AnasayfaBlogİstihdam Nedir? Türleri Nelerdir?
İşe Alım

İstihdam Nedir? Türleri Nelerdir?

05 Haziran 2021
Bir grup el, cep telefonu, hesap makinesi, multimetre, mavi halkalı kırmızı bir alet, sarı bir baret, bir kablo ve bir kredi kartı okuyucu dahil olmak üzere çeşitli cihazları tutarken görülüyor. Ayrıca, arka planda yakın planda beyaz bir metin görülüyor. Cep telefonunu tutan el rahat bir pozdadır ve cihaz avuç içinde tutulmaktadır. Hesap makinesini tutan el hafif açılıdır ve cihaz başparmak ile işaret parmağı arasında sıkıca tutulmaktadır. Multimetreyi tutan el daha dik bir pozisyondadır ve cihaz elin üst kısmında durmaktadır. Mavi halkalı kırmızı alet işaret parmağı ve başparmak tarafından tutulurken, sarı baret avuç içinde tutulmaktadır. Kablo da aynı elde tutulmakta ve kişinin başparmağı kabloya dayanmaktadır. Son olarak, kredi kartı okuyucusu aynı elde tutulmakta ve kişinin başparmağı cihazın üst kısmına dayanmaktadır.
İstihdam TürleriTanımıÖzellikleri
Tam İstihdamŞartların tam olarak yerine getirildiği istihdam türüdür.İşveren sözleşmedeki yasal yükümlülüklerini yerine getirir. Kayıt dışı istihdamın önüne geçer. Ülkedeki çalışan sayısı ve işsiz sayısı nettir.
Kayıt Dışı İstihdamYasal çerçevenin dışına çıkılan istihdam türüdür.İşveren sigorta primi ve vergi gibi bazı yükümlülüklerinden kaçınılır. Kayıt dışı istihdam az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaygındır.
Eksik İstihdamİşgücünün tam anlamıyla kullanılmadığı istihdam türüdür.İş gücünün bir kısmı üretimin içinde değildir, işsizdir. Tarım sektöründe ve yarı zamanlı işlerde daha fazla görülür.
Kadın İstihdamıKadın nüfusun ekonomiye katkıda bulunduğu istihdam türüdür.Türkiye'de kadınların istihdamdaki oranı %28,7. En az üniversite mezunu olan kadınların oranı %18,5.
İstihdam OranıMevcut işgücünün üretimde hangi ölçüde kullanıldığı verisi.Askerlik görevi yapan bireyler ve hükümlüler bu orana dahil edilmez.
İşsizlikÇalışma çağındaki bireylerin üretime katılamaması durumu.İşsizlik oranı, o ülkenin ekonomik durumunu ve zenginlik kıstaslarını etkiler.
İşgücüİstihdam edilen işçilerin toplamı.Ülkedeki çalışan ve çalışabilecek bireylerin tamamı.
İstihdam İhtimalleriİstihdam kelimesi işçi ve işveren arasındaki sözleşme anlamında da kullanılır.Kuruluşların istihdam amacı yaptıkları işi büyütmektir.
İstihdam Edilebilme KoşullarıBireylerin belirli koşulları taşıması gerekmektedir.Bulunduğu ülkenin vatandaş olması veya çalışma izninin bulunması bu zorunluluklar arasındadır.
Ülkedeki İstihdam ve İşsizlik Oranına Göre Gelişmişlik DurumuÜlkedeki istihdam edilen işgücü ne kadar fazla ise, işsizlik oranı da o kadar azdır.Gelişmiş ülkelerde işsizlik oranları; az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelere göre oldukça azdır.

İstihdam kelimesi hem haber programlarında hem de günlük hayatımızda sıkça duyduğumuz sözcüklerden biri. Özellikle istihdam seferberliği ve kadın istihdamı kullanımına aşinayız. İstihdam nedir? Ne demek? Hangi anlamlarda kullanılır? Türleri nelerdir? Yazının devamında soruların cevaplarıyla birlikte istihdam kelimesi hakkında bilgi sahibi olalım. 

İstihdam Ne Demek?

İstihdam kelimesinin ne anlama geldiğini öğrenmeden önce kökenine değinelim. Dilimize Arapçadan geçen kelimelerden. Türk Dil Kurumu’ndaki (TDK) karşılığı; “bir görevde, bir işte kullanma.” Geniş anlamda tanımlamak gerekirse; ülkedeki iş gücünün ekonomiye katkı sunmak amacıyla sürekli ya da belirli zamanlarda çalıştırılmasına istihdam denir. Üretim içinde bulunan işgücüdür. Katma değer yaratmak için insan emeğinin kullanılmasıdır. 

İstihdam kelimesi; işçi ve işveren ya da işletme arasındaki yapılan; çalışma şartlarının, maaşın, ödeme koşullarının, işçinin ve işverenin sorumluluklarının yazıldığı; yetkili merciler tarafından tanınan sözleşme anlamında da kullanılır. İstihdam üretimin olmazsa olmazlarındandır. Sermaye, emek ve yer gibi üretimin kavramlarıyla iç içedir. 

Kuruluşların istihdam amacı; yaptıkları işi büyütmek, üretimi artırmak ve işletmelerini büyütmektir. Herhangi bir kurumda istihdam edilebilmek için bireylerin taşıması gereken bazı koşullar bulunur. Bulunduğu ülkenin vatandaşı olması ya da çalışma izninin bulunması bu zorunluluklardandır. İstihdamdaki yasal çerçeve devlet tarafından belirlenir. Bu yasalar hem ilgili makama hem işverene hem de istihdam edilen işçiye bazı sorumluluklar yükler.

Ülkedeki istihdam, gelişmişlik ölçüleri arasında da sayılır. Şöyle ki, ülkede istihdam edilen işgücü ne kadar fazla ise, işsizlik oranı da o kadar azdır. İşsiz nüfusla ilgili veriler de ülkelerin gelişmişlik oranlarını etkiler. Gelişmiş ülkelerde işsizlik oranları; az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelere göre oldukça azdır.

İstihdam Türleri Nelerdir?

Tam süreli çalışma, yarı zamanlı çalışma, taşeron işçi, stajyer ve işsiz gibi kavramlar istihdam türlerinin belirlenmesindeki etkenlerdir. Ülkedeki potansiyel işgücünün üretime dahil edilme oranı türleri belirlemede önemlidir. Bu bilgiler ışığında istihdam türlerini tam istihdam, eksik istihdam ve kayıt dışı istihdam olarak saymak mümkündür. Bu türlere dair bilgilere de kulak verelim. 

  • Tam İstihdam

Tam istihdam; şartların tam olarak yerine getirildiği istihdam türüdür. İşveren sözleşmedeki yasal yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirir. İşçi de üstüne düşen sorumlulukları hakkıyla yapar. Kayıt dışı istihdamın önüne de geçer. Özellikle gelişmiş ülkelerde hayatın olağan bir parçası gibidir. Genellikle ülkede iş arayan, çalışma yaşında olan hemen herkes üretimin içindedir. Üretimin tam kapasite ile yapılması için tam istihdamın da sağlanması gerekir. Tam istihdamın uygulandığı ülkelerde işsizlikle ilgili istatistikler de nettir. Ülkedeki çalışan sayısı da işsiz sayısı da bilinir. 

  • Kayıt Dışı İstihdam

Kayıt dışı istihdam belirlenen yasal çerçevenin dışına çıkılan istihdam türüdür. İşveren sigorta pirimi ve vergi gibi bazı yükümlülüklerinden kaçınır. İşçi de bu şartları kabul eder. Kayıt dışı istihdam özellikle az gelişmiş ülkelerde ve gelişmekte olan ülkelerde sıklıkla karşılaşılan durumdur. Ülkelerin içinde bulunduğu ekonomik durum, işsizlik rakamları, enflasyon, yasalardaki eksiklik gibi etkenler kayıt dışı istihdamın sebepleri arasındadır. Denetim mekanizmasının iyi çalışmaması; devletin gerekli denetimleri yeterince yapmaması da kayıt dışı istihdamın artmasının sebepleri arasındadır. 

  • Eksik İstihdam 

İşgücünün tam anlamıyla kullanılmadığı istihdam türüdür. İş gücünün bir kısmı üretimin içinde değildir, işsizdir. Ülkedeki işsiz nüfusun artması kayıt dışı istihdamı artırır. Eksik istihdam tarım sektörü ağırlıklı görülmektedir. Yarı zamanlı işler de eksik istihdamın nedenleri arasındadır. 

İstihdamla İlgili Bazı Kavramlar

İstihdam Oranı: Ülkedeki mevcut işgücünün; çalışma yaşındaki bireylerin üretimde hangi ölçüde kullanıldığı verileri istihdam oranıdır. İstihdam oranı hesaplamalarında bazı sınırlamalar bulunur. Örnek vermek gerekirse; askerlik görevini yerine getiren bireyler ve hükümlüler bu orana dahil edilmez.

İşsizlik: İstihdam oranı sonucu ülkedeki işsizlik rakamları da ortaya çıkar. İşsizlik nedir? Çalışma çağında olmasına rağmen üretime katılamamasına işsizlik denir. Ülke ekonomilerindeki işsizlik oranları; o ülkenin zenginlik kıstasları arasındadır. Dünyanın en zengin ülkesinde ve ülkelerinde işsizlik oranı da çok azdır.

İşgücü: İstihdam edilen işçilerin toplamı işgücünü oluşturur. Ülkedeki çalışan ve çalışabilecek bireylerin tamamıdır.

Kadın İstihdamı

Kadın istihdamı konusundan önce Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) kadınlarla ilgili bazı verilerine değinmek gerekiyor. TÜİK’in İstatistiklerle Kadın 2020 raporuna göre; 

  • Kadınların istihdamdaki oranı %28,7; erkeklerin ise %63,1. 

  • En az Üniversite mezunu olan kadınların oranı %18,5.

  • Ülkemizin kadın büyükelçilerinin oranı yüzde 25, kadın milletvekillerinin oranı ise 17,3.

  • Kadınların çalışma hayatında kalma süresi erkeklerin neredeyse yarısı kadar. Kadınlarda bu rakam 19,1 yıl; erkeklerde ise 39 yıl.

Ülkelerin gelişmişlik oranları, eğitim seviyesinin artması kadınların istihdama katılmasıyla doğru orantılı. Gelişmekte olan ülkemizdeki kadın istihdamının gelişmiş ülkelere oranla az olması da bu durumun bir göstergesi. Erkeklerle kıyaslandığında kadın nüfustaki işsizlik oranı daha fazladır. Ülkenin eğitim seviyesiyle kadınların eğitim seviyesi arttıkça üretime katılma oranları da artıyor. Aile yaşamında kadına yüklenen sorumluluklar, cinsiyet eşitsizliği ve eğitimdeki sorunlar kadın istihdamının önündeki engellerden bazıları. 
Peki, kadın istihdamını artırmak için neler yapılabilir:

  • Kadın istihdamını arttırmak için en büyük sorumluluk devlete ve kanun koyuculara aittir. Cinsiyet ayrımcılığını azaltacak yasal düzenlemelerin yapılması gerekir. 

  • Kadın istihdamını artırmak için kadın girişimcilerin önü açılmalıdır. 

  • İşsiz nüfusa eğitimler verilerek işgücüne katılmalarının önü açılmalıdır. 

  • Vergi ile ilgili düzenlemeler de istihdamın önün açacaktır. 

  • Devlet tarafından yapılan teşviklerde kadın istihdamı da öncelikler arasında olmalıdır. 

  • Kadın emeğine ayrı önem verilmeli ve bu emek değerlendirilmelidir. 

  • Kadın girişimcilere yapılan destekler artırılmalıdır.

  • Çalışan kadınların işlerinde yükselmelerinin önü açılmalıdır. 

  • Erkek çalışanlarla ve kadın çalışanlar arasındaki maaş eşitsizliğinin giderilmesi önemlidir. 

  • Kadınların; teknolojik gelişmelerle birlikte ortaya çıkan blog yazarlığı, içerik editörlüğü, sosyal medya uzmanlığı, dijital pazarlama gibi alanlara yönelmeleri de çalışma alanlarını genişletecektir.

  • Bu şartların sağlanması için kadın derneklerine ve sivil tolum örgütlerine de görevler düşmektedir. 

Pozitif ayrımcılık yaparak kadın istihdamına ayrı bir başlık açmış olsam da ülkemizin gelişebilmesi için nitelikli insan gücüne, tam istihdama, kayıt dışı istihdamla ilgili denetimleri artırmaya ve kayıt altına almaya ihtiyacı olduğu aşikardır. Varsa ilgili yasal boşlukları düzenlemek, adaletli teşviklerle üretimin önünü açmak istihdamı da artıracaktır.

Tam İstihdam, Şartların tam olarak yerine getirildiği istihdam türüdür, İşveren sözleşmedeki yasal yükümlülüklerini yerine getirir Kayıt dışı istihdamın önüne geçer Ülkedeki çalışan sayısı ve işsiz sayısı nettir, Kayıt Dışı İstihdam, Yasal çerçevenin dışına çıkılan istihdam türüdür, İşveren sigorta primi ve vergi gibi bazı yükümlülüklerinden kaçınılır Kayıt dışı istihdam az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaygındır, Eksik İstihdam, İşgücünün tam anlamıyla kullanılmadığı istihdam türüdür, İş gücünün bir kısmı üretimin içinde değildir, işsizdir Tarım sektöründe ve yarı zamanlı işlerde daha fazla görülür, Kadın İstihdamı, Kadın nüfusun ekonomiye katkıda bulunduğu istihdam türüdür, Türkiye'de kadınların istihdamdaki oranı %28,7 En az üniversite mezunu olan kadınların oranı %18,5, İstihdam Oranı, Mevcut işgücünün üretimde hangi ölçüde kullanıldığı verisi, Askerlik görevi yapan bireyler ve hükümlüler bu orana dahil edilmez, İşsizlik, Çalışma çağındaki bireylerin üretime katılamaması durumu, İşsizlik oranı, o ülkenin ekonomik durumunu ve zenginlik kıstaslarını etkiler, İşgücü, İstihdam edilen işçilerin toplamı, Ülkedeki çalışan ve çalışabilecek bireylerin tamamı, İstihdam İhtimalleri, İstihdam kelimesi işçi ve işveren arasındaki sözleşme anlamında da kullanılır, Kuruluşların istihdam amacı yaptıkları işi büyütmektir, İstihdam Edilebilme Koşulları, Bireylerin belirli koşulları taşıması gerekmektedir, Bulunduğu ülkenin vatandaş olması veya çalışma izninin bulunması bu zorunluluklar arasındadır, Ülkedeki İstihdam ve İşsizlik Oranına Göre Gelişmişlik Durumu, Ülkedeki istihdam edilen işgücü ne kadar fazla ise, işsizlik oranı da o kadar azdır, Gelişmiş ülkelerde işsizlik oranları; az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelere göre oldukça azdır
İstihdam Nedir İstihdam ne demek İstihdam türleri İstihdam
Boynuna parlak kırmızı bir başörtüsü bağlamış bir kadın kameraya bakıyor. Koyu renk gözleri uzun siyah kirpikleriyle çerçevelenmiş ve yüzünde ciddi bir ifade var. Hafif bir kumaştan yapılmış olan eşarp omuzlarından ve göğsünden aşağıya yumuşak bir şekilde düşüyor. Saçları yüzünden geriye doğru toplanmış ve kollarını önünde kavuşturmuş bir şekilde duruyor. Kendinden emin ve kararlı görünüyor, karşısına ne çıkarsa çıksın üstesinden gelmeye hazır.
Neşe Polat
Blog Yazarı

Bayburt'ta doğdu. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo-Televizyon ve Sinema bölümünden mezun oldu. Medya sektöründe çalıştı. Yayınevlerinde editörlük yaptı.

Benzer Yazılar
Doğru ve faydalı bilgiler sağlama konusunda kararlı olan uzman ekibimizle blogumuzu her zaman yeni makaleler ve videolarla güncelliyoruz. Güvenilir tavsiyeler ve bilgilendirici içerikler arıyorsanız, blog sayfamıza mutlaka göz atın.
Bir grup insan uzun bir direğe monte edilmiş sarı bir trafik lambasının etrafında toplanmıştır. Işık kırmızı, sarı ve yeşil sinyallerle aydınlatılıyor. Ön planda, yeşil ve mavi arka planı olan ve üzerinde rakamlar bulunan bir tabela var. İşaretin solunda beyaz zemin üzerine kırmızı bir yazı bulunmaktadır. Sağda ise üzerinde adres ve rakamlar olan başka bir işaret var. Görüntünün ortasında mavi bir nesnenin yakın çekimi ve beyaz arka planlı mavi bir elbise var. Resmin sağ kenarında mavi bir nesnenin yakın çekimi var. Arka planda iki sokak tabelası ile sarı bir sokak lambası var. Bu görüntü işlek bir sokak köşesinden bir sahne yakalıyor.
İşe Alım

İstihdam ve İşsizlik İlişkisi

29 Ocak 2020
Koruyucu gözlük ve eldiven giyen bir kadın daire testere kullanıyor. Kulağında kulaklık var ve testerenin önünde durarak bıçağı dikkatle yönlendiriyor. Testere sarı renktedir ve kadın bir şef önlüğü giymektedir. Yüzü yakın plandadır ve dikkatle işine odaklanmaktadır. Kadının arkasında, arka planda bir makine görülüyor. Kadın testereyi kullanırken tüm güvenlik önlemlerini alıyor ve yaptığı işe güveniyor.
İş Hayatında Kadınlar

Kadın İstihdamı Artıyor

28 Mart 2019
Beyaz ceketli ve gözlüklü bir kadın kameranın önünde durmaktadır. Gözleri kapalıdır ve gözlükleri ortamın ışığını yansıtmaktadır. Ceketinin geniş bir yakası vardır ve boynuna kadar düğmelidir. Saçları arkaya toplanmıştır ve yüzü gözlükleriyle çerçevelenmiştir. Ten rengi açık ve dudakları hafifçe ayrılmış. Parlak bir ışıkla aydınlatılmış açık bir alanda durmaktadır. Elleri ceplerinde ve duruşu rahat. Yirmili yaşlarının sonunda ya da otuzlu yaşlarının başında görünüyor. Yüz hatları belirgin ve ifadesi huzurlu.
Nedir?

Sosyal Güvenliğin Faydaları

05 Kasım 2021