anlatmak istediklerimi konuşarak kolayca anlatamadığımı fark ettiğimde yazmaya başladım. bu sefer de farklı diller bilmiyor oluşumdan ötürü anlaşılma ihtiyacımın kısıtlandığını hissettim. sonra anladım ki dünyanın neresine giderseniz gidin tercüme edilmeden anlaşmayı sağlayan en iyi iletişim aracı fotoğraftır.
Fotoğraf ve Sanat Kavramı
Fotoğraf sanat mıdır ya da fotoğrafçı sanatçı mıdır diye soranları duymuşsunuzdur. Son yıllarda bu tartışmaya herhangi bir yerde rastlamış olmanız muhtemeldir. Eline makine alan herkes kendisini fotoğrafçı ilan ederse, fotoğrafçılık yapan herkes de sanat yapıyorum diyebilir doğal olarak. Fotoğrafçı, fotoğraf sanatçısı, fotoğraf ve sanat. Şimdi, bu kavramlara açıklık getirmeye çalışalım birlikte…
Fotoğrafçılık nedir?
Fotoğrafçılık kamerayla ışığı hassas bir yüzey üzerine kaydederek görüntü oluşturma işidir. İşlevsel uygulamaları nedeniyle zanaat olarak kabul edilmiştir. Estetik yönüyle ise sanat sayılması çok eski ve halen geçerliliğini koruyan bir tartışma konusudur. Konuyu daha iyi anlayabilmemiz için fotoğrafın ve sanatın sözcük anlamlarına bakalım. Fotoğraf, ışık yardımıyla iz bırakma işidir. Kaynağı fotoğraf makinesinin icat edildi 1839 yılından çok daha öncelere dayanmaktadır. Ve hayat kanıtı biriktirmek, anı belgelemek adına arşiv oluşturmak amacıyla keşfedilmiştir. Bundan otuz bin yıl öncesinde mağara duvarlarına çizilen ilk resimler gibi…
Sanat ise en genel şekilde yaratıcılığın ve hayal gücünün ifadesi olarak tanımlanabilir. Bir yaratma söz konusudur ve duygular içerir. Aslında sanatın tanımı da tartışmalıdır ve üzerinde anlaşma sağlanan bir tanımı yoktur. Sanatı araştırdığımızda resim, heykel gibi görsel sanatlar yanı sıra müzik, edebiyat, tiyatro ve sinema olarak beş dalda incelendiğini görüyoruz. Fotoğraf da bunların arasında olmayı hak ediyor.
Sessiz Bir Çığlık Gibidir Fotoğraf
Birbirimizle anlaşmamız için ille de konuşmamız gerekmiyor. İnsanları diğer canlılardan ayıran özelliklerden en belirgin olanıdır konuşmak. Konuşarak anlaşır, anlatırız derdimizi. Bazen konuşur, bazen yazarız, bazen de çizeriz. Her şey insanın kendini nasıl daha iyi ifade ettiği ile ilişkilidir aslında. Konuşmaktan hoşlanmayan birinin anlatımlarında kullanacağı yöntemleri kendisinin belirlemesi özgürce bir seçimdir.
Ancak anlatılan tarafın da aynı anlatım dilini anlıyor olmasına bağlıdır anlaşabilmeleri. Ressamın o manzarayı resmederken hissettiklerini izleyicisine anlatması, her ne kadar yeteneği ile ilişkili olsa da o resme baktığında ne hissetmesi gerektiğini bilen insanlar için çizmemiştir o resmi. Yetenek çizmekte değil, anlatmak istediği her ne ise karşı tarafın anlayabileceği o çizimi gerçekleştirmekte.
Ressamın bakış açısı, düşünce biçimi, hayat felsefesi, aldığı eğitimler ve etkilendiği sanat akımları çoğu zaman izleyicisini ilgilendirmemektedir. İlgi tamamen resmin ne anlattığına yöneliktir. İzleyicisinin ilgisini çekmek, ressamın anlatım becerisine bağlıdır. Yetenek bu beceriyi kullanmış olmaktır. Fotoğrafçı da o fotoğrafı çekerken hissettiklerini izleyicisine birebir aktarabiliyorsa ressam ile aynı yeteneğe sahip olduğu söylenebilir. Biri çizmiş anlatmıştır diğeri o an gördüğüyle.
Her Fotoğrafın Bir Hikayesi Vardır
Uzun zamandır fotoğrafa gönül vermiş biri olarak bu konuya değinmemin asıl sebebi, edebiyata ilgimin artmasıyla, daha doğrusu yazmaya başladığımda yaptığım araştırmalar sonucunda edindiğim çıkarımlardır. Hem edebiyat hem de fotoğrafla ilgilenmeye başladığımda her ikisinin birbirini tetiklediğini ve birini yaparken diğerine duyduğum ihtiyacı hissettiğimde fark ettim. Daha doğrusu biri varken diğerini yaratmanın kolaylaştığını gördüğümde her ikisinin de ortak paydasının sanat olabileceği ihtimali geldi aklıma.
Çünkü çektiğim bir fotoğrafa sayfalarca hikâye yazabiliyor ya da yazdığım bir hikâyenin fotoğrafını çekebilmek için saatlerce sokaklarda yürüyebiliyordum. Her fotoğrafın bir hikayesi vardır. Tıpkı her hikâyenin bir görüntüsü olduğu gibi. Edebiyat bir sanat dalıdır ve yazarın kelimelerle anlattığı şeyleri gözünüzde canlandırabilmeniz onun tasvir yeteneğine bağlıdır. Aynı şekilde bir sanat dalı olan müzik, varoluşun temel olgularından biridir. İnsan kendisini anlatabilmek, istek ve şikayetlerini iletebilmek ve ruhi ihtiyaçlarını giderebilmek için sese ihtiyaç duyar.
Yaratma ve Yaşatma
Sesin belli bir ritim ve tondaki ahenkli ifadesi olan müzik, insanların duymak istedikleri seslerden oluşur. Müzik basit bir konu değil sınırsız bir konudur. En genel tanımı ile sesin biçim ve devinim kazanmasıdır. Yani bir yaratma ve yaşatma serüvenidir. Belli bir konunun oyuncular tarafından sahnede oynanması için yazılmış eserlere tiyatro denir. Sinema ise sahnelenen bu tiyatronun filme çekilmesi işidir. Her ikisi de sanat dalı olarak kabul edilir. Peş peşe fotoğraflar dizisinden oluşan sinema sanat sayılabiliyorsa, neden fotoğraf sanat sayılmasın?
Bir eserde ağırlıklı olarak fotoğraf teknikleri kullanılmışsa fotoğraf sanatından bahsedebiliriz. Ancak bir fotoğrafın sanat eseri sayılabilmesi için bazı özellikleri taşıması gerekir. Mesela biricik ve özgün olmalıdır. Evrensel olmalıdır. Zamana meydan okuyabilmelidir. Denge barındırmalı, güzellik, estetik ve ahenk içermelidir. Onu yaratan sanatçının görüşünü yansıtmalıdır.
Sonuç olarak bir sanatçı tarafından üretilmiş olmalıdır. Sanatçı, sanat eseri yapan kişidir. Sanatçılık insan hayatındaki geçici bir süreç değildir. Sanatçı yaratıcıdır, hayata dair bir düşüncesi vardır ve bunu eserlerinde yansıtır. Özgün düşüncelerini sanatıyla aktarır. Sanat, sanatçının iletişim şekli ve varoluş nedenidir.
Bir Fotoğrafçının Fotoğraf Sanatçısı Olup Olmadığını Nasıl Anlarız?
Sanatçılığın doktorluk, mühendislik gibi bir diploması yoktur. Uluslararası, saygın bazı kurumların verdiği payeler o kişinin sanatçı olduğu görüşünü kuvvetlendirse de bu konuda kesin kurallardan bahsetmek mümkün değildir. Ancak;
Fotoğrafçı fotoğraflarında kendine özgü, farklı bir teknik kullanıyorsa,
Renk, kompozisyon, tonlama, konu açısından kendisine has bir tarzı varsa,
Fotoğrafları gördüğünüzde fotoğrafçısı tahmin edilebiliyorsa, yani fotoğraflarını birbirine bağlayan ortak bir ruh, düşünce varsa,
Kısacası fotoğrafları sanat eseri, kendisi de sanatçı özelliklerini taşıyorsa sanattan ve sanatçıdan söz edebiliriz.
Elinde fotoğraf makinesi olan herkesin fotoğrafçı olamayacağı gibi, fotoğrafçıların da fotoğraf sanatçısı olduğunu düşünmemek gerekir. Hangi sanatı yapıyor olursanız olun, sanatçı değilseniz yaptığınız çalışmalar hobiden öteye geçemez. Yani ışık, makine ve kadrajın yardımıyla bir görüntüyü kaydettiğinizde fotoğrafçı olursunuz. Sanatın tanımında söylenen bir yaratma söz konusu değildir.
Yapılan şey hayatın içinde olan bir görüntünün kaydedilmesi işleminden ibarettir. Oysa sanat olabilmesi için bir şeyin var edilmesi gerekir. Fotoğraf öğrenilebilir bir süreçtir. İçine hayal gücü ve yaratım kattığınızda, hislerinizi karşı tarafa aktardığınızda ve fotoğrafa bakıldığında isminiz akla geliyorsa, fotoğraf imzanızı taşıyor demektir. Evet, işte o zaman fotoğraf bir sanattır. Ancak, bir sanatçı tarafından üretildiği sürece.
Herkes Sanatçı Olabilir Mi?
Bu sorunun yanıtını ulu önder Atatürk zaten vermiştir. Üstüne konuşmaya gerek yoktur. “Efendiler; hepiniz milletvekili, bakan ve hatta cumhurbaşkanı bile olabilirsiniz! Ama sanatçı olamazsınız!..” Son olarak belirtmek isterim ki; her ne olursa olsun sanatçı olmak zorunda değiliz fakat sanata ve sanatçıya saygı duymak zorundayız. Fotoğraf öğretmenimin her zaman söylediği bir söz ile bitirmek istiyorum. “Duvarınıza asmayacağınız fotoğraflar çekmeyiniz”.
Fotoğrafçılık için nereden eğitim almak gerek?
Enstitü bilgili ve uzman kişiler tarafından verilen sertifika destekli ücretsiz online eğitim programları sunuyor. Alacağınız fotoğrafçılık eğitimi fotoğrafçılığın temellerini bilmenize ve daha iyi fotoğraf çekmenize faydalı olacak.
Yazar: Fatma Altun
