Eczacılık ve tıp hizmetleri insanlık tarihi kadar eski olduğu söylenilebilir. Günümüzde yapılan bazı bilimsel araştırmalarda fosil ve hayvanlardaki hastalık belirtilerinin varlığı nedeniyle yaşadığımız dünyada hastalıkların etkenlerinin çok daha önce olduğunun bir göstergesidir.
Hastalıkların varlığının ilk çağlardan itibaren başlaması beraberinde mücadeleyi getirmiştir. Bu nedenle insanlığın hastalıklarla mücadele gelişimi neredeyse binlerce yıla dayanmaktadır. Gelişimin bu denli eski olması nedeniyle hastalıklarla yapılan mücadele bilgi birikimini beraberinde getirmiş ve bu bilgi birikimi sınama yanılma, rastlantılar, hayvanların doğuştan kendilerinde bulundukları içgüdüsel sebeplere dayalı uygulamalarını taklit etmeye varıncaya kadar teknik gelişimleri de beraberinde getirmiştir.
Bu dönemdeki ilkel insanlar hastalıkların sebebini bulmakta zorlanmış nedenini doğaüstü denilebilecek güçlere bırakmış, ağırlıklı olarak sihir ve büyü kullanmıştır. İlkel insan döneminin olduğu bu tarihte, eczacılıktan söz etmek mümkün değildir. 21. yüzyılın ilkel toplumlarında ise büyü ile beraber bitkisel tedavilerden de faydalanmaktadırlar. İnsanların inanma ihtiyaçlarının ortaya çıkmasıyla beraber çok tanrılı dinler ortaya çıkmış, sağlıkla ilgili olduğu inanılan birçok tanrı olmakla beraber en bilindik tanrı ise Asklepios’dur.
Roma’da ve eski Yunan’da tıp tanrısı olarak tanınan Asklepios adına tedavi kurumları vardı. Genellikle sıcak su kaynaklarının yanında yer alan bu tapınaklara hastalar gelir tedavi olmak için banyo yapar, oruç tutar ve uyurlardı. Uyandıktan sonra görmüş oldukları rüyalarını din görevlilerine anlatır ve buna uygun bir tedavi planı yapılırdı. Bu dönemde hem tedavide kullanılacak bitkisel ilaçlar hem de tedavi süreci tamamen akıl ve mantıktan uzak dini otoriteye bırakmıştı. Dini otoritede büyü ve sihirle tedavi yapılır ve tıp hizmetleri kaderine terk edilmişti.
Sonraki yıllarda Hipokrat’ın tıbbi çalışmalarının ışığında eczacılık ve tıp hizmetleri sihirden, büyüden kurtulmuştur. Hastalıkların artmasıyla beraber insan sağlığına verilen önem insanlık tarihi boyunca devam etmiş ve etmektedir. İlkel toplumlar bazı bitki yapraklarını ve köklerini kullanarak bir takım karışım kürleri geliştirmiş, bitki köklerinden çeşitli ağrı kesici karışımları yaparken, yine farklı bitki yapraklarını kullanarak antibiyotik olarak kullanmışlardır. Hindistan’da (M.Ö. 3500), başlanarak Mezopotamya, Çin ve Mısır gibi ülkeler birtakım bitkiler kullanılarak ilaçlar elde etmişleridir.
Eczacılık hizmetlerinin günümüze kadar birçok aşama dönemleri geçirmiş bunların günümüzdeki aşamalarında biri ise modern (bilimsel) aşama dönemidir. Bu aşamaları şu şekilde sıralayabiliriz.
Bireysel ya da içgüdüsel dönem
Mistik dönem
Dinsel dönem
Amprik dönem
Modern diğer bir adı bilimsel dönem olmak üzere 5 başlık şeklinde inceleyebiliriz.
Bireysel ya da İçgüdüsel Dönem
Bireylerin ferdi olarak yaşamlarını sürdürdükleri ve henüz topluluk oluşturmadıkları dönem olarak bilinmektedir. Bireysel olarak ifade edilen bu dönemde hastalıkların açısını dindirmeye yönelik sadece içgüdüsel tedavi yöntemi takip edilmiştir.
Mistik Dönem
Bu dönemin bilenen en önemli özelliği, insanların topluluklar halinde yaşamaya başlamaları ve ilgili topluluk kabilelerinde belirli bir hiyerarşinin meydana geldiği dönemde, insanların hastalıkların nedenlerini araştırmaya başlamaları ve tanrının öfkesi olarak düşünüldüğünden dolayı bu döneme mistik dönem adı verilmiştir.
Dinsel Dönem
Bu dönem din adamlarının etkinliğinin sağlık hizmetlerinde artığı dönem olarak tanımlanabilir. İnsanlar artık içgüdüsel ve mistik dönemleri geride bırakmış, hastalıklar, ibadetlerin yapıldığı tapınaklarda tedavi edilmeye başlanmış, önceden tedavileri yapılmış hastaların ise tedavi yöntemleri duvarlara yazılmış ve bu bilgilerin kaybolmaması sağlanmıştır.
Amprik Dönem
Yukarıda ismini saydığımız diğer dönemler gibi hastalıkların nedenleri araştırılmamış ve sonuçları neye mal olabileceği göz önüne alınmadan tedavi edici bazı bitkisel ve hayvansal kaynaklı ilaçlar belirli ölçülerde kontsantre edilerek kullanılmıştır. Bu dönem insanlar tarafından bitkiler ve hayvanlarda birtakım gözlemlemeler yapılarak sonuçlara gitmeye çalışılmıştır. Örneğin hayvanlar tarafından yenmeyen bitkiler kullanılmamış ya da bu bitkilerin bazılarını zehir olarak avlanmada kullanmışlardır. Sonuçta hastalıkların nedenleri ve sonuçları araştırılmadan tedavi çabası içine girilmiştir.
Bilimsel Dönem
Bu dönem bilimsel çalışmaların temellerinin atıldığı dönem olarak bilinmektedir. Tıp ve eczacılık alanlarında bilimsel çalışmalar Hipokrat’la beraber başlamış ve halen devam etmektedir. Hastalıkların nedenleri araştırılmış ve bu nedenler üzerinde bazı çıkarımlarda bulunularak tedavi aşamalarına geçilmiştir. İnsan vücudunun her aşamasını incelenmesi gerektiği üzerinde durulmuş tedavi yönelimine geçilirken “iyileştiremiyorsan” zarar vermemek en doğrusu yaklaşım olarak gösterilmiştir.
Eczacılık hizmetleriyle ilgilenen kişilere yönelik tarih boyunca farklı isimler verilmiştir. Bu konunda bilinen en eski bilgiler eski yunan dönemine aittir. Kökçüler olarak ifade edilen Herbaris veya Rhizoteme ve yine aynı döneme ait olduğu bilinen Pharmakeis olmuştur. Eski roma döneminde ise daha farklı isimler olarak karşımıza çıkmaktadır. 10. yüzyılda tapınaklarda ve manastırlarda ilaç yapan rahiplere Apothecarius derken 12. yüzyılda ise Confectionarius 18. Fransa’da Pharmacien sözcüğü olarak kullanılmıştır.
Osmanlı döneminde ise darüşşifa vakfiyelerinde saydelanlarla beraber tebbbah-ı eşribe, hafız-ı eşribe isimlerinde bazı personellerinde çalıştığı görülmektedir. Bu görevli olan kişiler, saydelan isminde adlandırılan eczacıların yanında çalışan ve farklı görevlerde bulunan eczane kalfaları bulunmaktaydı. Elbette sağlık hizmetlerinde meydana gelen mesleki değişimler ve gelişimler beraberinde yeni personel ihtiyacını doğurmuştur. Günümüzde diğer bir ismi olan, eczane yardımcı personeli veya eczane teknikeri bu değişimler ışında ortaya çıkmıştır.
Eczane Hizmetleri Programı Nedir?
Eczane yardımcı personeli diğer bir adı olan eczane hizmetleri teknikeri olan bu bölüm, ilaç ve eczane sektörünün ihtiyaç duyduğu kalifiyeli personel ihtiyacını gidermek için ortaya çıkmış bir programdır. Eczacı gözetiminde müstahzar reçete kapsamında yer alan ilaçların hazırlanması, eczacı tarafından hazırlanan majistiral ve ofisinal ilaç grubu kapsamında yazılan ilaçların eczaneden çıkış işlemlerinin sağlanması ve ilaçların kullanımıyla ilgili hastalara bilgilendirmede bulunan mesleki bir disiplindir.
Bu program ülkemizde 2 yıllık bir eğitimi olarak sunulmaktadır. Bu eğitim ilk yılı ağırlıklı olarak teori bilgilerinin sağlandığı ikinci yılı ise uygulamaya dönük çalışmaların yürütüldüğü bir programdır.
Eczane Hizmetleri Programının Ülkemizdeki Durumu ve Kabul Koşulları Nelerdir?
Eczane hizmetleri programı ülkemizde 76 üniversitede ön lisans eğitimi olarak verilmektedir. bu üniversitelerin %60 devlet üniversitesi %40 ise vakıf üniversiteleri şeklindedir. programa kabul koşulları yükseköğretim kurumunun her yıl düzenlemiş olduğu sınavlarda tyt (temel yeterlilik testi ) sınavında başarılı olmak şartı aranmaktadır. bu başarı şartı tyt 150 puan barajını geçmek yeterli olarak bulunur.
Eğitimi tamamlama kriteri olarak toplamda 120 AKTS’den meydana gelirken bunun ağırlıklı 90 AKTS zorunlu derslerden, üniversiteden üniversiteye değişiklik göstermekle beraber 30 AKTS ise seçmeli olarak tamamlanması beklenmektedir. Bu eğitimin tamamlanması halinde DGS ( Dikey Geçiş Sınavına) girerek lisans düzeyinde Kimya Mühendisliği, Biyokimya, Kimya, Uygulamalı Kimya bölümleri okunabilir. Geçişi yapılan ilgili okulun ders intibaklarında %75’in sağlanması halinde 3. sınıftan itibaren eğitimlere başlanabilmektedir.
Eczane Hizmetleri Programında Hangi Eğitimler Verilmektedir?
Eczane hizmetleri kapsamında alınan eğitimler üniversiteden üniversite göre değişkenlik göstermekle beraber ağırlıklı olarak Farmakolojiye Giriş, Temel Anatomi, Fizyoloji, Tıbbi Bitkisel Ürünler, Temel Mikrobiyoloji derslerinin yanı sıra Eczane Hizmetlerinde İlaç Bilgisi, Hastalıklar Bilgisi, Temel Eczacılık Uygulamaları gibi hem teori hem uygulamalı olarak dersler alınmaktadır.
Eczane Hizmetleri Programı Mezunları Nerede Çalışabilirler?
Eğitimin başarı kriterlerini yerine getirerek mezun olanlar başta serbest eczaneler olmak üzere, hastane eczanelerinde ilaç depolarında ve ilaç firmalarında çalışabilirler.
Eczane Hizmetleri Mezunlarının Görevleri Nelerdir?
Eczane yardımcı personellerinin temel görevlerini şu şekilde özetleyebiliriz;
Eczane hizmetleri meslek etiğine uygun davranmak
Hasta mahremiyetine dikkat etmek
Ön muhasebe işlemlerini gerçekleştirmek
Hastalar tarafından talep edilen ilaçların hazırlanması çıkış işlemlerini gerçekleştirilmesi ve uygun doz ve kullanım şeklinin hastaya doğru bir şekilde anlatılması
İlaç bilgisine sahip olarak, bunların doğru bir şekilde kullanımının sağlanması
Kişisel temizliğe dikkat ederek eczane genel düzen ve temizliğinden sağlanması gibi sayılabilecek görevleri bulunmaktadır.
![Eczane Hizmetleri Programı Tarihsel Dönemleri Eczacılık ve tıp hizmetleri tarihi İnsanlık tarihi kadar eski olan eczacılık ve tıp hizmetlerinde bazı dönemler ve gelişim süreçleri önemli başarıların elde edilmesine sebep olmuştur. Bu dönemler arasında ilkel toplumlar, çok tanrılı dinler ve modern bilimsel aşama yer almaktadır. İlkel Toplumlar Dönemi Bu dönemde, insanların hastalıkların sebebini bulmakta zorlanarak doğaüstü güçlere, büyü ve sihre başvurdukları bilinmektedir. Ancak 21. yüzyılın ilkel toplumlarında bitkisel tedavilerin de kullanıldığı görülmüştür. Çok Tanrılı Dinler Dönemi İnsanların inanma ihtiyaçları doğrultusunda çıkan çok tanrılı dinlerde sağlıkla ilgili tanrılar ortaya çıkmış, bunlardan en bilineni Asklepiostur. Tapınaklarda düzenlenen tedavi süreçleri, rüya ve dinî otoritelerin yönlendirmeleri ile gerçekleştirilmiştir. Hipokratın Tıbbi Çalışmalar Dönemi Hipokratın tıbbi çalışmaları sayesinde eczacılık ve tıp hizmetleri büyü ve sihrin etkisinden kurtulup bilim ve mantığa dayalı uygulamalara geçmiştir. Bu dönemde insan sağlığına verilen önem artmış ve bitkisel tedaviler daha fazla kullanılmıştır. Bilimsel Aşama Dönemi Günümüzdeki eczacılık hizmetlerinde modern (bilimsel) aşama dönemi yaşanmaktadır. Hastalık ve tedavi yöntemleri bilimsel araştırmalar ve teknik gelişmelerle daha başarılı bir seviyeye ulaşmııştır. Sonuç olarak, tarih boyunca eczanecilik ve tıp hizmetleri, farklı dönemler ve süreçler yaşayarak önemli başarılar elde etmiştir. Bu gelişmeler, insanların sağlıkla ilgili ihtiyaçlarının daha iyi anlaşılması ve karşılanması amacıyla gerçekleşmiştir. Kaynakça: 1. [Kaynak ismi]. (Yayın yılı). Yayın yapan kurum/şirket. 2. [Kaynak ismi]. (Yayın yılı). Yayın yapan kurum/şirket.](https://www.datocms-assets.com/64859/1730356650-eczane-hizmetleri-programi-nin-tarihsel-surecteki-onemli-donemler-nelerdir-table.jpeg)
