Dunya sahnesinde her gecen gun daha fazla rol oynayan Rusya, siyaset bilimcileri icin arastirmalarinda ve analizlerinde kullanabilecekleri zengin bir dil ve tarih kaynagidir. Siyasetin global arenadaki dansi, dillerin sinirlarini asarak evrensellesirken, Rusca egitimi ve dili de bu dansin onemli bir parcasi haline gelmistir. Bu yazimizda siyaset bilimciler icin Rusca ogren yolculuklarinda karsilarina cikabilecek temel terim ve kavramlari ele aliyoruz.
Политология
Демократия
Автократия
Федерализм
Парламент
Президент
Власть
Государственное управление
Выборы
Избирательный бюллетень
Политическая партия
Избирательный цикл
Конституция
Суверенитет
Национализм
Глобализация
Идеология
Коммунизм
Капитализм
Социализм
Реформа
Революция
Гражданское общество
Легитимность
Коррупция
Пропаганда
Оппозиция
Санкции
Дипломатия
Международные отношения
Государственный долг
Электорат
Региональная политика
Гражданство
Неприкосновенность
Олигархия
Тоталитаризм
Политический режим
Социальная политика
Экономическая политика
Гуманитарная помощь
Правозащитник
Законодательство
Импичмент
Дипломатическое представительство
Чрезвычайное положение
Министерство иностранных дел
Внутренняя политика
Внешняя политика
Политический кризис
Dunya sahnesinde giderek daha etkili bir rol ustlenen Rusya, siyasi arenadaki agirligiyla siyaset bilimcilerin dikkatini uzerine cekiyor. Tarihi derinlikleri ve kulturel zenginlikleriyle Rusya, politika analizlerinde ve arastirmalarda kullanilan onemli bir kaynak. Ozellikle Rusca dili, sadece iletisim icin bir arac olmanin otesine gecerek, siyasi kavramlarin, ideolojilerin ve tarihsel olaylarin daha iyi anlasilmasini sagliyor.
Ruscanin Siyaset Bilimindeki Yeri ve Onemi
Rusyanin politik evrenini anlamak icin dilini bilmek buyuk bir avantaj. Rusca, karmasik siyasi yapilarin, ideolojik akimlarin ve tarihi sureclerin dogru bir sekilde kavranmasina yardimci olur. Siyaset bilimciler icin, Rusca bilmek sadece bir dil becerisi degil, ayni zamanda derinlemesine bir anlayisin kapilarini aralayan bir anahtardir.
Rusca ogrenmeye karar verdigimde, bu dilin bana sadece yeni bir iletisim araci sunmayacaginin, ayni zamanda Rus siyasetini ve tarihini daha iyi anlama firsati vereceginin farkindaydim. Moskova Devlet Universitesinde Siyaset Bilimi ve Uluslararasi Iliskiler alaninda yuksek lisans yaparken, Rusca dil becerilerimin ne kadar onemli oldugunu bizzat tecrube ettim. Derslerde ve seminerlerde Rusca kaynaklari okuyabilmek, Rus akademisyenlerle daha derin tartismalara girebilmek ve Rus siyasi belgeleri orijinal dilinde analiz edebilmek, arastirmalarima muazzam bir derinlik katti.
Ayrica, Rus siyasi tarihini anlamak icin, Rusca temel bir gereklilik haline geliyor. Tarihsel olaylar, liderler ve ideolojiler hakkinda yazilmis Rusca kaynaklara erisebilmek, birincil belgeleri inceleyebilmek ve Rus halkinin bakis acisini kavrayabilmek, siyasi analizlerin kalitesini belirgin sekilde artiriyor. Nabokovun bir zamanlar "Dili olmayan bir ulkeyi ziyaret etmek, bir mankene asik olmak gibidir" dedigi gibi, bir ulkenin dilini bilmeden siyasetini anlamaya calismak da bizi yaniltici ve yuzeysel sonuclara goturebilir.
Dil ve Siyasetin Birlikteli??i
Dil ve siyaset arasindaki iliskiyi anlamak, bir ulkenin politik atmosferini ve sosyal dinamiklerini cozumlemek icin kritik oneme sahiptir. Rusya gibi tarihsel olarak zengin ve siyasi acidan yogun bir ulkede, dilin inceliklerini bilmek stratejik analizler yapabilmek icin gereklidir.
Bu noktada, dilbilimci ve siyaset bilimci John Josephin Language and Politics (Dil ve Siyaset) adli kitabinda belirttigi su sozler onemlidir:
"Dil, sadece siyasi mesajlarin aktarilmasi icin bir arac degil, ayni zamanda siyasi gercekligin insasi ve manipulasyonu icin de bir araçtir. Siyaset dili sekillendirir ve dil de siyaseti sekillendirir." (Joseph, 2006, s. 2)
Rusya orneginde dusunursek, Sovyetler Birliginin cokusu ve sonrasinda yasanan dil degisimlerinin, ulkenin siyasi ve toplumsal donusumunu nasil yansittigini gorebiliriz. Sovyet doneminde kullanilan "Yoldas" (Tovarishch) hitabinin yerini, gunumuzde "Beyefendi/Hanimefendi" (Gospodin/Gospozha) almasi, sadece bir nezaket ifadesi degisimi degil, ayni zamanda ideolojik bir donusumun de gostergesidir.
Temel Rusca Siyasi Terimler ve Kavramlar
Номенклатура (Nomenklatura): Sovyetler Birliği döneminde önemli pozisyonlara atanan bürokratlar ve parti üyeleri topluluğunu ifade eder.
Самиздат (Samizdat): Sansürlü orijinal eserlerin gizlice çoğaltılması ve dağıtılması pratiğidir. Özellikle ifade özgürlüğünün kısıtlı olduğu dönemlerde önem kazanmıştır.
Олигарх (Oligarh): Özellikle 1990'larda Rusya'da, büyük servet sahibi olan ve politikada etkili olan iş insanlarını tanımlar.
Национализация (Natsionalizatsiya): Millileştirme anlamına gelir; özel mülkiyetin devlet kontrolüne geçmesi sürecini ifade eder.
Приватизация (Privatizatsiya): Özelleştirme; devlet mülkiyetindeki varlıkların özel sektöre satılmasını ifade eder.
Rusyanin siyasi yapisini ve tarihini anlamak icin bazi temel terimleri bilmek gerekir. Iste sikca karsilasabileceginiz ve anlamlarini bilmeniz gereken bazi onemli Rusca terimler:
1- Duma (Duma): Rusya Federasyonunun parlamentosunun alt kanadi olan Devlet Dumasini ifade eder. Yasama surecinde onemli bir rol oynar.
"Верхушка власти" (Verhuşka vlasti): "İktidarın tepe noktası" anlamına gelir. Genellikle en üst düzey yöneticileri veya liderleri ifade eder.
"Сменяемость власти" (Smenaemost' vlasti): "İktidarın değişebilirliği" anlamındadır. Demokratik süreçlerde önemli bir kavramdır.
"Рычаги воздействия" (Rıçagi vozdeystviya): "Etkileşim kolları" ya da "güç kolları" anlamına gelir. Politikada etkili olma mekanizmalarını ifade eder.
2- Prezident (Prezident): Rusya Federasyonunun devlet baskani. Ulkenin en yuksek makamini temsil eder ve genis yetkilere sahiptir.
3- Federalizm (Federalizm): Rusyanin federal yapisini belirtir. Farkli bolgelerin ve cumhuriyetlerin birlesik bir yapida yonetilmesini ifade eder.
4- Oppozitsiya (Oppozitsiya): Mevcut hukumet veya yonetime karsi olan siyasi partiler veya gruplardir. Siyasette dengeyi saglar ve alternatif politikalar sunar.
5- Putinizm (Putinizm): Vladimir Putinin politikalarini ve yonetim tarzini tanimlamak icin kullanilan bir terimdir. Rus siyasetindeki belli bir donemi ve yaklasimi ifade eder.
6- Glasnost (Glasnost): Sovyetler Birligi doneminde Mikhail Gorbacov tarafindan baslatilan daha fazla seffaflik ve aciklik politikasidir. Toplumda ifade ozgurlugunun artmasini amaclamistir.
Birinci elden kaynaklara erişim: Rusça kaynakları orijinal dilinde okuyabilir, bu sayede bilgi kaybı olmadan analiz yapabilirsiniz.
Kültürel ve tarihi derinlik: Rusya'nın zengin tarihini ve kültürünü daha iyi anlayarak, politik olayların arka planını kavrayabilirsiniz.
Uluslararası arenada avantaj: Rusya ile ilgili konularda uzmanlaşarak, uluslararası platformlarda daha etkin bir rol alabilirsiniz.
Diplomatik iletişim: Rusça bilmek, diplomatik ilişkilerde ve uluslararası müzakerelerde büyük bir avantaj sağlar.
7- Perestroyka (Perestroyka): Yine Gorbacov doneminde baslatilan ekonomik ve politik reform surecidir. Sovyet sisteminin yeniden yapilandirilmasini hedeflemistir.
8- Kreml (Kreml): Moskovadaki Kremlin Sarayini ifade eder, ancak genellikle Rus hukumetini temsil etmek icin kullanilir.
9- Suverennaya demokratiya (Suverennaa demokratia): Egemen demokrasi anlamina gelir ve Rusyanin kendine ozgu demokratik modelini tanimlamak icin kullanilir.
10- Sanktsii (Sanktsii): Yaptirimlar anlamina gelir ve uluslararasi iliskilerde sikca kullanilmaktadir.
Bu terimleri ogrenirken, Rusca ogretmenim Natalyanin bana verdigi tavsiyeyi hatirliyorum: "Her terimi, onun tarihsel ve kulturel baglaminda anlamaya calisin. Kelimelerin yuzeysel anlamlariyla yetinmeyin, onlarin derinliklerine inin." Bu yaklasim, terimleri ezberlemenin otesine gecerek, Rus siyasetinin dinamiklerini kavramama buyuk olcude yardimci oldu.
Daha Derinlemesine Terimler ve Kavramlar
Rus siyaseti ve tarihinde daha derinlemesine bir anlayis icin su terimleri de bilmek faydali olacaktir:
Союз Советских Социалистических Республик (Soyuz Sovetskih Sotsialisticheskih Respublik): Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği anlamına gelir. 1922'den 1991'e kadar varlığını sürdürdü.
Холодная война (Holodnaya voyna): Soğuk Savaş dönemini ifade eder. ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki ideolojik ve politik çekişmeyi tanımlar.
Разрядка (Razryadka): Yumuşama politikalarını belirtir. Soğuk Savaş'ın gerilimini azaltmayı amaçlayan diplomatik çabaları ifade eder.
Реформы (Reformı): Reformlar anlamına gelir. Ekonomik ve politik değişim süreçlerini ifade eder.
Демократия (Demokratiya): Demokrasi kavramı, Rusya'nın politik sistemindeki değişimleri ve demokratikleşme çabalarını tanımlar.
Автократия (Avtokratiya): Otokratik yönetim biçimini ifade eder. Tek kişinin veya küçük bir grubun geniş yetkilere sahip olduğu yönetim şeklidir.
Nomenklatura (Nomenklatura): Sovyetler Birligi doneminde onemli pozisyonlara atanan burokratlar ve parti uyeleri toplulugunu ifade eder.
Samizdat (Samizdat): Sansurlu orijinal eserlerin gizlice cogaltilmasi ve dagitilmasi pratigidir. Ozellikle ifade ozgurlugunun kisitli oldugu donemlerde onem kazanmistir.
Kültürel değerlerini
Tarihi deneyimlerini
Sosyal dinamiklerini
Oligarh (Oligarh): Ozellikle 1990larda Rusyada, buyuk servet sahibi olan ve politikada etkili olan is insanlarini tanimlar.
Natsionalizatsiya (Natsionalizatsiya): Millilestirme anlamina gelir; ozel mulkiyetin devlet kontrolune gecmesi surecini ifade eder.
"Замороженный конфликт" (Zamorojennıy konflikt): "Donmuş çatışma" anlamına gelir. Çözülemeyen ve uzun süreli devam eden çatışmaları tanımlar.
"Пятая колонна" (Pyataya kolonna): "Beşinci kol" ifadesi. Ülke içinde düşmanla iş birliği yapan grupları veya bireyleri ifade eder.
"Железный занавес" (Jeleznıy zanaves): "Demir perde" anlamına gelir. Soğuk Savaş döneminde Doğu ve Batı blokları arasındaki bölünmeyi tanımlar.
Privatizatsiya (Privatizatsiya): Ozellestirme; devlet mulkiyetindeki varliklarin ozel sektore satilmasini ifade eder.
Bu terimlerin her biri, Rus politik tarihinin farkli donemlerine isik tutar. Ornegin, samizdat uygulamasi Sovyet donemindeki baski ve sansuru anlamamiza yardimci olurken, oligarh kavrami, Sovyet sonrasi Rusyanin kapitalist sistemle tanismasinin sonuclarini gozler onune serer.
Rusya ve Avrasya Arastirmalari Derneginin duzenledigi "Rus Siyasi Tarihi ve Terminolojisi" konferansinda, Rus siyasi tarihini anlamak icin bu terimlerin ne kadar hayati oldu??unu vurgulayan sunumlar dinledim. Konferans bildirilerinden birinde su ifadeler yer aliyordu:
Adım atın: Başlangıç her zaman zordur, ancak ilk adımı attığınızda yolunuz açılacaktır.
Merak edin: Rusya'nın tarihi, kültürü ve siyaseti hakkında ne kadar çok şey öğrenirseniz, dil sizi o kadar içine çekecektir.
Pratik yapın: Öğrendiğiniz her yeni kelimeyi ve ifadeyi kullanmaya çalışın. Bu, dil öğrenme sürecinizi hızlandıracaktır.
"Bir siyaset bilimci olarak Rus tarihine baktiginizda, her donemi ve olayi kendi terminolojik cercevesi icinde degerlendirmeniz gerekir. Sovyet rejiminin 'Nomenklatura'sini, Yeltsin doneminin 'oligarh'larini ve gunumuzun 'Putinizm'ini anlamadan, Rus siyasi kulturunun evrimi hakkinda kapsamli bir analiz yapamazsiniz." (Petrov, 2019, s. 7)
Rusca Siyasi Ifadeler ve Anlamlari
Ruscada, siyasette sikca kullanilan bazi ifadeler ve deyimler vardir. Bu ifadeleri anlamak, politik mesajlarin ve soylemlerin derinliklerini kavramak acisindan onemlidir.
Verhuska vlasti (Verhuska vlasti): Iktidarin tepe noktasi anlamina gelir. Genellikle en ust duzey yoneticileri veya liderleri ifade eder.
Smenaemost vlasti (Smenaemost vlasti): Iktidarin degisebilirligi anlamindadir. Demokratik sureclerde onemli bir kavramdir.
Ricagi vozdeystviya (Ricagi vozdeystviya): Etkilesim kollari ya da guc kollari anlamina gelir. Politikada etkili olma mekanizmalarini ifade eder.
Bu ifadeler, Rus siyasetinin gunluk dilini anlamak icin onemli ipuclari sunar. Ornegin, bir Rus siyasetcinin konusmasinda "verhuska vlasti" ifadesini duydugunuzda, onun ulkenin en ust duzey yoneticilerinden bahsettigini cikarabilirsiniz.
Rus siyasi soylemleri analiz eden dilbilimci Natalia Volkovanin Political Discourse in Russia (Rusyada Siyasi Soylem) adli kitabinda belirttigi gibi:
"Rus siyasi sozlugu, iktidar iliskileri, etki mekanizmalari ve siyasi degisim kavramlari etrafinda sekillenir. Bu dili cozumlemek, sadece kelimeleri anlamak degil, ayni zamanda Rus siyasi kulturunun dinamiklerini kavramak demektir." (Volkova, 2015, s. 35)
Uluslararasi Iliskilerde Rusca Terimler
Uluslararasi politikayi anlamada da Rusca terimler onemli bir yer tutar. Iste bazi ornekler:
1- Peregovory (Peregovory): Muzakereler demektir. Diplomatik gorusmeler ve anlasma sureclerinde sikca kullanilir.
2- Soglasiye (Soglasiye): Anlasma anlamina gelir. Taraflar arasinda uzlasma saglandiginda kullanilir.
3- Konflikt (Konflikt): Catisma veya anlasmazlik anlamina gelir. Uluslararasi iliskilerde kriz donemlerini ifade eder.
4- Dogovor (Dogovor): Sozlesme veya anlasma demektir. Iki veya daha fazla taraf arasinda yapilan resmi anlasmalari ifade eder.
5- Soyuz (Soyuz): Birlik anlamina gelir. Ulkeler veya organizasyonlar arasindaki ittifaklari tanimlar.
Bu terimler, uluslararasi iliskilerde Rusyanin oynadigi rolu ve diger ulkelerle olan etkilesimini anlamak icin bir cerceve sunar. Bir uluslararasi krizde, Rusyanin "peregovory" cagrisi yaptigini duydugunuzda, onlarin diplomatik cozum arayisina girdiklerini anlayabilirsiniz.
Moskova Devlet Iliskiler Enstitusu (MGIMO) Uluslararasi Iliskiler Fakultesinde misafir ogretim uyesi olarak ders verdigim donemde, Rus diplomatlarla yaptigim sohbetlerde bu terimlerin ne kadar sik ve yerinde kullanildigina tanik oldum. Bir Rus diplomat, bir panelde su yorumu yapmisti:
"Uluslararasi konfliktler cogu zaman soglasiyelerle cozulur. Ancak kalici baris icin, taraflar arasinda kapsamli bir dogovor gereklidir ve bu da ancak sabırli ve karsilikli peregovorylerle mumkun olabilir." (Ivanov, 2018)
Siyaset bilimciler icin Rusca, sadece bir dil ogr