İnsanlığın varoluşundan beri barınma ihtiyacından doğan inşa etme eylemi daha sonrasında toplumsal yaşama geçme ile birlikte mimarlık mesleğini oluşturmuştur. Yüzyıllarca mesleğin ne olması nasıl olması gerektiğine dair sayısız tanımlama yazılmış. Bunlardan en önemlisi M.Ö. 1.yüzyılda yaşamış olan Vitruvius söylemidir.
Vitrivius’a göre mimarlık eseri “dayanıklılık, kullanışlılık, güzellik” ilkelerine sahip olmalı ve mimarın geometri, fizik, tarih gibi disiplinleri de bilmesi gerektiğine değinmiştir. Teorik ve uygulama bilgileri ışığında ancak başarılı mimari eserler verilebileceğini savunmuştur.
Yapı Bilgi Modellemesi Neden Ortaya Çıktı?
Yüzyıllar boyunca mimar, yapının tasarımından uygulamasına kadar sürecin içinde iken günümüzde farklı disiplinler ve kişiler tasarım, inşaat ve kullanım süreçlerinde yer almakta. Dolayısı ile mimarın yeri tasarım ve kontrol aşamaları ile sınırlı kalmakta. Bu çok aktörlü mimarlık ortamında dilbirliği, süreklilik, koordinasyon, verimlilik ve maliyet gibi konular önem kazanmaya başlamıştır.
Tüm bu farklı süreçleri tek bir yerden kontrol etme gerekliliği için de BIM (Building Information Modelling) ortaya çıkmıştır. Bilgisayar tabanlı olan yapı bilgi modellemesi BIM tüm tasarım, uygulama ve maliyet gibi süreç verilerinin tek bir ortamda toplandığı dijital platformdur. Bir yapı için oluşturulan bu bilgi yönetim sistemine mimar, mühendis, satın lalmacı gibi inşai ve kullanım sürecinin farklı katmanındaki herkes hatta işveren bile istediği anda ulaşabilmekte ve gerekli tüm bilgileri edinebilmektedirler. Bu sayede “smart building” kavramı da inşaat sektörüne girmeye başlamıştır.
BIM Sisteminin Türkiye’deki Yeri
Yapı bilgi modellemesi 1990’larda mimari çizim işlevinin dijital ortamda yapılmaya başlanması ile geliştirilmiş 10 yıl gibi bi süredir tüm dünyada yaygınlaşmış ve Türkiye’de de son 3 yıldır BIM eğitimlerinin yangınlaşması ile birlikte uygulama ortamı bulmuştur. Farklı dilleri konuşan parçalı bir sistem olan inşaat sektöründe BIM sisteminin yaygınlaşması için alt yapı imkanlarının arttırılması, eğitimlerinin yaygınlaşması, mevzuatların bilgi modellemesine göre düzenlenmesi, rol alan tüm disiplinlere göre eğitim verilmesi ve ortak kodların oluşturulması gibi unsurların yapılması gerekmektedir.
BIM Entegre süreçlerin oluşturduğu görev paylaşımının olduğu bir süreç olduğu için işçi odaklı bir süreçten bilgi odaklı bir sektöre doğru dönüşümdür. Bu süreçte, kentsel dönüşüm, fiziki dönüşüm, ekonomik dönüşüm, çevresel dönüşüm ve sosyal dönüşüm de BIM sayesinde daha kaliteli hale evrilecektir.
BIM Ve Klasik Yöntemler
Klasik yöntemde mimari proje yapılır. Mekanikçilere, elektrikçilere ve inşaat mühendislerine mail süreci başlar ki bu süreçler çok uzun ve zor süreçlerdir. Mimar bir işi yapar. Mühendis beğenmez başka bir şey der, Ardından mekanikçi gelir olmadığını düzeltmeye çalışacağını dile getirir. Yani proje bir türlü sahaya geçemez. Klasik yöntemde böyle durumlar karmaşa içinde devam etmekte uygulayıcılar bu durumdan hoşnut kalmamaktadır.
Fakat yapı bilgi modellemesi içinde bu işleri yapıyorsanız klasik projeciliği bir kenara bırakmanız gerekir. Bu işte tüm çalışanlar sürecin içerisine dâhil olmaya başlar. Süreç birbirinden ayrı olarak değil tek bir banda dönüşmeye başlar. Herkes eşit sorumluluklar alarak eşit tempoda tek bir model üzerinde eş zamanla çalışmaya başlar.
İnşaat mühendisinin bilgisayar ortamındaki statik projesinde yük problemi olduğu zaman mimar projesinin aynı anda değiştiğini görür. Böylece mimar hangi yük probleminden hangi elemanın neden değiştiğini otomatik olarak görecektir. Yani yazışmadan git gel durumları olmadan bir mekanikçi ya da bir elektrikçi bu güncellemeleri canlı şekilde görmüş olacaktır.
BIM Sisteminin Türkiye’deki Dönüşüm Sorunları
Öncelikle altyapı ve eğitim eksikliğinden uygulamaya geçmede yavaş kalınmakta. Performans odaklı bir tasarım gerektirdiğinden de uzun odaklı tasarım süreçlerinin terk edilmesi gerekmekte. Özellikle yurtdışı işler konusunda inovatif yaklaşımlara ihtiyaç var. Bunlara önem verilmediğinde entegre olmakta geri kalınacaktır.
Yazar: Müzeyyen Çorbacı
