Medya Okuryazarlığı Nedir?

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte hayatımızın her alanında karşımıza çıkan ve günümüzde neredeyse iç içe yaşadığımız bir araçtır medya. İnsanların birbiriyle iletişiminden tutunda neredeyse her anımızı, duygu ve düşüncelerimizi paylaştığımız yerdir. İlk aklımıza televizyon, radyo, gazete ve internet gelse de aslında hayatımızın içinde yer alıyor medya. Okuduğumuz bir kitaptan tutunda, bir bilgisayar oyunundan, çiğnediğimiz sakızın kağıdı bile bir medyadır. Bütün bu araçlar, içerikler bizleri bilgilendirir, eğlendirir. Aynı zamanda bizleri ikna etmek amacıyla sesli, görsel ve yazılı öğeleri de bir arada kullanırlar.

Bütün kitle iletişim araçları vasıtasıyla verilen mesajları anlama, değerlendirme ve iletme yeteneğine de ‘’Medya Okuryazarlığı’’ diyoruz. Medya okuryazarlığı, medyayı çözümleyebilme, yorumlayabilme ve izleyenin iletileri doğru anlaması için katkıda bulunur. Kişilere iletişim araçlarına erişebilme ve bu araçların verdiği mesajları doğru algılayabilme becerisi kazandırmayı hedefler. İnsanların gerçek dünya ve medya dünyası arasındaki ayrımı yapmalarını sağlar. İnsanlar, birbirleriyle olan iletişimlerinde duygu, düşünce ve fikirlerini çeşitli yollarla birbirlerine aktarırlar.

Medyanın hayatımızın her alanına girmesiyle birlikte bireyler medya iletişim aktarımlarını bu araçlar vasıtasıyla yapmaya başlamışlardır. Ancak insanlarda zamanla bu araçlara bağımlı hale gelmişlerdir. Medya zamanla toplumsal yaşamımızın merkezi haline gelmiştir. Haber, bilgi aktarımı, eğlenme, kültürel kavramları, moda, alışveriş ve daha pek çok alanda sosyal medya hayatımızın içine girmiştir. İnternet ile gelen dijital dönüşüm artan kaynaklar ile dijital okuryazarlık ve medya okuryazarlığı kavramlarını ön plana çıkarmıştır.Tabi olumlu yanlarının yanında pek çok olumsuzluğu da beraberinde getirmiştir. Tüm olumsuzluklardan yetişkinleri ve özellikle çocuk ve gençleri korumak için sosyal medyayı doğru ve etkili kullanma kavramı ortaya çıkmıştır.

Medya Okuryazarlığı Amaçları Nelerdir?

Medya okuryazarlığının amaçları, sosyal medya ile ortaya çıkan dünyanın gerçek olmayabileceğini anlatmak, medyanın ilettiği mesajların doğru okunması ve yorumlanmasını sağlamaktır. Medyayı doğru okuyan, çözümleyen, gelen mesaj ve iletilere mantık çerçevesinde bakan, eleştiren bireyler yetiştirmeyi amaçlar. Kitle iletişim araçları tarafından gelen mesajların içeriğinin doğru algılanması, sorgulanması, gerçek ve sanal alem arasındaki ayrımın yapılabilmesini, amaçlar.

Medya okuryazarlığı, hangi kaynaktan olursa olsun her bilgiyi eleştirip sorgulayan bireyler olmayı ve bu doğrultuda gelecek olumsuzluklara karşı bilinçli olan kişiler yetiştirmeyi hedefler. Bilginin yanlış kullanılarak kişilere aktarılmasından ve kişilerin zarar görmesinden kaynaklı çıkacak problemlerin azaltılması için ortaya çıkmıştır. Gelişen teknoloji ile birlikte kitle iletişim araçlarının çok fazla yaygınlaşmasıyla insanlar dijital medya ve sosyal medyayı çok fazla kullanmaya başlamışlardır. İletişim araçlarını yetişkinlerin sıklıkla kullanmasının yanı sıra, gençler, hatta çok küçük yaştaki çocuklara kadar ulaşmıştır. Ancak çok faydalı yanlarının yanı sıra kötü niyetli kişiler tarafından da kötü amaçlarla da kullanılmaktadır. Bu durumda özellikle çocuklarımızı ve gençlerimizi korumak için medyayı doğru okuyan, yorumlayan, eleştiren kişiler yetiştirmek amaçlanmıştır.

Bireyler, özellikle çocuklar medya okuryazarlığı hakkında ne kadar bilgiye sahip olurlarsa, gördüğü iletileri okumaları, anlamaları ve eleştirmeleri kolay olacaktır. Bu sayede gelebilecek olumsuzluklarında önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2006 yılında medya okuryazarlığı dersi okutulmaya başlanmıştır. Bu sayede okuduklarını anlayan doğruyu, yanlışı birbirinden ayıran bir nesil yetiştirilmesi hedeflenmiştir.
Malcolm ne kadar da güzel özetlemiş; ‘’Eğer dikkatli olmazsanız, medya sizin iyi insanlardan nefret etmenizi, kötü insanları ise sevmenizi sağlar’’

Medya Okuryazarlığının Aşamaları

Medya okuryazarlığı; kişilerin medyayı doğru bir şekilde okumasını sağlayabilmek, toplumsal hayatta daha aktif ve bilinçli olabilmesine katkıda bulunmaktır. Verilen mesajları doğru algılamak için gerekli donanımı kazanma yeteneği sağlar. Bu yönde bir takım aşamalar şu şekildedir:

• Sosyal medya araçları ve televizyon karşısında geçirdiğin zamanın farkına varmak.
• Medyada verilen iletileri doğru algılamak.
• Verilen mesajı mantık süzgecinden geçirmek, doğru okuyarak çevresine ve ülkesine yararlı vatandaş olmak.
• Bütün medya araçlarına karşı eleştirel bir bakış açısı kazanmak.
• Kitle iletişim araçları ile ortaya çıkan ekonomik, politik ve sosyal etkileri anlamak.
• İnternet, video, sinema, reklam, televizyon vasıtasıyla iletilen mesajları mantıklı değerlendirme ve doğru anlama yetisi kazanmak.
• Daha etkili ve bilinçli olarak sosyal yaşama katılmak yetisi kazanmaktır.

Medya Okuryazarlığı Becerileri

Medya okuryazarlığı; kitle iletişim araçlarına ulaşabilme ve bu araçların verdiği mesajları doğru kavrayabilme becerisine sahip olma, kişilerin gerçek dünya ve medya dünyası arasındaki farkı donanıma sahip olma becerisi kazandıran, bireylerin gerçek dünya ve medya tarafından yaratılan dünya arasındaki sınırı fark etmelerini sağlayacak bir kavramdır. Medyanın mantığını çözme ve anlamadır. Becerileri şunlardır:

• Erişim Becerisi: Herhangi bir bilgiye ihtiyaç duyduğumuzda kitap, gazete, televizyon, internet gibi medyalardan istenilen veriye ulaşabilmektir. Kütüphane kullanımı, videoyu ileri geri sarma, arama motorlarını kullanma vb. erişim becerisidir.
• Çözümleme Becerisi: Bilgiye ulaştıktan sonra, elde ettiğimiz verilerin doğruluğunu, yanlışlığını, eksikliğini veya fazlalığını neye ihtiyacımız olduğunu analiz etmemizdir. İzlenen yapının türünü seçebilme, şiddet sahneleri, sağlıkla ilgili noktaları belirleme, ön yargıları belirleme, fotoğraf hilelerini saptama gibi becerileri kapsar.
• Değerlendirme Becerisi: Elimizdeki bilgilerin güvenirliğini, doğruluğunu belirleyebilmek için değerlendirme yapabilmemizdir. Reklam bilgilerinin objektifliğini saptama, haberin doğruluğunu saptama, bazı programların genç ve çocuklar üzerindeki etkisi gibi değerlendirmeleri kapsar.
• Üretim Becerisi: Kendimizi etkili ve doğru bir şekilde ifade edebilmek için, kendi bilgi ve mesajlarımızı kendimizin yayabilmesi ve üretebilmesidir. Resim çekme, farklı resim modları kullanma, web tasarımı gibi üretimi kapsar.

Medya Okuryazarlığı Kazanımları

• Medya okuryazarlığı ile kişiler sadece medyayı okuyup yorumlamayı öğrenmenin yanı sıra birçok kazanımlara da sahip olurlar.
• Yaşadığı çevreye duyarlı, medyada gördüklerini eleştirerek mantıklı sonuca ulaşan, medyayı doğru olarak okuyup yorumlama bilincine sahip olmak.
• Kitle iletişim araçları ile bu araçlarla verilen mesajları değerlendirme, çözümleme ve anlama yetisinin gelişmesi.
• Eleştirel bakış açısı kazanarak işitsel, görsel ve yazılı medyayı anlamak.
• Eleştirel düşünce kabiliyetini kullanarak, mesajları oluşturmak analiz etmek,
• Sorumlu ve bilinçli bir medya okuryazarı olmak.
• Yapıcı ve birleştirici olmak.
• Sorumluluk sahibi bireyler olarak gelişime katkıda bulunmak.
• Görseller, yazılı metinler ve medya metinlerinden anladığını ifade edebilecek düzeye gelmek.
• Türkçeyi doğru, etkili ve güzel bir şekilde kullanmak
• Bilgi teknolojileri kavramına hakim olmak ve  iyi derecede kullanmayı öğrenmek
• Yaratıcı düşünme teknikleri gücünü kavrama
• Problem çözme ve araştırma yeteneği
• Girişimcilik ve değer yaratma becerilerinin gelişimine katkısı bulunmaktadır. 

Medya ya da kitle iletişim araçları denince ne anlamalıyız?

Medya ya da kitle iletişim araçları dediğimizde gazete, fotoğraf, kitap, dergi, film, radyo, televizyon, video, kaset, bilgisayar, CD, internet vb. iletişim araçları gelir. Her geçen gün çeşitlenen tür ve sayıda iletişim aracını ve işlevini düşünmemiz gerekir. Medya okuryazarlığı ile de bu araçlardan gelen mesajları doğru ve etkili yorumlama yapabiliriz.

Medya okuryazarlığı ile hangi beceriler geliştirilmek istenmektedir?

Medya okuryazarlığı ile iletişim, kitle iletişimi, medya, televizyon, radyo, aile, televizyon gazete ve dergi, internet gibi her insanın bilmesi gereken temel konulardan oluşturmaktadır. Erişim becerisi, çözümleme becerisi, değerlendirme ve üretim becerisinin geliştirilmesi istenmektedir. Bu becerilerin kazanılması ile medyayı doğru bir şekilde anlamak mümkün.

Medya okuryazarlığının önemi nedir?

Medya okuryazarlığının önemi; bilinçli medya kullanıcıları yaratmaktır. Kişilerin her türlü medya üzerinden gelen mesajları doğru ve etkili bir şekilde algılaması için yol gösterir. Kişilerin özellikle çocukların bilinçlenmesi ve sosyal medya araçlarını etkili kullanmasını sağlar.