Kitap Editörlüğü Atölyesi

Bir kitabın okuyuculara ulaşan son hâli, editörün eliyle şekillenmiştir. Kitap editörü, yazar ile iletişim hâlinde kalarak kitabın son hâli için düzenleme ve konu bütünlüğünü sağlamayı görev edinmiştir.

Editörlük sürecinde, her tür kitap okunur ve editörün kitap seçme gibi bir durumu da yoktur. Dolayısıyla kitap okumayı doyasıya seviyor olabilirsiniz; fakat bir kitabın kitap olma sürecinin tabiri caizse kahrını editör çekmektedir. Yani, okuduğunuz kitaplar gibi kitapları bu süreçte pek fazla bulamayacaksınız ve iyi kötü her kitap, sizin editörlük yetkinliğinize kalmış olacak. Yine de yayıncılık sektörünün en önemli mesleklerinden biri olarak kitap editörlüğü, ilginizi kaybetmemenize bağlı olarak size pek çok farklı beceri ve yetkinlik de kazandıracaktır.

Kitap editörü, çeviri ya da yerli kitapların, akıcı ve doğru işlenmiş olmasını sağlayacak düzenlemeler yapar. Çoğu zaman editör, kitabın basıma hazırlanması için zaman yönetimini kullanmak zorundadır. Belli bir süre içinde, kitabın kurgu ve olay akışından kaynaklı hataları düzeltir, yazarı bu konuda yönlendirir ve kitabı her yönüyle yayıma uygun hâle getirir. Örneğin, editör kitabın pazarlama stratejisinden de sorumlu olabilir, kitabın basım zamanının kitabın hedef kitlesi için zamanlaması uygun mu sorularını sorar ve detayları düşünür. Yine kitap editörü; bilgi birikimini, "doğru okumak" ifadesine uygun olacak şekilde kullanır ve okuyucuların da rahat bir okuma serüveni geçirmelerine yardımcı olur.

Editörlük mesleğini sadece kitap yayıncılığında görmüyoruz. Kitap editörlüğü dışında, habercilik ve medya sektöründe de çeşitli editörlük becerileri isteyen alanlar vardır. Örneğin, gazetecilik, televizyon ve internet haberciliği için haber editörü mesleği vardır. Yine yayıncılığı bir başka alanı olan dergiler için dergi ve fotoğraf editörünü ihtiyaç vardır. Editörlüğü hangi alanda icra ederseniz edin, konu ve sektör hakkında bilgi ve uygulama birikiminizi mutlaka artırmayı hedefleyin. 

İşi ehline bırakmak, yayıncılık sektörü için de geçerlidir. İşin ehlisi olmak için ise editörlük mesleği hakkında kayda değer bilgi ve deneyimlere sahip olmak gerekir. Öncelikle, editörlük için belirlenmiş bir üniversite bölümü yoktur. Yine de editörlük için gerekli olan dili tanıma, yazım süreci, yazım, ve noktalama kuralları gibi beceri ve konular için Edebiyat ve İletişim bölümleri okunabilir. Yayınevlerinde editör ve redaktör olarak çalışanların bir kısmı, Edebiyat, Gazetecilik ve İletişim bölümleri dışındaki bölümlerden mezun olmuşlardır. Peki bu çalışanlar sektöre nasıl giriş yapmış olabilirler?

Yayıncılık sektöründe en önemsenen özellik, alan içi tecrübeyle birleşmiş editörlük yetkinlikleridir. Sektörde çalışan editörler daha önce, yayınevlerinde ya da yerel gazetelerde editör yardımcısı, çevirmen ya da redaktör olarak görev almışlardır. Söz konusu pozisyon ve görevler, editörlüğe giriş için bir nevi eğitim ve ön tecrübedir. Deneyiminin bu kadar önemli olmasının yanı sıra, editörlüğü tanıyarak alan içi bilgileri artırmak da mümkündür.

Editörlük, kitap ve metinlerin arasında varlığını sürdüren bir meslek dalıdır. Kitap editörlüğü, sektör içinde devamlılığı olan bir meslek olmasına rağmen, belli başlı zorlukları da devam eden bir meslektir. Bu meslek için sektöre ve üretme sürecine aşinalık, kısıtlı zaman içinde kitabı yayıma hazırlayacak tecrübe ve yetkinlik ile dili tanıyarak kitabı düzenleme becerisi gereklidir. 

Metni doğru okuyarak yazarın kurgusunu da bozmadan gerekli düzenleme noktalarını tespit etmek, belli bir eğitim ve gözlem becerisi istemektedir. Kitap editörlüğü eğitimi, yayıncılık ve editörlük dünyasının nasıl görevler ve yetkinlikler istediğini göstermektedir. Eğitim süreci boyunca meslek hakkında uygulamalara vâkıf olurken mesleği yapıp yapamayacağınızı da anlamış olacaksınız. 

Kitap editörü, yazar ile iletişim hâlinde kalarak kitabın son hâli için gerekli düzenlemeleri tespit eder ve yazarı bu konuda yönlendirir. Ayrıca, kitabın basım için ne zaman yayımlanacağı gibi detayları da editör düşünür. Bunun yanı sıra editör, bilgi birikimini kullanarak kurgu ve olay akışını okuyucuların lehine gözden geçirerek düzenler.

Editörlük yapmak isteyen kişiler genellikle edebiyat mezunları ya da öğrencileri, Türkçe öğretmenleri, iletişim mezunları veya edebiyata, kitaplara ilgi duyan kişilerdir. Kitap editörlüğü herhangi bir yayınevinde tam zamanlı olarak yapılabileceği gibi yine dışarıdan freelance olarak da yapılabilecek bir iştir. Türkiye’de 500’ün üzerinde yayınevi olduğunu düşünürsek editör ihtiyacı olarak ortaya ciddi bir rakamın çıktığını görürüz. 

Burada dikkat edilmesi gereken konu çalışacağımız yayınevinin güvenilirliğidir çünkü her sektörde olduğu gibi yayın sektöründe de karşımıza art niyetli insanlar çıkabiliyor. Ayrıca Kitap editörlüğü yapan kişiler isterlerse, dergi editörlüğü, gazete editörlüğü, içerik editörlüğü gibi diğer editörlük alanlarında da çalışabilirler.

Bir kitabın yayın süreci ve okuyucuyla buluşması, yazar kitabını yazıp baskıya hazır hale getirdikten sonra kitabın türüne ve kendi tarzına uygun yayınevleriyle görüşmeler yapmaya başlar. Çeşitli yayınevleriyle temasa geçer incelenmek üzere kitabının Microsoft Office Word halini yayınevinin genel yayın yönetmenine gönderir. Genel yayın yönetmeni kitabın yayınevine uygun olup olmadığına karar verir. Yazar ve yayınevi baskıya karar verir. Sözleşme yapılır. 

Sonrasında kitap editöre gönderilir ve kitabın tashihi yapılır. Tashihten sonra kitap mizanpaja yani dizgiye gönderilir. Dizgi bittikten sonra da kontrol için yazara gönderilir. Yazar, PDF dosya üzerinden son kontrolleri yapar, gerekli gördüğü düzeltileri grafikere iletir. Son düzeltiler de yapılır. Bu sırada yazar ve yayın yönetmeni kitap kapağının nasıl olması gerektiği konusunda bilgi alışverişinde bulunur ve ortak bir karar verir. 

Grafiker kapak tasarımını yapar ve son kontrollerden sonra kitap basılmak üzere matbaaya gönderilir. Kitabın baskısı tamamlandıktan sonra kitap çeşitli kitabevine gönderilir. Böylece kitabın baskı süreci tamamlanmış, okuyucuyla buluşma aşamasına geçilmiş olur. Kısaca özetleyecek olursak yukarıda da belirttiğimiz gibi kitap editörlüğü dilbilgisine, yazım türlerine hâkim, okumayı seven, kitaplara gönül vermiş kişilerin rahatlıkla yapabileceği bir iştir. Şöyle düşünecek olursak kitap okuyacaksınız üstüne bir de kazanç sağlayacaksınız.