AnasayfaBlogBulanık Mantık Nedir? Avantajları ve Uygulamaları
Teknoloji

Bulanık Mantık Nedir? Avantajları ve Uygulamaları

23 Haziran 2020
Bir kişi dikkatle cihaza bakarken cep telefonu kullanırken görülüyor. Kişinin elleri yakın çekimde telefonun yüzeyine dokunurken görülüyor. Kişi ekrana basmak için sağ işaret parmağını kullanmakta, sol eli ise cihazı desteklemektedir. Telefonla etkileşime girmeye devam eden kişinin ifadesi odaklanmış ve kararlıdır. Arka plan bulanık ve telefonun renkleri sessizdir. Cihazın kendisi siyahtır ve ekran parlak mavi renktedir.
ÖzellikAçıklamaUygulama
Bulanık Mantık Nedir?Ara değerlere sahip olan, bir çeşit şifrelemeyi başka bir çeşit şifrelemeye dönüşmesini sağlayan bir mantık çeşididir.Makinelere insana benzeyen çalışma yeteneği oluşturur, çimento sanayii ve su arıtma sistemlerinde kullanılmıştır.
Çalışma PrensibiBulanık mantık '1' ve '0' değerleri dışında kalan ihtimallere de fırsat verir._
Bulanık Mantığın Avantajlarıİnsan mantığına yakın sonuçlar çıkartabilir, netleşmemiş durumlarda bile akla yakın sonuçlar ortaya koyar, tecrübeleri sayısal hale getirir; insan zihnine yakın çalışır, esnek ve geniş perspektifli bir yaklaşımdır.Problemlerin çözümünde ve özellikle karar verme süreçlerinde kullanılabilir.
İnsan Zihnine YakınlığıBulanık mantık insanların düşünce sistemini ve konuşma dilini kullanır.Sistem tasarımı ve programlama konusunda bilgisi olmayanlar için de uygulanabilir.
Klasik Mantık İlişkisiBulanık mantık içinde klasik mantığı da bulundurur.Klasik mantık ile oluşturulmuş her olgu, bulanık sistem ile de ortaya çıkarılabilir.
İnsan Zihni ile Benzerliğiİnsan zihni sözel bilgileri işlemekte etkindir ve bulanık mantık da benzer şekilde sözel bilgileri işler.Bilgisayarlarda ve makinelere yapılan programlamalarda kullanılır.
Bulanık Mantık Uygulama ÖrnekleriBulanık mantık çerçevesinde kontrol konusunda yapılan ilk uygulama buhar makinesi ile denenmiştir.Verileri dilbilimsel kural yaklaşımı ile işlemek.
Tecrübeli Uzmanların KullanımıSayısal verilere ulaşılamayan durumlarda tecrübelerin bilgisayara geçirilmesinde bulanık mantık yardımcı olabilir.Ebeveynlerin çocuklarının okuma hızını tahmin etmek gibi.
Esnek YapıBulanık mantık, net olmayan olasılık hallerinde, karmaşık olan ve doğrusal olmayan fonksiyonlarla bile uyum içinde olmayı sürdürebilir.Gelişmiş ve karmaşık sistemlerin modellemesi ve kontrolünde kullanılabilir.
Kullanım KolaylığıGünlük yaşamdaki konuşma dili ile bulanık mantık modeli geliştirilebilir, bu yüzden programlama ve sistem tasarımı hakkında bilgisi olmayan kişiler tarafından bile çalışma imkânı sağlar.Gelişmiş ve karmaşık sistemlerin modellemesi ve kontrolünde kullanılabilir.

Bulanık Mantık matematiksel bir kurama verilen addır. 1961 senesinde Azeri matematikçi Lütfi Alasker Zade’nin temellerini oluşturması ile başlamıştır. Adından anlaşılacağı üzere bir mantık çeşididir. Bulanık mantık ara değerlere sahip olan, bir çeşit şifrelemeyi başka bir çeşit şifrelemeye dönüşmesini sağlayan bir formül çeşididir. Bulanık mantık bir yaklaşım şeklinde değerlendirildiğinde, makinelere insana benzeyen çalışma yeteneği oluşturur.

Bulanık mantık, makine ve insanın en yakın olduğu nokta olarak düşünülür. Kavram olarak, yapay zekâ, matematik, sosyoloji, teknoloji, tıp ve fen bilimlerinin kesişim noktası olarak değerlendirilir. Bulanık mantık karşılaşılan problemi çözmek amaçlı devreye girer ancak avantajlarına bakıldığında insan mantığına en yakın sonuçları ortaya koyar. İnsanın değer yargıları ve karar verme yetisini kullanıp, kesin olmayan hallerde de makul olabilecek neticeler çıkartabilir. Bulanık mantık ilk olarak çimento sanayii ve su arıtma sistemlerinde kullanılmıştır.

Bulanık Mantık Nasıl Çalışır?

Matematiksel anlamda klasik mantık çalışma prensibi "1" ve "0" değerleri ile oluşur. Bir varlık bir kümeye ait olduğunda "doğru" yani "1" ile ifade edilir. Bir kümeye ait olmadığı durumda ise “yanlış” yani "0" ile ifade edilir. Sözel ve insan duygularının her zaman bu prensibe uygun olması imkânsız gibidir. Bu sebeple klasik kümeler yaklaşımı yetersiz kalabilir. Alternatif olarak bulanık mantık devreye girer. "1" ve "0" değerleri dışında kalan ihtimallere de fırsat verilir.

Mantık gerçek hayattaki bir sorunu çözümlemek için belli yöntemlerle sayı olarak nasıl aktarabileceğimizi söyler. Çözüm aşamasında matematiğin sunduğu imkanlarla çalışır. Bulanık mantık ta aynı amaçla çalışır. Arada şöyle bir fark bulunur. Daha geniş bir perspektiften bakar ve klasik mantığın aksine insani durumları katacak şekilde çalışır.

Bir örnek üzerinden daha detaylı incelersek, yaşınızın kaç olduğunu ölçmek mümkündür. Bunu sadece kimliğinizi görerek değil, çeşitli tıbbi modellerle de çözümleyebiliriz. Bu sonuçları elimize aldığımızda yaş hakkında %100 bir yargıya varmak kaçınılmazdır. Ancak bu önerme kişinin genç olduğuna dair gelseydi aynı kesinlikle cevap vermek mümkün olmayacaktır. Çünkü gençlik olgusu yoruma açıktır. Burada fiziksel anlamda bir gençlikten mi yoksa duygusal anlamda bir gençlikten mi bahsediliyor bu çözümlenemeyebilir. Bunu yanıtlayacak verileri elde etsek te bu kez karşımıza insan algısının farklılığı çıkıyor. Objektif olarak sonuçlanması beklenen önermemiz, ortaya atan insanın öznelinden çıkamamış oluyor.

Bulanık Mantığın Avantajları Nelerdir?

Bulanık mantık, klasik mantığın kapladığı alandan daha ileri gidebilmiş, insanların gerçek hayatta sahip olduğu ve çoğu alanda kullandığı mantık modelini alıp bilgisayarlar ve makineler üzerinde yeniden yapılandıran önemli bir alandır. Bulanık mantık, diğer matematiksel uygulamalar gibi karşılaşılan sorunları çözmek amaçlı kullanılıyor ancak diğerlerinden daha farklı işleyen bulanık mantığın farklı özellikleri bulunuyor. Bulanık mantığın avantajları nelerdir, inceleyelim.

  • İnsan yapısında düşünce sistemi sözel bilgileri işlemekte etkindir. İnsan zihni kelimeleri kullanır. Bulanık mantıkta benzer özellikler taşıması sebebiyle insan mantığına yakın sonuçlar çıkartabilir.

  • Karşılaşılan problemleri çözmek için ihtiyaç duyulan sayısal verilere ulaşmak zor ve maliyetli olmaktadır. Bu durumlarda bulanık mantık devreye girerek insani değer yargılarını ve düşüncelerini kullanarak, netleşmemiş durumlarda bile akla yakın sonuçlar ortaya koyabilir.

  • Bulanık sistemi oluşturan uzmanların, sistem ile alakalı sayısal olmayan veya matematiksel olarak ifade edilemeyen tecrübeleri bulunabilir. Örnek olarak çocuklarını çok yakından tanıyan bir ebeveyn incelendiğinde 2 çocuğuna okuması için verdiği kitaplardan her gün kaç sayfa okuyabileceklerini tahmin edebilir. Gerçeğe çok yakın olan bir tahminde bulunabilir. Ancak bunu bir formül olarak çıkarması zordur. Sayısal verilere ulaşılamayan durumlarda tecrübelerin bilgisayara geçirilmesinde bulanık mantık yardımcı olabilir.

  • İnsan zihnine çok yakın çalışma şekli olduğu için çok sayıda kontrol mekanizmasına göre daha anlaşılır ölçüdedir. Arka tarafta çalışmaya devam eden mekanizmayı ve matematiği ortaya çıkarmak güç değildir.

  • Bulanık mantık esnek yapısı ile net olmayan olasılık hallerinde, karmaşık olan ve doğrusal olmayan fonksiyonlarla bile uyum içinde olmayı sürdürebilir. 

  • Günlük yaşamdaki konuşma dili ile bulanık mantık modeli geliştirilebilir. Bu sebeple bulanık mantık oluşturulurken programlama ve sistem tasarımı hakkında bilgisi olmayan kişiler tarafından bile çalışma imkânı sağlar.

  • Bulanık mantık içinde klasik mantığı da bulundurur. Klasik mantık ile oluşturulmuş her olgu bulanık sistem ile de ortaya çıkartılabilir.

Bulanık Mantık Uygulama Örnekleri

Bulanık mantık çerçevesinde kontrol konusunda yapılan ilk uygulama buhar makinesi ile denenmiştir. Bu sayede dilbilimsel kural yaklaşımı ile verilerin bilgisayarda kolayca işlenebildiği görülmüştür. Bulanık mantık aracılığı ile kontrol endüstriyel bir olguya ilk kez bir çimento fırını kontrolü ile gerçekleşmiştir. Japon araştırmacılar tarafından yeni teknolojilerin gelişmesi sağlanmış ve bulanık mantık hızla yol almaya başlamıştır.

Günümüzde bulanık mantık elektronik kontrol sistemleri, otomotiv ve ev elektroniği gibi pek çok alanda hayat bulmaya devam etmektedir. Evlerimizde belki de her gün kullandığımız ev aletlerine, bulanık mantık gelişmeleri eklenmesi ile büyük oranda enerji ve zaman tasarrufu elde edilmektedir. Bir örnek olarak çamaşır makinesi tasarımı, bu alanda sıklıkla verilen bir tasarım modelidir. Bu tasarım modeli, en basit tanımı ile bir optimizasyon “iyileme” modelidir. Çünkü geliştiriciden istenen, makinenin kapasitesi yani kirli çamaşır miktarı ve suyun sertlik derecesi bilinerek, makinenin devir rakamını uygun bir değerde durmasını sağlayarak, verimlilik oluşturmaktır. Tek tek inceleyecek olursak bulanık mantık aşağıdaki alanlarda kullanım bulmaktadır.

  • Ulaşımda metroların işleyişi bulanık mantık ile kontrol edilir.

  • Televizyon alıcılarının tüm ayarları yapılır.

  • Bilgisayarlarda disk kafalarının kontrolünde kullanılıyor.

  • Kameraların görüntülere odaklanması için bulanık mantık önemli bir role sahip.

  • Günlük ihtiyaçları karşılayacak klima, bulaşık makinesi, elektrikli süpürge gibi aletlerde önemli yeniliklerle çalışıyor.

  • Yine önemli ihtiyaçlardan biri olan buzdolabı buzlanmalarını engellemede yer alıyor.

  • Programlamada; asansörler, trafik lambaları, araba motorları, süspansiyon ve emniyet frenlerini kontrol etmede kullanılıyor.

  • Robot işleyişinde rolü büyük.

Bulanık Mantık Nedir?, Ara değerlere sahip olan, bir çeşit şifrelemeyi başka bir çeşit şifrelemeye dönüşmesini sağlayan bir mantık çeşididir, Makinelere insana benzeyen çalışma yeteneği oluşturur, çimento sanayii ve su arıtma sistemlerinde kullanılmıştır, Çalışma Prensibi, Bulanık mantık '1' ve '0' değerleri dışında kalan ihtimallere de fırsat verir, _, Bulanık Mantığın Avantajları, İnsan mantığına yakın sonuçlar çıkartabilir, netleşmemiş durumlarda bile akla yakın sonuçlar ortaya koyar, tecrübeleri sayısal hale getirir; insan zihnine yakın çalışır, esnek ve geniş perspektifli bir yaklaşımdır, Problemlerin çözümünde ve özellikle karar verme süreçlerinde kullanılabilir, İnsan Zihnine Yakınlığı, Bulanık mantık insanların düşünce sistemini ve konuşma dilini kullanır, Sistem tasarımı ve programlama konusunda bilgisi olmayanlar için de uygulanabilir, Klasik Mantık İlişkisi, Bulanık mantık içinde klasik mantığı da bulundurur, Klasik mantık ile oluşturulmuş her olgu, bulanık sistem ile de ortaya çıkarılabilir, İnsan Zihni ile Benzerliği, İnsan zihni sözel bilgileri işlemekte etkindir ve bulanık mantık da benzer şekilde sözel bilgileri işler, Bilgisayarlarda ve makinelere yapılan programlamalarda kullanılır, Bulanık Mantık Uygulama Örnekleri, Bulanık mantık çerçevesinde kontrol konusunda yapılan ilk uygulama buhar makinesi ile denenmiştir, Verileri dilbilimsel kural yaklaşımı ile işlemek, Tecrübeli Uzmanların Kullanımı, Sayısal verilere ulaşılamayan durumlarda tecrübelerin bilgisayara geçirilmesinde bulanık mantık yardımcı olabilir, Ebeveynlerin çocuklarının okuma hızını tahmin etmek gibi, Esnek Yapı, Bulanık mantık, net olmayan olasılık hallerinde, karmaşık olan ve doğrusal olmayan fonksiyonlarla bile uyum içinde olmayı sürdürebilir, Gelişmiş ve karmaşık sistemlerin modellemesi ve kontrolünde kullanılabilir, Kullanım Kolaylığı, Günlük yaşamdaki konuşma dili ile bulanık mantık modeli geliştirilebilir, bu yüzden programlama ve sistem tasarımı hakkında bilgisi olmayan kişiler tarafından bile çalışma imkânı sağlar, Gelişmiş ve karmaşık sistemlerin modellemesi ve kontrolünde kullanılabilir
bulanık mantık klasik mantık matematik teknoloji yapay zekâ fuzzy logic mobil uygulamalar ve bulanık mantık
Bu, canlı mavi gömlek giymiş bir kadının görüntüsüdür. Yüzünü çerçeveleyen uzun, koyu renk saçları var. Ten rengi açık ve yüz ifadesi kararlı. Beyaz duvarlı ve aydınlık pencereli bir odada duruyor. Gömleğinin mavisi beyaza karşı öne çıkıyor ve güçlü bir kontrast hissi veriyor. Kadın kollarını vücudunun önünde kavuşturmuş, kendinden emin bir havaya sahip. Gözleri ileriye odaklanmış ve kararlılığını gösteriyor. Önüne ne çıkarsa çıksın üstesinden gelmeye hazır görünüyor.
Esra Girgin

İşletme Eğitimimi tamamladıktan sonra uzun yıllar eğitim sektöründe hizmet verdim. Eğitim alanında çalışmalara devam ederek, her alanda içerik üreterek, kendimi geliştirmeye devam ediyorum.

Benzer Yazılar
Doğru ve faydalı bilgiler sağlama konusunda kararlı olan uzman ekibimizle blogumuzu her zaman yeni makaleler ve videolarla güncelliyoruz. Güvenilir tavsiyeler ve bilgilendirici içerikler arıyorsanız, blog sayfamıza mutlaka göz atın.