AnasayfaBlogSağlığın Geliştirilmesi Nasıldır?
Nedir?

Sağlığın Geliştirilmesi Nasıldır?

30 Temmuz 2021
Boynuna stetoskop takmış bir doktor beyaz bir arka planın önünde duruyor. Açık mavi bir gömlek ve koyu mavi bir pantolon giymiştir. Kollarını önünde uzatmıştır ve elinde bir stetoskop vardır. Stetoskop ince, metal bir zincirle boynuna bağlanmıştır. Yüzünde ciddi bir ifade vardır ve gözleri uzaktaki bir şeye odaklanmıştır. Saçları düzgünce taranmış ve yüzü temiz tıraş edilmiş. Bir şeyi dikkatle dinlemeye hazır gibi görünüyor.
Sağlık Geliştirme YöntemiAçıklamaFayda
Hastalıkların TedavisiKişide mevcut olan hastalığın tedavi edilmesi sağlığın geliştirilmesinde önemli bir adımdır.Kişi, hastalıktan arınır ve daha sağlıklı bir yaşam sürebilir.
Hastalığa Neden Olan Durumların ÖnlenmesiHastalığa neden olan durumlar belirlenip, bu durumların önlenmesi ya da en aza indirgenmesi sağlanır.Mevcut sağlık seviyesi korunur ve yeni hastalıkların oluşumu engellenir.
Sağlıklı BeslenmeDengeli ve düzenli beslenme, sağlık durumunu olumlu yönde etkiler.Vücuttaki tüm organların sağlıklı çalışmasını destekler ve hastalıklara karşı direnci artırır.
Egzersiz YapmaFiziksel aktivite seviyesini artırmak, sağlığın iyileştirilmesine katkı sağlar.Fiziksel ve mental sağlığı destekler, enerji seviyesini yükseltir.
Sosyal UyumSosyal aktivitelere katılmak ve sosyal ilişkileri güçlendirmek, genel sağlık durumunu pozitif etkiler.Mental sağlığı korur, stresi azaltır.
Başkalarına Yardım EtmekBaşkalarına yardımcı olmak ve topluma olan katkılar, bireyin duygusal ve psikolojik sağlığını geliştirir.Kişinin stres seviyesini düşürür, yaşam doyumunu artırır.
Dinlenme ve RahatlamaDüzenli uyku ve rahatlama tekniklerini uygulamak sağlığı iyileştirir.Fiziksel ve zihinsel sağlığı destekler, enerji seviyesini yükseltir.
Sigara ve Alkol Tüketimini AzaltmaSigara ve alkol tüketimi azaltılırsa, genel sağlık durumu iyileşir.Bireyin yaşam süresini uzatır, çeşitli hastalıkların riskini azaltır.
Düzenli Check-upDüzenli olarak sağlık kontrolünden geçmek, olası hastalıkları erken evrede tespit etmeyi sağlar.Erken tedavi ve sağlık durumunun korunmasını sağlar.
Stres YönetimiStres yönetimi tekniklerinin uygulanması, genel sağlığı olumlu yönde etkiler.Stres seviyesini düşürür, genel sağlık durumunu iyileştirir.

İnsan sağlığı; kişide olan hastalığın tedavi edilmesiyle, hastalığa neden olan durumun en aza indirgenmesi, önlenmesi ya da tamamen ortadan kaldırılması ve de dolayısıyla makul seviyede sağlıklı olan kişilerin, mevcut sağlıklarının daha iyi duruma getirilmesiyle sağlanabilir. Sağlığın daha iyi hale getirilmesi yaklaşımında toplumdaki kişilerin; fizyolojik kapasiteleriyle ölçülü günlük egzersiz gerçekleştiren, sağlıklı beslenen, sosyal uyumlu, başkalarına yardım eden, rahatlamaya ve dinlenmeye zaman ayıran kişiler olmaları amaçlanmaktadır.

Bu çalışmamızda "Sağlığın geliştirilmesi nasıldır? Hastalıkların önlenmesi nasıldır? Sağlığın korunması nasıldır?" sorularına cevap bulmaya çalıştık

Sağlığın Geliştirilmesi Nasıldır?

Sağlıkla ilgili tanımlamalarının ve bunlara ilişkin en temel yaklaşımların ele alınmasından sonra hastalıkların engellenmesi, sağlığın korunması, sağlığın geliştirme ve sağlık eğitimi kavramları ifade edilerek, sağlığın geliştirilmesi çalışmalarının neden “çok disiplinli” bir alan olması gerektiği sorusuna cevap bulmaya çalışmaktadır.

İnsan sağlığı; kişide olan hastalığın tedavi edilmesiyle, hastalığa neden olan durumun en aza indirgenmesi, önlenmesi ya da tamamen ortadan kaldırılması ve de dolayısıyla makul seviyede sağlıklı olan kişilerin, mevcut sağlıklarının daha iyi duruma getirilmesiyle sağlanabilir. Sağlığın daha iyi hale getirilmesi yaklaşımında toplumdaki kişilerin; fizyolojik kapasiteleriyle ölçülü günlük egzersiz gerçekleştiren, sağlıklı beslenen, sosyal uyumlu, başkalarına yardım eden, rahatlamaya ve dinlenmeye zaman ayıran kişiler olmaları amaçlanmaktadır. Tannahill'e göre bazı noktalarda birbiriyle kesişen sağlığı geliştirme modelinde üç temel faktör bulunmaktadır: Sağlık eğitimi, sağlığın korunması ve hastalıkların önlenmesi şeklindedir.

Hastalıkların Önlenmesi Nasıldır?

Hastalıkların önlenmesi Downie göre herhangi bir hastalık sürecinin, sakatlığın, rahatsızlığın, engelli olmanın ve diğer başka olayların ve durumların meydana gelme olasılığını düşürmek şeklindedir. Daha detaylı bir şekilde ifade edilecek olursa:

Riski azaltma adına herhangi bir hastalık sürecinin ilk kez meydana gelmesini engellenmesi: örneğin koroner kalp hastalığı, kanda yer alan yüksek kolesterol düzeyinden kaçınmak, sigarayı bırakmak, kan basıncının istenilen seviyelerde düşük tutulması risk durumunu olabildiğince azaltacaktır.

Yapılan erken teşhis ile herhangi bir hastalık sürecinin veya arzu edilmeyen bir durumun gelişiminin önlenmesi : rahim ağzı kanseri buna örnek verilebilir.Pap- Smear testi ile prekanserçz hücrelerinin tam olarak tümör haline gelmeden teşhisinin gerçekleşmesi ya da hamilelik döneminde fetüsdeki normal olmayan durumun tespit edilerek gebeliğin sonlandırılması önemli bir örnektir.

Geri gönüşü olmayan hastalık veya diğer istenmeyen durumların kaçınılması mümkün komplikasyonların engellenmesi: örneğin diabet hastalığı durumunda kanda yer alan glokoz oranının kontrolü ile hastalığın getirebileceği, bacağın kesilmesine varan sonuçları engelleyebilir.

Bir olayın veya hastalığın tekrarlanmasının önlenmesi: İstenmeyen ikinci bir gebeliğin veya ikinci bir kalp krizinin önlenmesi olarak örnek verilebilir.

Terimin daha geniş ele alınması adına birincil, ikincil, üçüncü önleme seviyeleri dikkat edilebilir.

Birincil Önleme (primer): Sağlığın daha da geliştirilmesi amacıyla dengeli beslenme, aşılama, güvenli bir çevrenin oluşturulması, duygusal ve fiziksel açıdan iyilik halinin yapılabilmesi için ihtiyaç duyulan önlemlerin toplumsal ve bireysel düzeyde ele alınması ile ilgilidir.

İkincil Önleme (sekonder): Sağlığın bozulma ihtimali durumunda erken teşhisin yapılması daha sonra tedavinin gerçekleşmesi, hem birey hem de toplumsal seviyede ele almaktadır. Örneğin meme kanseri şüphesi ile mamografi çekilmesi.

Üçüncül Önleme: Hastalık durumunda ortaya çıkabilecek kalıcı bozuklukların ya da sakatlıkların en aza düşürülmesi, hastanın yeni haline adaptasyonunun sağlanması ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi adına gerekli bütün önlemlerin alınması olarak açıklanabilir. Sur ve hayran her üç düzeyi de koruma kapsamında görmektedir. Downie vd ve Last ise ilgili düzeylerin “önleme” olduğunu açıklamaktadır. Ayrıca her üç düzeyin standart herhangi bir tanımlamasının olmadığını açıklamaktadır.

Sağlığın Korunması Nasıldır?

Hastalıkların önlenmesi ve sağlığın korunması birçok kaynakta farklı başlıklar altında incelenirken bazı kaynaklarda ise aynı başlık altında değerlendirilmektedir. Sağlığın korunması; mali veya yasal kontrolleri, diğer düzenlemeleri ve politikaları, gönüllü diyebileceğimiz uygulamalara yer vermekte ve pozitif sağlığın yükseltilmesi, ayrıca nesnel hastalığın önlenmesini hedeflemektedir. Gerçekleştirilen yasal kontroller; alkol ve tütün ürünlerinin küçük yaşta olanlara satılmaması, arabada emniyet kemerinin takılması, alkollü araç kullanımının engellenmesi, bulaşıcı hastalıkların önlenmesi ve iş yeri güvenliği gibi konulardaki düzenlemelere yer vermektedir. Mali kontroller ise tütün ve alkol ürünleri gibi sağlığa zararlı olan mamullerin devlet nezdinde vergilendirilmesi şeklidir. Öğrenim, barınma, çalışma ve ulaşım benzeri konulardaki yasal düzenlemeler de sağlığın korunmasında ele alınan konular arasında yer almaktadır.

Sağlığın korunması kapsamında, kendileri için iyi olmayanı hatta kötü olanı yapmayı devam eden kişilerin, “örneğin alkollü iken araba kullanılması” ilgili olumsuz davranışlarının zararlı etkenlerinden korunmanın mümkün görünmediği hesaba dahil edilmelidir. 

kişinin sağlıklı olma şartlarını hazırlayan, sağlıklı olmayı imkanlı hale getiren ve aynı zamanda güçlendiren veya bu kapsamda kolektif bir davranış için benzer etkileri gerçekleştiren öğrenme yaşantılarının herhangi bir bileşeni olarak değerlendirilebilir. green de “sağlık eğitimi kişilerin kendi sağlık tecrübelerini belirlemeleri adına gönüllü diyebileceğimiz katılımlarıdır.” green bu açıdan sağlık eğitimini tecrübeli bir alan olarak gelişimini “enformasyon transferi” olarak açıkladığı pedagojik modeli ile açıklamaktadır. i̇lgili modelde davranış ve bununla beraber koşullu şartlar üzerinde durmaktadır. kişilerin sağlık davranışlarını, erken teşhis ve tedavilerini, rehabilitasyon konularında karar verme durumlarını ifade eder. bunun gerçekleştirirken bireysel ve sosyal farklılıklardan faydalanır.

Bu sosyal farklılıklar temel de insan eğitimi ve genel kültürü ile ilgili konulardır. Kişiler sağlıklı kalma veya sağlıklı yaşama ait bilgileri yaşamış oldukları çevreden, kitle haberleşme araçlarına çıkan doktorlardan, geçmişte gelen öğretilerde (soğanın antibakteriyel etkisinin olması gibi) öğrenmektedirler. Fakat bu sağlıklı yaşam için bir yeterlilik olarak kabul görsede inanç değerlerinin getirmiş olduğu konularla da yakın ilişki içinde olduklarını belirtebiliriz. Örneğin hamile kalınamamasına bağlı olarak, tıbbi tedavinin bu konuda yapılmasının reddedilmesi ya da sürekli çocuk sahibi olunmasına bağlı olarak kullanılması beklenen doğum kontrol ilaçlarının kullanılamaması. Bu durumda olan kişilerin konuyu inanç değerleri kapsamında değerlendirmelerina bağlı olarak yaşandığını açıklayabiliriz.

Bir başka önemli husus ise kalp ameliyatı geçirmiş ve kalp kapakçığı koyulması planlanan hastanın, bu işlemde çok fazla madde dışı hayvansal ürünlerin kullanılmasına bağlı olarak bunları kabul etmemesi olarak açıklanabilmektedir. Görüldüğü üzere sağlıklı yaşamın sürdürülebilmesi için temel de sağlık bilgisine gerek duyulurken herhangi bir hastalık veya korunma durumunda ise hastanın bunu bilimsel bilgiler ışında değerlendirerek dikkate alması önemli bir husus olacaktır. 

Downie Göre En Önemli Yaklaşım Hangisidir?

Downie tarafından hastalıkların engellenmesi, herhangi bir hastalık durumunun, rahatsızlığın, sakatlığın, engelli olmanın ve diğer başka hususların ve olayların meydana gelme ihtimalini düşünmek şekli olarak açıklanmıştır. Yapılan erken teşhis ile herhangi bir hastalık sürecinin gelişiminin önlenmesi. Bu konu kapsamında rahim ağzı kanseri örnek verilebilir. Pap- Smear testi ile prekanser hücrelerinin genel olarak tümör noktasına gelmeden teşhisinin yapılması veya hamilelik durumunda fetüsdeki anormal durumların varlığını ortaya çıkartarak gebelik döneminin sonlandırılması önemli birer örnektir.r.

Green Yaklaşımı Nasıldır?

Green yaklaşımına göre sağlık eğitimi bireylerin kendi sağlıkları ile ilgili tecrübelerin ortaya koymalarına yönelik gönüllü diyebileceğimiz katılımcılardır. Green bu kapsamda sağlık eğitimini profesyonel bir alan olarak değerlendirmekte enformasyon transferi olarak değerlendirdiği modeli ile ifade etmektedir. Bu modele göre davranış ve bununla birlikte koşullu şartlar üzerinde durmaktadır.

Üçüncü Önleme Nasıldır?

Üçüncül Önleme, meydana gelen hastalıkların ortaya çıkarmış oldukları kalıcı bozuklukların veya sakatlıkların en aza indirgenmesi, hastanın yeni sağlık durumuna adaptasyonunun sağlanması ve yaşam kalitesinin daha da yükseltilmesi için gerekli bütün tedbirlerin alınması olarak ifade edilebilir. Sur ve Hayran'a göre üç seviyede koruma yapılabilmektedir. Downie vd ve Last göre ilgili düzeylerin önleme olduğunu ifade etmektedir. Bununla beraber her üç düzeyin standart herhangi bir tanımlamasının olmadığını açıklamaktadır.

Hastalıkların Tedavisi, Kişide mevcut olan hastalığın tedavi edilmesi sağlığın geliştirilmesinde önemli bir adımdır, Kişi, hastalıktan arınır ve daha sağlıklı bir yaşam sürebilir, Hastalığa Neden Olan Durumların Önlenmesi, Hastalığa neden olan durumlar belirlenip, bu durumların önlenmesi ya da en aza indirgenmesi sağlanır, Mevcut sağlık seviyesi korunur ve yeni hastalıkların oluşumu engellenir, Sağlıklı Beslenme, Dengeli ve düzenli beslenme, sağlık durumunu olumlu yönde etkiler, Vücuttaki tüm organların sağlıklı çalışmasını destekler ve hastalıklara karşı direnci artırır, Egzersiz Yapma, Fiziksel aktivite seviyesini artırmak, sağlığın iyileştirilmesine katkı sağlar, Fiziksel ve mental sağlığı destekler, enerji seviyesini yükseltir, Sosyal Uyum, Sosyal aktivitelere katılmak ve sosyal ilişkileri güçlendirmek, genel sağlık durumunu pozitif etkiler, Mental sağlığı korur, stresi azaltır, Başkalarına Yardım Etmek, Başkalarına yardımcı olmak ve topluma olan katkılar, bireyin duygusal ve psikolojik sağlığını geliştirir, Kişinin stres seviyesini düşürür, yaşam doyumunu artırır, Dinlenme ve Rahatlama, Düzenli uyku ve rahatlama tekniklerini uygulamak sağlığı iyileştirir, Fiziksel ve zihinsel sağlığı destekler, enerji seviyesini yükseltir, Sigara ve Alkol Tüketimini Azaltma, Sigara ve alkol tüketimi azaltılırsa, genel sağlık durumu iyileşir, Bireyin yaşam süresini uzatır, çeşitli hastalıkların riskini azaltır, Düzenli Check-up, Düzenli olarak sağlık kontrolünden geçmek, olası hastalıkları erken evrede tespit etmeyi sağlar, Erken tedavi ve sağlık durumunun korunmasını sağlar, Stres Yönetimi, Stres yönetimi tekniklerinin uygulanması, genel sağlığı olumlu yönde etkiler, Stres seviyesini düşürür, genel sağlık durumunu iyileştirir
Sağlığın Geliştirilmesi sağlığın korunması sağlık tanımları sağlık yaklaşımları hastalıkların önlenmesi nasıldır
Özel dikim siyah takım elbiseli yakışıklı bir adam gri bir arka planın önünde kendinden emin bir şekilde duruyor. Kısa, koyu renk saçları ve hafif bir sakalı var ve gözleri uzaklara bakıyor. Duruşu rahat, elleri rahatça ceplerinde ve dudaklarında hafif bir gülümseme var. Zarif ve sofistike görünüyor ve hayatın sunacağı her şeyi üstlenmeye hazır. Beyaz gömleği ve siyah kravatıyla kıyafetini tamamlıyor ve görünümüne sofistike bir hava katıyor.
Nevzat Yüksel
Blog Yazarı

Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim görevlisi. Sağlık hukuku, Türk sağlık sistemi ve sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi alanında dersler vermektedir. Birçok uluslararası dergi, kitap ve bildirilerde yazı ve bölümleri vardır.

Benzer Yazılar
Doğru ve faydalı bilgiler sağlama konusunda kararlı olan uzman ekibimizle blogumuzu her zaman yeni makaleler ve videolarla güncelliyoruz. Güvenilir tavsiyeler ve bilgilendirici içerikler arıyorsanız, blog sayfamıza mutlaka göz atın.