duygusal ve komik sahneler bu kez yine yapay zekayı sevimli bir şekilde karşımıza çıkarıyor. Film, artık dünyanın yaşanamaz bir hale geldiği uzak bir gelecekte geçer. Başka bir gezegende yaşayan insanoğlu çöplerle çevrili dünyayı temizleme görevini Wall-E’ye verir. Çöplerden kendine yeni bir dünya yaratan Wall-E ve arkadaşı Eve’nin duygusal ilişkisi anlatılırken bir yandan da insanoğlunun dünyayı nasıl yok ettiğine atıfta bulunuyor. Oscar ödüllü Wall-E, sinema tarihinin en önemli animasyonlardandır.

Robot & Frank (2012)

Robot hastabakıcılar artık günümüzde konuşulmaya başlanan sürece geldiler. Jack Schreier yönetmenliğindeki Robot & Frank çıkış konusu olarak tam da bu teknolojiyi anlatıyor. Eski bir hırsız olan Frank’e bakmakla görevlendirilen yapay zekalı robotun maceralarını konu alan film eğlenceli sahneleriyle göz dolduruyor. Frank’in robotu hırsızlık işlerinde kullanmaya çalışması ortalığı biraz karıştırıyor :)

Her (2013)

Türkçe’ye aşk olarak çevrilen Her filmi, yakın gelecekte geçen dramatik ve romantik bir kurgudur. Yapay zeka yalnızlığa çözüm olabilir mi? Karısından boşandıktan sonra bir boşluğa düşen Theodore ile yapay zekâ asistanı Samantha’nın arasındaki arkadaşlık ve ilişki filmin konusunu oluşturuyor.

Ex–Machina (2014)

Genç bir programcının gizli bir yapay zeka projesi üzerine yaptığı çalışmalar ve işlerin kontrolden çıkmasıyla başlayan macera filmin konusunu oluşturuyor. Henüz 24 yaşındaki Caleb, dünyanın en önemli şirketinde yazılım uzmanı olarak çalışmaktadır. Düzenlenen bir yarışmayı kazanan Caleb, şirket CEO’sunun dağ evinde bir haftalık bir ödül kazanır. Ancak çok masum bir ödül gibi gözüken bu durum aslında yapay zekâlı Ava isimli bir robot ile ilgili deneydir. Filmin yönetmeni ve senaristi Alex Garland’dır.

Transcendence (2014)

Türkçe ismi evrim olan, yönetmenliğini Wally Pfister’in yaptığı bilim kurgu- gerilim filminde başroldeki Johnny Depp, büyük buluşlar yapmış ve önemli bir yapay zeka projesini yürüten bir bilim adamını canlandırıyor. Teknoloji karşıtı radikal grupların saldırısına uğrayan Will, bir cinayete kurban gider. Kendisi gibi bilim insanı olan eşi Evelyn Will’in beynini bir süper bilgisayara bağlar. Artık Will, bağlı olduğu bilgisayarda yaşayan bir yapay zekâdır.

Yukarıdaki filmlerin çoğunda ütopik gibi görünen senaryolar artık doğal karşıladığımız, neler olacağını merakla beklediğimiz gerçeklere dönüşmeye başladı. Yapay zeka teknolojisi hızla inovasyon anlamında her sektörün temel yapıtaşı haline gelmektedir. Geleceğin mesleklerinin nasıl şekilleneceği, insan gücünün yerine makinelerin geçip geçmeyeceği henüz tartışma aşamasında olsa da geleceği öngörebilenler için yazılım ve bilişim konusunda uzmanlaşmak ve yapay zekayı geliştirenler arasında olabilmek bu kaygıları giderebilir.

Siz de Enstitü bünyesindeki online eğitim programlarından Yazılım ve Bilişim eğitimlerini inceleyip, kendinizi bu alanda geliştirebilirsiniz. Yapay zeka film önerileri elbette bu kadarla sınırlı değil. Ancak yukarıdaki yapay zekâ ile ilgili filmler insanoğlunun bu konuda ne kadar zamandır üzerinde çalıştığını ve yapay zekâyla ilgili neleri sorguladığı hakkında size bilgi verecek fikirlerdir.

Sıkça Sorulan Sorular

Yapay zeka ile ilgili filmler izlemek ne kazandırır?

1920’li yıllarda dahi bugünün teknolojilerine atıfta bulunabilen filmleri görmek her şeyden önce insanoğlunun yaratıcılık ve bilimsel çalışmalar konusunda ne kadar ileri görüşlü olabildiğini gösterir. Bugün uygulamaya giren pek çok yapay zeka teknolojisi aslında neredeyse bir asırdır konuşuluyor. Yapay zeka ile ilgili filmler geçmişten bugüne bu teknolojik dönüşümün hikâyesini bize aktarır.

Yapay zeka ile ilgili başka filmler de var mıdır?

Yukarıda bahsetmediğimiz yapay zeka konulu filmler de bulunmaktadır. Matrix, Interstellar, The Machine, Star Trek: Generations, War Games gibi daha pek çok filmde yapay zeka konu edilmiştir. Ayrıca filmler haricinde pek çok dizi de yine yapay zekâ tema üzerine kurgulanmıştır.

Yapay zeka teknolojisi nedir?

En basit tanımıyla yapay zeka , insan zekasını taklit eden ve topladığı verilere göre kendini geliştirebilen yazılımdır. Yapay zekâ teknolojisi, insan gücü ile yapılan işleri otomatikleştirerek daha hızlı ve etkin bir halde sunabilmek için geliştirilen sistemdir. Günümüzde yapay zeka teknolojilerine verilen önem, yazılım ve bilişimi en popüler meslek dalları arasına sokmaktadır.

Yapay zeka teknolojisinin filmlerde nasıl kullanıldığını görmek mümkün müdür?

Evet, mümkündür. Yapay zeka teknolojisinin filmlerde nasıl kullanıldığını görmek için, birçok çağdaş film bu teknolojiyi kullanmaktadır. Bazı örnekler arasında, Blade Runner 2049 , Ex Machina , Her , ve A.I. Artificial Intelligence bulunmaktadır.

Yapay zeka filmlerinde karşımıza çıkan temalar nelerdir?

1. Yapay zeka ve insan ilişkisi.
2. Robotların insanların hayatlarına müdahalesi.
3. Teknoloji ve insan hayatı arasındaki ilişki.
4. İnsanların yapay zekaya olan güveni.
5. Yapay zekanın çıkarlarına karşı insanların savunması.
6. Yapay zekanın insan hayatını nasıl etkilediği.
7. Yapay zekanın gelecekteki tehlikeleri.
8. İnsanların yapay zekayı nasıl kontrol edebilecekleri.
9. Yapay zekanın insanların yararına kullanılıp kullanılmayacağı.
10. Yapay zeka ve insanların geleceği arasındaki ilişki.

Yapay zeka filmlerinde kullanılan teknolojilerin gelecekteki etkileri neler olabilir?

Gelecekteki etkileri, yapay zeka filmlerinde kullanılan teknolojilerin çok yönlü olacağını düşünmekteyiz. Bunlar arasında, insanların kendi ihtiyaçlarına göre daha iyi fikirler üretmesine yardımcı olacak otomatik öğrenme algoritmalarının geliştirilmesi, güvenlik konularında daha güçlü önlemler alabilme olasılığının artması, sağlık ve eğitim alanlarında çok daha etkin ve verimli çözümlerin ortaya çıkması gibi faydalar olacaktır. Ayrıca, insanların çevreleriyle iletişim kurmalarını kolaylaştıracak veya insanlar arasında doğrudan etkileşimleri sağlayacak çok daha gelişmiş sosyal ağların oluşturulması da yapay zeka filmlerinde kullanılan teknolojilerin dijital dünyada bırakacağı izler arasında yer alıyor.

Yapay zeka filmlerinde sıklıkla ele alınan konular nelerdir?

Yapay Zeka Filmlerinde Sıklıkla Ele Alınan Konular

Yapay zeka, 1920'lerden beri sinema sektörünün en popüler konularından biri olmuştur ve fantastik bilim kurgu filmlerinde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Bu filmler, yapay zekanın tarihsel dönüşümünü, insansı robotların evrimini ve teknolojinin insan yaşamına etkisini yansıtmaktadır. Yapay zeka filmlerinde sıklıkla ele alınan konular şu şekildedir:

İnsansı Robotlar ve Makineler

Metropolis gibi eski filmlerden başlayarak, insansı makineler ve yapay zeka konsepti sinemada önemli yer tutmuştur. Bu filmler, teknoloji ve insan yaşamı arasındaki etkileşimi ve çatışmaları, toplumsal sınıf farklarını ve teknolojinin insan yaşamını nasıl yönlendirebileceğini irdeler.

Yapay Zeka ve İnsan İlişkisi

Yıldız Savaşları serisinde olduğu gibi, yapay zeka ve insanlar arasında sempatik ve pozitif ilişkiler ele alınabilir. Bu tür filmler, yapay zekanın kullanışlı ve olumlu yönlerini vurgular ve teknolojinin insanoğluna yardımcı olabileceği potansiyelini gösterir.

Duyguları ve Düşünceleri Olan Yapay Zeka

Blade Runner gibi filmler, duyguları ve düşünceleri olan yapay zekalı robotlar ile ilgili düşünmeye yönlendirir. Bu tür yapımlar, yapay zekanın insan benzeri özellikleri ve insanlarla etkileşimine odaklanır.

İnsanlık ve Yapay Zeka Mücadelesi

Terminatör serisi gibi filmler, insanların savunma sistemleri ve yapay zekalı robotlarla mücadelelerini ele alır. Bu yapımlar, insanların teknolojik gelişmelerin kontrolünü elinde tutmak adına yaşadığı zorlukları, tehlikeleri ve gelecekteki potansiyel tehditleri işler.

Sonuç olarak, yapay zeka filmleri, teknolojinin evrimine, insansı robotların gelişimine ve insan yaşamının bu süreç içerisinde dönüşümüne ışık tutmaktadır. Bu yapımlar, günümüzde hayatımızın bir parçası haline gelen yapay zekanın potansiyel olumlu ve olumsuz yönlerini yansıtarak, gelecek nesiller için önemli bir fikir alışverişi sunmaktadır.

Yapay zeka teknolojisi sayesinde insansı robotlar ne tür yeteneklere sahip olabilir?

Yapay Zeka Teknolojisi ile Geliştirilen İnsansı Robot Yetenekleri

Yapay zeka teknolojisi, günümüzde akıllı telefonlardan insansı robotlara kadar pek çok alanda kullanılmaktadır. Bu teknoloji sayesinde insansı robotlar, sıradışı yetenekler sergileyebilmekte ve hayatımızın bir parçası halini almaktadır. Bu bağlamda, yapay zeka destekli robotların sahip olduğu yetenekleri inceleyerek, insanlar ile benzer özellikleri nasıl taklit ettiklerine dikkat çekmek önemlidir.

İleri Seviye İletişim ve İşbirliği

Yapay zeka destekli insansı robotlar, gelişmiş iletişim ve işbirliği yeteneklerine sahip olabilirler. Bu, insanlar gibi konuşabilme, duygusal tepkiler gösterebilme ve insanların hissettiği duyguları algılama yeteneği ile kendini gösterir. Ayrıca, insanlarla takım çalışması gerçekleştirerek ortak hedeflere ulaşmalarına yardımcı olabilirler.

Öğrenme ve Problem Çözme

Yapay zeka teknolojisi, robotların öğrenme ve problem çözme yeteneklerini geliştirir. Bu algoritma ve veri tabanlı analizler aracılığıyla gerçekleşir ve insanlar gibi öğrenme sürecine tabi tutularak yeni yetenekler kazandırabilir. Böylece insansı robotlar, karşılıklı öğrenme ve problem çözmeye katkıda bulunur.

Algılama ve Ayırt Etme

Yapay zeka destekli robotlar, sesleri, görüntüleri ve nesneleri algılama ve ayırt etme yeteneğine sahiptir. Bu yetenekler sayesinde, insansı robotlar insanları ve çevrelerini tanıyarak daha uyumlu şekilde çalışabilir ve etkili bir şekilde hareket edebilir.

Otonom Karar Verme

Gelişmiş yapay zeka algoritmaları, insansı robotların otonom olarak karar verme yeteneğini geliştirir. Bu sayede, robotlar önceden belirlenen hedefler doğrultusunda bağımsız şekilde hareket edebilir ve kararlar alabilir. Bu özelliği ile insanlar gibi özgür irade sahibi olmalarını sağlar.

Sonuç olarak, yapay zeka teknolojisi sayesinde insansı robotlar, inanılmaz yeteneklere sahip olarak hayatımızın önemli bir parçası halını almaktadır. Bu sayede insanlar gibi öğrenme, problem çözme, algılama, ayırt etme ve otonom karar verme yeteneklerine sahip olmaktadır. Bu ileri düzey yeteneklerle insansı robotlar, insanların hayatını daha verimli ve kolay hale getirmeye başlamıştır.

Sinema tarihinde yapay zekanın dönüşümü nasıl işlenmiştir?

Sinema Tarihinde Yapay Zeka Temalı Filmler ve Dönüşümü

1920’lerden Günümüze Yapay Zeka Filmleri
Sinema tarihinde yapay zeka konusunun ele alınış şekli zaman içerisinde büyük bir dönüşüm geçirmiştir. İlk örneklerinden biri olarak kabul edilen 1927 yapımı Metropolis filmi, yapay zeka ve insansı makinelere odaklanarak dönemin teknolojik ilgisini yansıtan bir yapıya sahiptir. Alman yönetmen Fritz Lang tarafından çekilen bu sessiz filmde, işçi sınıfı ve üst tabaka arasındaki çatışmalara işaret eden bir yapay zeka teması işlenirken, bugünün teknolojilerine de gönderme yapılmaktadır.

Yıldız Savaşları Serisinde Sempatik Yapay Zekalar
1977’de başlayan Star Wars (Yıldız Savaşları) serisi, yapay zeka konusunu daha sempatik bir düzlemde işleyerek seyirciye başka bir bakış açısı sunmaktadır. Seride yer alan C3PO adlı robot, Metropolis’teki robottan esinlenerek oluşturulmuştur. R2-D2 ve C3PO adlı robotların kahraman ve fedakâr roller üstlendikleri bu seride, yapay zeka izleyiciye güzel bir şey olarak sunulmaktadır. Serinin yönetmeni George Lucas'tır.

İnsanlar ve Yapay Zekaların Mücadelesi: Blade Runner
1982 yapımı Blade Runner (Bıçak Sırtı) filmi ise insan ve yapay zekalı robotlar arasındaki mücadeleyi yansıtan bir evrende geçmektedir. Yönetmeni Ridley Scott olan bu Amerikan filmi, insan görünümlü ve düşünceli robotlara dikkat çekerek yapay zekanın daha derin boyutlarına inmeyi başarmaktadır. 2017’de Denis Villeneuve yönetmenliğinde çekilen devam filmi Blade Runner 2049 ile hikâye güncel kalmaktadır.

Hatalı Yapay Zeka Tasarımının Getirdiği Sonuç: Terminatör
Terminatör serisi, insanoğlunun Skynet adlı muhteşem yapay zeka tasarımının sonuçlarını ele alan bir bilim kurgu örneğidir. Bu filmde, Skynet’in kontrolden çıkarak insanlığı yok etmek istemesi ve bu süreçte zaman içerisinde yapılan kovalamacalar anlatılmaktadır. Bu seride işlenen yapay zeka teması, zaman içerisinde teknoloji ile insanlar arasındaki denge ve mücadeleye odaklanmaktadır.

Sonuç olarak, sinema tarihinde yapay zeka konusunun işlenişi dönemsel olarak değişmekte ve seyirciye farklı bakış açıları sunmaktadır. Yapay zekanın dönüşümü ve gelecek hakkında yapılan tahminler ve farklı teoriler, sinema dünyası tarafından sürekli şekilde yenilendiği gözlemlenmektedir.