Kamu kuruluşları ve özel sektörün vazgeçilmez unsurlarından biri denetimdir. Kurumlardaki işleyiş denetim ile takip edilir. Aynı zamanda karşılaşılan problemlere hızlı çözüm üretilip, olası problemlerin tespiti yapılır. Bir firmayı denetleyen, eksik tespiti yapan tüm incelediklerini raporlayan kişilere iç denetçi denir. İç denetçi görevi zor ve önemli bir pozisyondur. Bir iç denetçi büyük bir işletmeyi denetlediği gibi işletmenin bir departmanını da denetleyebilir. Denetlenmeyen bir işletme türlü sorunla karşı karşıya kalabilir.
İç denetçi olmak için gerekli eğitimler alınmalı ve tecrübe ile kişi kendini sürekli geliştirmelidir. Nereye bakması gerektiğini ve karşılaştığı sorunlarla nasıl baş etmesi gerektiğini ve hızlı çözüm yolları üretmeyi ancak bu sayede öğrenebilir. Tüm bu gereklilikleri düşündüğümüzde aklımıza sertifikalı iç denetçi nasıl olunur sorusu gelebilir. Sertifikalı iç denetçi olmak için kurumların sunduğu sertifika eğitimlerinden faydalanarak sertifikalı İç Denetçi “CIA” sınavına katılmanız gerekmektedir.
Sertifikalı İç Denetçi Olma Sürecinde Nasıl Eğitim Alınır?
Dünyada 1940 yılından itibaren gelişim gösteren iç denetim mekanizması Türkiye’de 1980’li yıllarda gelişim göstermiştir. Sertifikalı içi denetçi olabilme yolu dünya çapında kabul gören “IIA” kurumunca oluşturulmuş ve zamanla kurumların vazgeçilmezi halini almıştır. Enstitü eğitimleri içinde yer alan iç denetim eğitimi, kurumlarda bu kadar önemli bir yere sahip olan iç denetim bölümünün önemini, konumlanmasını ve raporlandırma sürecini anlatırken iç denetçinin sahip olması gereken vasıfları ve CIA belgesi “iç denetçi sertifikası” sürecini anlatmayı hedeflemektedir.
İç denetçi olmak için sadece finans veya muhasebe alt yapılı olmak gerekmiyor. Enstitü bu alanda yol gösterici olmaya ve edinilen tecrübelere, eğitim ile katkı sağlamayı amaçlıyor. İnternet bağlantısı ve akıllı telefon ya da bilgisayara sahip olmanız eğitime ulaşmanız için yeterlidir. Eğitime katılmak için akademisyen, özel veya kamu çalışanı, üniversite öğrencisi, üniversite mezunu ve iş arayan olabilirsiniz. Ücretsiz olarak sunulan bu eğitim neticesinde yapılan sınavdan başarılı olmanız durumunda uluslararası, resmi ve özel kurumlarda geçerli olan soğuk damgalı sertifika alama hakkı elde edebilirsiniz.
İlgili Eğitim: İç Denetim Eğitimi
İç Denetçi Sertifika “CIA” Süreci
Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü “IIA”, iç denetçilerin edindikleri bilgileri ve profesyonelliklerini göstermeleri amaçlı sertifikalı iç denetçi “CIA” olmaya teşvik etmektedir. CIA unvanına sahip olmak, bu işe gönül veren herkese eğitim fırsatı sunmaktadır. Uzun zamandır iç denetçi olarak çalışsanız da ya da yönetici adayı olsanız da bu sınava hazırlanma sürecinde sahip olacağınız bilgi ve beceriler kariyerinizde hızla yol almanıza imkân tanıyacaktır.
CIA adaylarından tamamlaması beklenen 4 önemli kural bulunmaktadır. Bu kurallar nelerdir, inceleyelim.
Eğitim düzeyi; adayların üniversite düzeyinde bir kurumdan lisans diploması veya dengi bir eğitim düzeyine sahip olmaları beklenir. Alınan diplomanın akademik düzeyde olması aranır. Bunun yanı sıra üniversite düzeyindeki kurumlardaki eğitimlerini %90 oranında tamamlayan adayların başvuruları da değerlendirmeye alınmaktadır.
Referans; CIA adaylarından profesyonel niteliklere sahip olmaları beklenmektedir. Adayların amirinin, yöneticisinin veya eğitim gördüğü kurumdaki öğretim görevlisinin bilgilerini formlarına eklemeleri ve referans sürecini tamamlamaları gerekir.
Etik kurallar; CIA adayları IIA’nın öngördüğü kurallara uymayı kabul etmeleri gerekmektedir.
Meslek deneyimi; adaylardan sertifikalı iç denetçi olmadan önce iç denetim mesleğinde 24 ay deneyime sahip olmaları istenir. Yine çalışma alanlarını belirtmeli ve referanslarını eklemeleri gerekir. Bunun yanı sıra yüksek lisans derecesi bir yıllık iş deneyimi olarak kabul edilebilir. Adaylar deneyim koşullarını yerine getirmeden sınava katılabilir ancak koşulları yerine getirince sertifika almaya hak kazanır.
İç Denetçinin Görevleri Nelerdir?
Akademik eğitimi tamamlamış aynı zamanda sertifikalı iç denetçi olmuş personel kurum içi görevleri aşağıdaki gibidir.
Elde edilmiş tüm verileri ele alarak kamu ve özel kurumların yönetim ve kontrol mekanizmalarını değerlendirmek.
Kuruma ait kaynakların etkin ve kontrollü kullanılması için gerekli incelemeleri yapmak ve yetkililere öneriler sunmak.
Kurum harcamaları ardından, yasal olarak uygunluk denetimini gerçekleştirmek.
Yöneticilerin uyguladığı politikaları, planları performans değerlendirmelerini, kalkınma planlarını denetlemek, uygunluğunu kontrol etmek ve değerlendirmeler sunmak.
Mali yönetimle alakalı kontrol süreçlerinin denetimi gerçekleştirmek ve önerilerde bulunmak.
Denetimin sonuçlarına göre iyileştirme önerileri yapmak ve işleyişlerini takip etmek.
Denetim aşamasında veya denetim sonunda soruşturma açılmasını gerektirecek durumlarla karşılaşıldığında, ilgili idarenin en üst yöneticisine iletmek.
İdare tarafından üretilen tüm bilgilerin doğruluğuna dair denetleme yapmak.
Yöneticiler tarafından gerekli hallerde performans çizelgelerini belirlemeye yardım etmek ve bu çizelgelerin uygulanabilirliğini tespit etmek.
Bir suç oluşturduğunu düşündüğü durumları yöneticilere bildirmek.
İç Denetçinin Yetkileri Nelerdir?
İç denetçiler görevlerini yerine getirirken bazı yetkilere de sahiptirler. Yetkileri doğrultusunda denetimde oldukları kurumlarda bazı uygulamalar yürütürler. Bunları inceleyelim.
İç denetçiler kurum içindeki faaliyetlerine ilişkin elektronik ortamdakilerde dahil olmak üzere kurum içinde bulunan her bilgiyi, belgeyi ve dokümanı talep edebilir. Kıymetli evrak, nakit akışı ve tüm varlıkların ibrazını isteyebilir.
İçinde bulunduğu kurumunda denetimini yaptığı departman çalışanlarından iç denetim gereği yardım isteyebilir, yazılı olarak veya sözlü olarak bilgi talebinde bulunabilir.
İç denetçi gerek gördüğü durumlarda uzmanlardan yardım alabilir veya görüşlerinden faydalanabilir.
Denetimi engelleyen durumlarla karşılaşması halinde davranışları ve yapılan hareketleri yöneticinin bilgisine sunma hakkına sahiptir.
İç denetim sürecinde gerek duyulan araç gereç ve tüm imkanlardan faydalanabilir.
İç Denetçinin Sorumlulukları Nelerdir?
İç denetçinin görevlerini ve yetki alanlarını inceledikten sonra sahip olması gereken bazı sorumluklar bulunmaktadır. Onları da inceleyelim.
İç denetçi denetim süresince, iç denetim yönergesine, standartlarına ve belirlenen etik kurallara uygun olarak hareket etmelidir.
Akademik bilgisine ve sahip olduğu tecrübelere ek olarak kendini sürekli geliştirmeye bilgi ve becerilerini arttırmaya özen göstermelidir.
İç denetçinin yetkisini aşan durumlarda muhakkak başkanı bilgilendirmesi gerekir.
İç denetçiye verilen görevin tarafsız olarak yürütülmesine engel oluşturacak durumlar geliştiğinde başkana bilgi vermesi gerekmektedir.
Yapılan tüm raporlar objektif olmalıdır. Denetim sonucu kanıtları hazır olarak düzenlenmelidir.
İç denetçi denetim sırasında karşılaştığı tüm bilgileri gizlilik esasına göre korumakla yükümlüdür.
