Amerika Birleşik Devletleri’nin bağımsızlık mücadelesinde ön sıralarda yer alan bir diplomat olan Benjamin Franklin’i tek bir sıfatla tanımlayabilmek çok doğru olmaz. Tarihte bugün 17 Ocak 1706’da Boston’da dünyaya gelen Benjamin Franklin çocuk yaşlardan itibaren hayata atılan bir girişimci, bir mucit, bir gazeteci, devlet adamı, bilim insanı ve bir yazar olarak hayatın pek çok alanında tarihte derin izler bırakmıştır. Tüm çalışmalarındaki ortak nokta ise insanların hayatını kolaylaştırmak adına yapılmış olmalarıdır.
Benjamin Franklin bir kısmı üvey olmakla birlikte 17 çocuklu bir ailenin çocuğu olarak maddi imkansızlıklar sebebiyle öğretim hayatına devam edememiş, henüz 10 yaşında iken babasının mum ve sabun atölyesinde çalışmaya başlamıştır. 2 yıl sonra bu kez ağabeyinin baskı dükkanında çırak olarak çalışmaya başlayan Benjamin 20’li yaşlara geldiğinde yazmak konusunda kendini epeyce geliştirmiş ve matbaacılığın inceliklerini öğrenmiştir. Abisiyle yaşadığı anlaşmazlıklar sebebiyle Boston’dan Amerika’ya giden Benjamin Franklin Philadelphia’da önceleri farklı yayınevlerinde çalışmış, ardından ilk girişimcilik denemesiyle burada bir gazeteyi satın alarak kendi işini kurmuştur.
Pek çok takma isimle yazılar yazan Franklin’in en dikkat çekici çalışmalarından biri Richard Saunders adıyla hazırladığı Poor Richard's Almanack olmuştur. Her yıl düzenli olarak hazırladığı bu çalışması 26 yıl sürdürmüştür. Pek çok makalesi, özellikle bağımsızlıkla mücadele döneminde yazdıklarıyla öne çıkan ve Amerikan Kongresi’ne seçilen Franklin bir diplomat olarak İngiltere ve Fransa ile olan görüşmelerde görev almıştır. Bu diplomasi görüşmelerinde yer almasının en önemli sebeplerinden biri ise 1776 yılında 70 yaşında iken Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’ni hazırlayan komisyonun içinde yer almış olmasıdır. Bu sebeple Amerika’nın kurucularından biri sayılmıştır. 1790 yılında hayata veda eden Benjamin Franklin yaşamı boyunca farklı alanlarda insanların yararına yaptığı pek çok çalışmayla ilklere imza atmıştır.
Benjamin Franklin’in Buluşları
Benjamin Franklin keskin zekasını daha küçük yaşlardan itibaren kullanarak özelliklere çözümler bulmak üzerine pek çok buluşa imza atmıştır. Ayrıca buluşları için herhangi bir patent başvurusunda bulunmamasıyla da dikkat çeken Franklin bu durumu para kazanmak için değil, insanların yaşam standardını yükseltmek için yaptığını belirtmiştir.
Yüzme Paletleri: Benjamin Franklin henüz 11 yaşındayken Boston’daki Charles nehri yakınlarında suyun içinde daha hızlı ilerlemek için bir araç geliştirdi ve onun adını da “yüzme paletleri” olarak belirledi.
Paratoner: Bir uçurtma deneyiyle paratoneri icat etti. Artı ve eksi kutup kavramını ortaya koyan Benjamin Franklin, zıt kutupların birbirini çekeceğini aynı kutupların ise birbirini iteceğini ileri sürdü. 1752 yılında fırtınalı bir havada uçurduğu uçurtma sayesinde kondansatörü yükledi. Kondansatörün yüklenmesi paratonerin bulunmasına yol açtı.
Çift Odaklı Gözlük: Yaşlıların uzak ve yakın gözlüklerinin ayrı ayrı olmasını istemeyen Franklin, uzak ve yakın gözlüğünü tek bir gözlük altında birleştirdi ve bu gözlükte uzak ve yakın odaklı mercekleri beraber kullanarak bir gözlük icat etti.
Soba: 1740 yılında geliştirdiği bu muhteşem icat ile oturma odası için yaktığı odunun dörtte biriyle o zamanki ısındığından 2 kat daha fazla ısınmayı amaçladı. Ki bunu başardı da. Bu icat, şömineden çıkan ısının şöminenin ya da sobanın arkasından geçirilerek ısınan havadan daha iyi verim alınmasını sağlıyordu.
Odometre: Franklin postacı iken kat ettiği mesafeleri merak ediyordu. Bu yüzden bir icat gerçekleştirmesi gerekti. İngiliz mucit Thomas Savery’nin gemiler için takılabilen odometrenin değişik bir versiyonunu araç tekerleklere takılabilir şekilde geliştirdi.
Körfez Akıntısı: 1768 yılında Koloni Meclisi’nde gelen bir şikayet üzerine Körfez Akıntısını keşfetmeye başladı Franklin. Şikayet ise Londra’dan New York’a giden kargoların neden tam tersi istikamete göre bir hafta gecikiyor olmasıydı. Bunun üzerine gemi kaptanlarıyla beraber bir çalışma yaptı ve bu bölgedeki su sıcaklığını, su rengindeki değişimleri ve balinaların davranışını inceleyerek bu merakı sayesinde İngiltere’deki iklimin ılıman olduğunu açıklayan Gulf Stream haritasını çizmiş ve haritayı ilk çizen kişi olarak tarihe geçmiştir. Gulf Stream denilen olay, Britanya ikliminin yaşanılabilir düzeye ulaşmasını ve İngiltere’ye gitmek isteyen gemilerin daha fazla hızlanmasını sağlamıştır.
Cam Armonika: Şarap kadehlerinde farklı yoğunlukta bulunan sıvıların çıkardığı farklı tondaki sesler üzerine geliştirilen mekanik alet. Alet ayak pedalıyla kontrol ediliyordu. Müzisyen ayak pedalıyla kontrol ettiği aletin camlarına eliyle ya da küçük tahta parçalarıyla vurarak ses oluşturuyordu.
Uzun Kol (Long Arm): Franklin’in çok sayıda kitabının bulunması üzerine üst raflara ulaşmak amacıyla iki mandal takılan bir ahşap parça tasarladı. Uzun kol isimli bu aletin öbür ucundaki kablo çekildiğinde mandallar kapanarak istediği kitaba rahat bir şekilde uzanıyordu. Benjamin Franklin’in buluşları arasında yer alan uzun kol için “basit protezlerin atası” tabiri kullanılmaktadır.
Benjamin Franklin’in Öncülük Ettiği Çalışmalar
Yaptığı her işte olaylara farklı açılardan bakma yeteneğiyle ön plana çıkan Benjamin Franklin’n bu çalışmalarından birkaç örnek aşağıdaki gibidir.
Nüfus Çalışmaları: Amerika’da yapılan ilk nüfus çalışmalarının içerisinde yer alan Franklin, artan nüfusa dikkat çekmek için 1730-1740 yıllarında “Observations Concerning the Increase of Mankind, Peopling of Countries, &c” adında çalışma yapmış ve bu çalışma demografik alanda bir ilham kaynağı olmuştur.
Elektriğin Kullanılmasıyla İlgili Deneyler: Benjamin Franklin, elektriğin nasıl kullanılması gerektiği hakkında pek çok çalışmalar yaptı. Elektriği B. Franklin bulmasa bile günümüzde elektrik ile ilgili kullanılan batarya, şarj, iletken, artı-eksi kutuplar, bobin ve daha fazla terimleri Benjamin Franklin ortaya koydu. Ayrıca Franklin, bununla birlikte elektriğin depolanabileceğini ve bir yerden bir yere iletilebileceğini belirtti.
Rüzgarla İlgili Tespiti: Franklin fırtınaya karşı uçurtma uçururken sadece paratonere öncülük etmemiştir. Bu çalışması sayesinde her zaman rüzgar yönünde yolculuğun olmadığını fark etmiş ve meteoroloji açısından önemli bir bakış açısı kazanılmasını sağlamıştır.
Benjamin Franklin’in Toplumsal Katkıları
Diplomatlığının yanında bir devlet adamı ve bir birey olarak da yaşadığı yeri güzelleştirmek, eğitim ve toplumsal yaşamda kolaylıklar sağlayacak çalışmalara da imza atmıştır. Bunlar arasında en dikkat çekici olanı belki de ilköğrenimi tamamlayamamasının getirdiği okuma aşkıdır. 1700’lü yıllarda kitaplara ulaşmak çok da kolay değildir. Franklin henüz 20’li yaşlarındayken bir okuma grubu kurarak çeşitli türlerden kitapları toplamaya başlamıştır. 1731 yılında bu kütüphanenin tüzüğünü yazarak resmileştiren Franklin ile ilk Amerikan Kütüphanesi ortaya çıkmıştır. 1736 yılında ilk gönüllü itfaiye teşkilatı olan “Union Fire Company”i kurmuş, daha sonra ise yangın sigortası ile ilgili kurumların faaliyete geçmesinde öncülük etmiştir. İlk hastane, ilk üniversite, posta zinciri gibi kamu yararına pek çok kurumun açılmasında da katkıları büyüktür.
Hayatı boyunca okumaya, öğrenmeye ve öğrendiklerini paylaşmaya yönelik çalışmalarıyla öne çıkan Benjamin Franklin imkansızlıklar içerisinde yarattığı imkanlarla nelerin başarılabileceğine iyi bir örnek teşkil etmektedir. Kendi kaleme aldığı otobiyografisi bıraktığı eserler içerisinde bir klasik sayılmaktadır. “Unutulmak istemiyorsan ya okunacak şeyler yaz, ya da yazılacak şeyler yap” onun yaşam felsefesini en iyi özetleyen sözlerinden biridir. Tarihte bugün doğan Benjamin Franklin, yaşamı boyunca hem okunacak hem de tarih boyunca yazılacak pek çok değerli çalışma yapmıştır.
