Her geçen gün daha hızlı, daha esnek olmamız gereken bu çağda kişisel performans ile örgüt başarısı arasında sıkı bir ilişki bulunmaktadır. Kar amaçlı kurumların etkililiğini artırmak için yapılan çalışmalarda kişisel performansın ne denli önemli olduğu gösterilmiştir. Her nasıl ki kurum, çalışanın davranışını etkiliyorsa kişilerin davranışları da kurumun işleyişini etkilemektedir. Kurum ve çalışanın çalışma örüntüleri açısından karşılıklı bir etkileşim söz konusudur.
Klasik yönetim anlayışlarında patronlar ya da üstler vermiş oldukları emirlerin, görevlerin çalışanlar tarafından uyulmasını beklemektedir. Bu tarz bir anlayışta üstler tarafından çalışanların inisiyatif alması beklenmemektedir. Ancak bu anlayış yaşadığımız çağa uymamaktadır zira örgütler barındırdıkları bireylerden bağımsız olarak düşünülemezler. Bu sebeple çalışanlar aktif bir şekilde rol almalı ve rollerini yeniden tanımlayabilmeliler. Böyle bir iş anlayışı ise inisiyatif sahibi olmayı bilhassa gerekli durumlarda inisiyatif almayı gerektirmektedir.
İnisiyatif Nedir?
Dilimize Fransızcadan gelmiş olan bu sözcüğü dilimizde tek bir kelime ile tanımlamak pek mümkün değildir. Fransızcaya 18. yüzyılda Latincede “başlamak” anlamına gelen “initium” sözcüğünden “initiare” sözcüğü türetilerek geçmiştir. Bu şekilde gelişim maratonuna başlayan bu sözcük Fransızcada hala “initiative” olarak kullanılmaktadır. İngilizceye de Fransızcadan geçmiş olan inisiyatif sözcüğünün İngilizce dilinde de pek çok farklı anlamı vardır. Anlamlardan ilki “bir şeyleri bağımsız olarak değerlendirip harekete geçme yeteneği”dir. Bir diğer anlam ise bir zorluğu aşmaya ya da bir durumu geliştirmeye yönelik bir davranış ya da strateji; bir şeye yeni bir yaklaşım’dır.
Türk Dil Kurumu tarafından ise inisiyatif kelimesi gerekli kararları almayı bilen kişinin niteliği, karar verme yetkisi, öncecilik, üstünlük olarak tanımlanmıştır. Görüldüğü üzere tek bir kelime ile açıklaması oldukça zor olan inisiyatif kavramı geniş anlamları bünyesinde barındırmaktadır. İnisiyatif kelimesi daha geniş bir şekilde çalışanların, kendi oluşturdukları amaçlarla, rol gerekliliklerinden öte sorumluluklar alarak kendi bireysel performanslarını ve örgütlerin etkililiğini artırmak olarak da tanımlanmaktadır. Bu tanım klasik çalışma yöntemlerinin yapısına niçin uymadığını da gözler önüne sermektedir.
İnisiyatif Almak Ne Demek?
İnisiyatif almak kavramı sorumluluk almak kavramı ile karıştırılmaktadır. Ancak inisiyatif almak ve sorumluluk almak anlam itibariyle farklı süreçleri kast etmektedir. İnisiyatif almak kavramının içinde kişinin kendi iradesine bir vurgu söz konusu iken sorumluluk kavramı bu tarz bir vurgu yapmamaktadır. İnisiyatif alan kişi yaptığı işin sonucunda oluşacak riskleri de göz önüne almış demektir. Kişinin bu şekilde harekete geçmesi bir kişi ya da kurum tarafından istenmemiş, emredilmemiş dahi olsa içsel motivasyonlarla, sürecin analizi yapılmış bir şekilde yola çıkmaktadır.
Hiyerarşi içinde çalışmakta olan kişiler inisiyatif alma konusunda gerekli adımları atamamaktadır. Zira üstler, çalışanların yalnızca emirleri yerine getirmelerini istemektedir. Fakat daha önce de söylediğimiz gibi örgütler bireylerden bağımsız olarak düşünülemez. Bu sebeple her çalışanın sürece aktif katılımı olması gerekmektedir. Ancak ve ancak böyle bir koşulda kişiler gerekli durumlarda inisiyatif alabilirler, kurumu benimseyebilirler ve daha aktif rol alabilirler.
İnisiyatif almak kadar inisiyatif kullanmak da önemli bir diğer husustur. Hayata geçirilmediği sürece alınan inisiyatiflerin herhangi bir faydası bulunmamaktadır. Bu sebeple alınacak olan inisiyatiflerin hayata geçirilme süreçleri göz önünde bulundurulmadan harekete geçilmemelidir. Bu gibi durumlarda risk analizi iyi yapılmalıdır ve kişi karşılaşabileceğini düşündüğü problemleri önceden mümkün olduğunca öngörmelidir.
İş Hayatında İnisiyatif Almanın Önemi
Klasik anlayışla ve hiyerarşi içinde olan çalışmalarda astlardan beklenen tek şey onlara verilen sorumlulukları yerine getirmeleridir. Ancak daha önce de söylediğimiz gibi bu gibi çalışma ortamlarında çalışanlar çalıştıkları kuruma herhangi bir katkıda bulunamazlar. İş hayatında inisiyatif alma konusu bu sebeplerden ötürü üstler ve astlar arasında anlaşmazlıklar oluşmaktadır.
Hiyerarşi içinde çalışılan kurumlarda inisiyatif alma konusunda üstler ve astlar arasında genel olarak şu tarz anlaşmazlıklar çıkmaktadır; ya üstler, astların karar verme, inisiyatif alma konularında yetersiz olduklarını düşünmektedir ya da astlar karar verme, inisiyatif alma konularında özgür bırakılmadıklarını ve bu sebeple potansiyellerini ortaya koyamadıklarını düşünmektedirler. İş hayatında inisiyatif alma hususunda üstler ve astlar arasında konusunda anlaşmazlıkların bulunması kişilerin verimli çalışmasının önünde bir engel olmaktadır. Bu sebeple üstler, astlardan ne istenildiği konusunda açık ve tutarlı olmalıdır. İş ilanlarında aranan kriterlerden biri olan sorumluluk bilinci yüksek kriterini işverenler belki de bu sebeple koyuyor olabilirler.
İş hayatında önemli bir yeri olan inisiyatif alma ile ilgili pek çok çalışma, araştırma mevcuttur. Yapılan araştırmalar örgüt ve birey performansını ayrı ayrı ele almışlardır. Sonuçlar göstermektedir ki inisiyatif almak bireysel düzeyde stresi, tükenmişliği, iyi olma halini ve iş doyumunu artırmaktadır. Aynı zamanda inisiyatif almak örgütsel düzeyde yenilikçiliği ve çalışanların yaratıcı katkılarını artırmaktadır. İş hayatında inisiyatif alma davranışını etkileyen unsurlardan bazıları çalışanın işi üzerinde daha fazla sorumluluk sahibi olması ve işinin karmaşık olmasıdır. Eğer iş hayatı kişiye özerk bir şekilde hareket edebilme şansı tanıyorsa bu gibi durumlarda da kişilerin inisiyatif alma davranışları artmaktadır.
Yapılan araştırmalarda inisiyatif alma ile ilişkili en önemli çalışan özelliği öz yeterlilik olarak görülmektedir. Öz yeterlilik Bandura tarafından ortaya atılmış bir kavramdır ve Bandura şu şekilde açıklamaktadır; umulan sonuçları elde edebilmek için gerekli olan davranışların başarılı şekilde sergileneceğine ya da bireyin başarı sağlamak herhangi bir eylemi örgütleme ve uygulama konusundaki yeteneğine olan inancı.
Bandura öz yeterlilik kavramını açıklarken bu kavramın 4 farklı kaynaktan toplanan bilgi ile oluştuğunu söylemektedir. Bu kaynaklar; performans başarısı, başkalarının deneyimleri, sözlü ikna ve psikolojik durumdur. İş hayatında kişiler alacakları inisiyatifler konusunda kendi yeterliliklerinden kuşku duyuyor olabilirler. Bu sebeple inisiyatif almak ile öz yeterlilik arasında sıkı bir ilişki bulunmaktadır.
Öz yeterlilik becerisi gelişmiş olan kişiler, öz yeterlilik becerisi gelişmemiş olanlara kıyasla inisiyatif alma konusunda daha çok eylemde bulunmaktadırlar. Sizler de kendi hayatınızda inisiyatif almak istiyorsanız Enstitü sayfasında bulunanlar online eğitimler sekmesinden Girişimcilik ve Değer Yaratma Stratejileri Eğitimi kaydınızı oluşturarak bu konuda bir adım atabilirsiniz.
